Lesbók Morgunblaðsins - 26.08.1956, Blaðsíða 9
477
"'r MORGUNBLAÐSINS
Dómkirkjan í
Þrándheimi, þar
sem Einar Skúia-
son flutti kvæði sitt
„Geisla" fyrir 809
árum.
Lét, sá er landfólks gætir,
líknframur himinríki
umgaupnandi opnnst
alls heims fyr gram snjöllum.
Þetta er sú himneska Jerúsalem,
sem menn dreymdi svo oft um í
róstum miðaldanna. Það er frið-
heimurinn, sem oss dreymir um
enn í dag, í stríði milli þjóða,
stétta og einstaklinga. Kvæðið
skildi eftir þessa björíu sýn: ina
himnesku Jerúsalem. Friðarhug-
sjónina! Þessi vitrun var mönnum
birt á þessum stað fyrir 800 árum,
og vér skulum í kvöld halda fast
í hana og sýna þar með hvað vér
þráum og Vonum.
----o----
Snorri Sturluson segir, að þá er
Ólafur konungur fór austan um
Kjöl og stefndi til Veradals, þá
bar íyrir hann sýn: Hann sá fyrst
yfir allan Þrándheim, svo yfir all-
an Noreg og að lokum yfir allan
heiminn.
Hér höfum vér muninn á hreppa-
póiiíík og alheimshyggju. Það má
með sanni segja að Ólafur kóngur
hafi fallið á verkum sínum. Hann
var þá ekki neinn dýrlingur, heldur
sólginn í landvinninga eins og aðrir
og var ekki vandari en þeir að ráð-
um til þess. En innst inni var það
kristinrétturinn, sem réði gerðum
hans, þessi réttur, sem braut al-
gjörlega í bág við eldri réttarmeð-
vitund, er leyfði að börn vaeri bor-
in út og gömlu fólki og sjúkum
væri styttur aldur. Kristinréttur-
inn krafðist jafnrétti allra sálna,
því að þær væri jafnar fyrir guði.
Þetta skildu menn fyrst eftir að
Ólafur var fallinn og gerðu úr því
helgisögu, kraftaverk og jarteiknir.
Afleiðingin af þessu varð nýtt lífs-
viðhorf, byggt á grundvelli kristin-
réttar, og á því var frelsi og sjálf-
stæði Noregs nú byggt, þvert ofan
í sjálfstæðisstefnu Haraldar hár-
fagra, sem bygðist á valdi. Þetta
kemur glöggt fram í marglitum vef
sögunnar og mynd þeirri er alþýðu
skáldskapurinn hefir dregið upp af
Ólafi um aldir. Hann og þjóðsagan
urðu eitt, og verða ekki aðgreind.
Sagan er þar sem raunveruleiki og
þjóðsaga mætast. Sú þjóð, sem glat-
ar þjóðsögnum sínum, er á leið til
glötunar. Þessi er boðskapur dags-
ins í dag og þessarar dómkirkju
til allra norrænna þjóða. Það er
Ólafs-hugsjónin, sem er andstæð
efnishyggjunni, sem vill gera þjóð-
irnar og ríkin að einni vél.
----o----
Fyrsta kveðjan héðan frá dóm-
kirkjunni og gamla erkibiskups-
stólnum sendist í dag næsta bróður*
landi, íslandi. Fyrir skömmu
minntust menn þess þar hátíðlega
að 900 ór voru liðin síðan biskups-
stóll var stofnaður í Skálholti og
ísleifur Gissurarson vígður til
biskups. Þegar frá leið komst þessi
biskupsstóll og biskupsstóllinn á
Hólum undir erkibiskupsstólinn
hér. Ólafur helgi varð fyrstur til
þess að ásælast ið frjálsa ísland og
reyna að koma því undir Noreg.
Seinast bað hann íslendinga að
gefa sér Grímsey. En þá gekk fram
Einar Þveræingur og varaði menn
við: í Grímsey væri hægt að hafa
heilan her og hann gæti orðið
hættulegur sjálfstæði íslands. Það
hreif og Ólafur fekk ekki Grírnsey.
En þótt honum tækist ekki að ná
landinu undir sig með valdi, sigraði
hann eftir Stiklarstaðaorustu, því
að þá varð helgi hans andlegt vald
í landinu. Og þegar erkibiskups-