Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1956, Blaðsíða 4

21G
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
svo með öllu illt, að ekki boði nokk-
uð gott“. segir forn íslenzkur máls-
háttur.
Þegar skógarnir brunnu, brann
einnig jarðvegurinn niður í bera
klettana. Var það sérstaklega í
klettabeltinu fvrir austan Mani-
tobaslétturnar og fyrir norðan
vötnin, skáhallt í norðvestur alla
leið til Stóra-Bjarnarvatns (Great
Bear Lake) og þaðan norður að
íshafi. Hafa á þessum svæðum
íundizt ýmsir málmar, svo sem
‘platína, gull, silfur, blý, kopar,
zink, lithium, nikkel, járn og jafn-
vel radium.
Veiðimaðurinn hefir verið leiðar-
vísir að fundi slíkra málma. Hann
hefir fundið og flutt til mannheima
fjölda sýnishorna, sem hann hefir
ekki þekkt til fulls, þótt sérkenni
steinsins drægi að sér athygli
hans. Hafa svo sýnishornin verið
skoðuð af sérfræðingum í þeirri
grein og það þá oft komið í ljós,
að um ríkar námur var að ræða.
Hefir þetta vakið enn nýja löngun
veiðimannsins til frekari fram-
kvæmda. Hefir hann þá stundum
hætt að mestu leyti við veiði-
mennskuna og lagt sig einvörðungu
eftir námaleit og aflað sér all-
víðtækrar þekkingar á þessu sviði,
þótt ólærður væri. Veiðimennskan
hefir því orðið hjáverkastarf, að-
eins til lífsframdráttar. Veiðimað-
urinn hefir smátt og smátt aflað
sér hagnýtrar þekkingar í því að
þekkja það grjót, sem málma hefir
að geyma. Varð honum sú rann-
sókn óþrjótandi verkefni. Hann
leitar, finnur og les í bók náttúr-
unnar, alveg eins og hann gerði við
rannsókn skógargróðursins.
Því meira sem hann lærir, því
ákafari verður þorsti hans eftir
meiri þekkingu. Á löngum vetrar-
kvöldum situr hann við ljóstýruna
í kofa sínum og les um jarðmynd-
un og jarðbreytingar. Hann les um
mismunandi herzlu grjóts og af-
stöðu jarðlaganna hvers til ann-
ars. Nótt eftir nótt vakir hann
stundum við það að mylja og mola
grjót í því skyni, að þar megi finn-
ast verðmæt efni. Og þótt hann sé
ekki og verði aldrei viðurkenndur
steinfræðingur, þá er hann samt
trúr lærisveinn náttúrunnar og
vinnur verk sitt með áhuga og
ósérplægni. Hann er því nauðsvn-
legur hlekkur, þótt lítill sé, í fram-
tíðarmenningunni. Hann er nokk-
urs konar áttaviti í málmaleit
landsins. Hefir hann stundum lagt
sig í h'fshættu og soltið heilu hungri
við þessi áhugastörf sín. Hann hef-
ir farið á mis við þægindi og
skemmtanir, og þegar hann hefir
gefið sér tíma til þess að veiða dýr,
hefir það verið aðeins nauðsynja
vegna, til þess að hann gæti satt
hungur sitt. Hann er að leita að
fólgnum fjársjóðum, er seinna
meir verða til þess að lokka menn
í heilum hópum út í óbyggðirnar
og breyta þeim í blómlegar byggð-
ir eða borgir og bæi eins og t. d.
Dawson City og fleiri.
Þótt veiðimaðurinn verði aldrei
viðurkenndur í sögu landsins og
þótt enginn skoði hann sem sér-
fræðing, þótt hann verði aldrei
kostaður af opinberu fé eins og
þeir, sem á eftir honum koma, þá
er það samt víst, að eins og her-
foringinn fær hrós fyrir unninn
bardaga, sem þeir menn unnu í
raun og veru, er aldrei voru nafn-
greindir, eins var það veiðimaður-
inn í mörgum tilfellum, sem sig-
urinn vann, er öðrum var eignaður.
í þessu sambandi má sérstaklega
benda á landaleit, fund á ám og
vötnum, þar sem veiðimaðurinn
hefir fyrstur rutt brautina, en aðr-
ir menn, sem af landsfé voru kost-
aðir, hlotið heiður og háa stöðu og
nefnt staðina í virðingarskyni við
þá, er að för þeirra stóðu. Tökum
til dæmis Borden Land, er Vil-
hjálmur Stefánsson fann, en Bord-
en var þar alls ekki.
Það ber oft við, að sá, sem fyrst
finnur ar eða vötn eða einstigi yfir
fjöll, hefir verið veiðimaður, ,en
það gleymist og einhver annar
kemur til sögunnar miklu seinna
og hlýtur heiður fyrir það að háfa
verið sá, er fyrstur fann. Hér má
benda á staðhæfingu Vilhjálms
Stefánssonar, sem segir, að óþekkt-
ur íri hafi fytstur manna fuhdið
Ameríku, löngu fyrir daga Léjfs
Eiríkssonar. . )
Það er ekki tilgangur minn ipeð
þessum línum að krefjast .viður-
kenningar fyrir framliðna vei’ði*
menn, sem flestir eru.gleymdir óg
voru lítt kunnir meðan þeir )if$u,
heldur vildi ég reyna að sýna fram
á, hvar veiðimaðurinn át,ti méð
. , . ' .. .
rettu sæti 1 menningarsogu þessa
lands. ....
Eg hefi bent a tvennt, sem veiði-
maðurinn lætur sér ann,t um ,að
læra: Það er eðli. og gróðrarskil-
yrði skóganna, og það, hvar séu
málmar í jörð fólgnir.^ . . i
Þriðja atriðið í fróðleiksfýán
veiðimannsins pr það að kynna sér
eðliseinkenni dýranna, þekkja
háttalag hverrar dýrategundát,
kynnast hugsunarháttum þeirra og
aðferðum. Veiðimaður, sem skyn
ber á þessi atriði, hlýtur að verða
heppinn. . . . .
Veiðimennskan er afar mikið
undir því komin að vita, hvar leita
skuh dýranna og hvernig hægast sé
að komast að þeim, hvernig bezt
sé að ginna þau og lokka. Ef mað-
ur veit þetta til hlítar, þá er þrauú-
in unnin. Hann fer þá út í skóginn
og slátrar dýrinu, alyeg eins. og
bóndinn fer út í fjósið og sækir
þangað grip til slátrunar. Veiði-
maðurinn þarf alls ekki að stæra
sig af þessu verki fremur en bónd-
inn, þegar hann sker kind eða slátr-
ar kú. Kunni hann að skjóta og hafi
stöðugt og gott vald á byssunni, þá
verður veiðimennskan engin
skemmtun, heldur aðeins nauðsyn-
legt verk sér og sínum til bjarg-