Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.1956, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
í4?
kuldabeltinu, og þar hugðust menn
styðjast að nokkru leyti við reynslu
og þekkingu Eskimóa. En ekki hef-
ir tekizt að fá jafn góða búninga
handa hermönnunum eins og
Eskimóar nota. Þeir klæðast í skinn
frá hvirfh til ilja og verður sjaldan
kalt, hversu mikið frost sem er. Það
stafar bæði af því að fötin eru loðin
og svo eru þau hólkvíð. Þessi bún-
ingur er svo léttur og liðugur, að
hann háir ekki hreyfingum manna.
En búningurinn, sem bandarísku
herrnönnunum er fenginn, og á að
verja þá fyrir helkulda heimskauts-
svæðisins, er rúmlega helmingi
þyngri heldur en búningur Eski-
móa. Þess vegna verður þeim erf-
iðara um allar hreyfingar, þeir
verða seinni í ferðum en Eskimóar
og geta ekki borið jafn mikið nesti
og farangur. Þess vegna eru Eski-
móar, þótt ómenntaðir sé, enn lang-
fremstir allra manna að búa sig vel
út í kulda.--------
Hitatap líkamans er í samræmi
við það hlutfall, sem er milli stærð-
ar hans og yfirborðs. Þess vegna er
manninum það áskapað að hnipra
sig saman, þegar kalt er, en við það
minnkar yfirborð líkamans að vissu
leyti. Sjálfsagt hafa flestir tekið
eftir því hvað börnum er gjarnt að
sparka ofan af sér rúmfötunum
þegar þau sofa, án tillits til þess
hvort kalt er eða hlýtt. En sé kalt,
þá er það visst mark að þau hnipra
sig saman í kuðung. Sé aftur á móti
hlýtt, teygja þau úr sér og rétta frá
sér alla skanka. Með því að hnipra
sig saman, takmarka þau að nokkru
hitatap líkamans. — Sömu söguna
er að segja af þeim, sem verða úti
vegna kulda eða hita. Lík manns-
ins, sem frosið hefir í hel, er venju-
lega í hnipri, en sá sem hefir dáið
af hita, hefir teygt úr sér og teygt
frá sér arma og fætur.
Svo virðist sem ekki sé einhlítt
gegn kulda að dúða sig sem allra
mest. L. E. Shulman prófessor við
Yale-háskólann gerði tilraunir um
þetta. Hann lét gera geymi úr kop-
ar og fyllti hann af 37 stiga heitu
vatni, eða jafn heitu og líkamshit-
inn er. Síðan færði hann þenna
geymi í „föt“ og bætti við þau
smám saman. Hitatapið fór fyrst
minnkandi, en þegar hann klæddi
geymirinn í fimmtu flíkina, þá
breyttist þetta. Við hverja flík
hafði yfirborð geymisins vaxið, og
nú var það orðið svo mikið, í sam-
anburði við vatnsmagnið, að eftir
fimmtu flíkina fór hitatapið aftur
að aukast.
Stormar auka mjög á vanlíðan
manna þegar kalt er. Gegn þeim
eru loðföt bezt. En þá slnptir mjög
miklu máli hvort loðnan snýr út
eða inn. Ef loðnan snýr út, verður
æ minna gagn af henni eftir því
sem blásturinn er meiri, en hún er
örugg vörn ef hún snýr inn. Þess
vegna eru hlífðarföt oft fóðruð með
loðskinnum. Þetta ætti að vera
kvenfólkinu ábending um að það
mundi njóta meiri hlýss af loð-
kápum sínum, ef þær létu loðnuna
snúa inn.
Andstæða kuldans er hiti, en
honum skal verjast með sömu ráð-
um og kulda, það er að segja með
einangrun. Á eyðimörkum hita-
beltisins er loftið svo þurrt og sól-
arhitinn svo afskaplegur, að menn
geta biðið bana af. Þess vegna
verður að hlífa líkamanum með
fötum. Á öðrum stöðum í hitabelt-
inu er einnig svo mikið af skordýr-
um, að þau gæti etið mann upp,
væri hann ekki klæddur.
Hvort sem menn eru í hita eða
kulda, verða þeir því að klæðast til
þess að verja sig. Menn klæða af
sér hitann, alveg eins og þeir klæða
af sér kuldann. Klæðnaður í hita-
beltinu verður að vera svo þykkur,
að hann verji menn fyrir geislum
sólar, en hann verður einnig að
vera svo rúmur og gisinn að hann
hindri ekki útgufun.
Menn verða að klæða sig eftir
þörfum, hvar sem er á jörðinni, og
skyldi þá síður gætt þess hvað er
tízka, heldur en hins sem hentug-
ast er og heilsusamlegast. Þetia
skilja frumstæðar þjóðir. Eskimó-
arnir, sem lifa norður við heim-
skaut, klæðast loðfatnaði, sem
hindrar útgufun. Arabarnir á eyði-
rnörkunum dúða sig vandlega til
þess að verjast geislum sólarinnar.
Líkamar þessara manna eru ekki
frábrugðnir líkömum annarra
manna, en þessar þjóðir hafa lært
af reynslunni hvernig þeim er hag-
kvæmast að búa sig, svo að þeim
geti liðið vel. Og þrátt fyrir inn
bitra kulda og steikjandi hita, líður
þeim líklega betur heldur en inum
svokölluðu menningarþjóðum, sem
búa við temprað loftslag, en hafa
látið tízkuna hlaupa með sig í gön-
ur og kunna ekki að búa sig eins og
bezt hentar á hverjum stað.
(Endursagt úr ensku tímariti.)
Molar '
— Ég átti yndislegt sumarfrí í fyrra,
sagði húsmóðir nokkur. Maðurinn minn
fór að heimsaekja gamlan vin sinn, dótt-
ir mín fór til útlanda, sonur minn var
í hópferð með öðru ungu fólki og yngri
sonurinn var hjá pabba og mömmu.
— En hvert fórst þú þá? var spurt.
— Eg? Eg fór ekki neitt. Eg var
heima.
— O —
Mesti fjallgarður á jörðinni nær
heimskautanna á milli. En menn hafa
ekki séð nema hæstu tinda hans, því að
hann er svo að segja allur á kafi í
Atlantshafinu. Venjulega er hann
nefndur hryggurinn í Atlantshafi.
Hæstu tindar hans eru Azoreyar, en
margir aðrir tindar hans eru 10.000
fet á hæð og eru þó í lcafi.
— Er nú þetta sæti nærri leiksvið-
inu, eins og ég bað um?
■— Já, og ef þér væruð nær, þá
mundi nafn yðar standa í leikskránni.