Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.1956, Side 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
633
ELDFJÖLL
brœðsluofnar náttúrunnar
„WONDERS OF SCIENC.E‘'
nefnist bók, sem kom út í Banda-
ríkjunum á þessu ári og er þetta
útdráttur úr einum kafla hennar.
Höfundurinn heitir Gary Webst-
AÐ eru hvorki málmfræðingar
né verkfræðingar sem stjórna
stærstu bræðsluofnum jarðarinnar,
eldfjöllunum. .En þótt mennirnir
hafi engin ráð til þess að hafa
hemil á umbrotum inna 400 eld-
fjalla, sem enn eru ókulnuð, þá
mundi mannkynið varla fá lifað ef
ekki væri framleiðsla þessara eld-
fjalla.
Um aldir hafa menn óttazt eld-
fjöllin og hafa þau því illt orð á
sér. Það er sama hvar þau eru,
menn tala alls staðar um þau sem
hættulega óvini, er drepi fjölda
manns, og liggi í launsátri, oft
öldum saman, til þess að koma svo
nein fullnægjandi skilríki þessu
viðvíkjandi. Eigi er mér kunnugt,
að í þessu hafi neitt verið að-
hafzt.
EFTIRSKRIFT
Svohljóðandi ályktun var sam-
þykkt á Kirkjufundinum í einu
hljóði:
Hinn almenni kirkjufundur, sem
haldinn er í Reykjavík dagana
20.—22. október 1956, skorar fast-
lega á ríkisstjórn og Alþingi að
koma því til leiðar, að sett verði
löggjöf um kirkjubyggingar í þjóð-
kirkjunni, þar sem ríkinu sé gert
að skyldu að standast kostnað við
þær að % hlutum (stofnkostnað-
ar), móts við hlutaðeigandi söfn-
uði, er greiði kostnaðinn að öðru
leyti og annist viðhald, samkvæmt
nánari reglum, er lun það yrðu
settar.
að mönnum óvörum og drepa,
drepa. Þetta er ofur eðlilegt. Eld-
gosin hafa orðið mannskæð og
ganga um það næst bræðrum sín-
um, jarðskjálftunum.
Fimmti hluti íslenzku þjóðarinn-
ar fórst í Skaftáreldunum 1783.
Fjórðungi aldar síðar gaus fjallið
Tamboro á Austur-Indíum af svo
miklum ofsa, að kjamasprenging
er lítilmótleg í samanburði við það.
Þar fórust 56 þúsundir manna.
Krakatoa, sem var milli Java og
Sumatra, sprakk í loft upp árið
1883. Sjómenn, sem voru í 3000 km.
fjarlægð, heyrðu sprenginguna.
Flóðalda, 50 feta há, sópaði burtu
rúmlega hundrað þorpum og talið
er að 35 þúsundir manna hafi far-
izt.
Stærstu tíðindi ársins 1902 voru
þau er fjallið Pelee á Martinique
sprakk í loft upp og yfir borgina
St. Pierre. Þar voru 30.000 íbúar,
en aðeins 2 þeirra komust lífs af.
Það er engin furða þótt eldfjöll-
in hafi á sér illt orð, þegar slík
tíðindi gerast. En þó eru þau ekki
jafn hættuleg og bílarnir. í öllum
eldgosum á seinustu fjórum öldum,
hafa farizt um 190 þúsundir
manna. Á sex árum munu bílar
verða jafn mörgum að bana í
Bandaríkjunum, ef svo fer fram
bílslysum þar sem nú er.
----o——
Eldfjöllin eru mjög breytileg
um stærð og hve oft þau gjósa.
Stromboli, sem er lítið eldfjall
norðan við Sikiley, hefir verið sí-
gjósandi um 2000 ára skeið. Hann
hóstar og gusar upp úr sér að
minnsta kosti einu sinni á hverri
klukkustund, en þar hafa aldrei
orðið sprengigos svo kunnugt sé.
í Tanganyika í Afríku er eldfjall-
ið Ngorongoro og er gosgígur þess
um 20 km. víður. Einhverju sinni
þeysti það úr sér milljónum smá-
lesta, en hefir nú legið niðri um
aldir.
Líkt og stálsmiðjur hafa eldfjöll-
in sín einkenni og setja sitt mark
á framleiðslu sína. Mörg eldfjöll
hlaðast upp á löngum tíma og
hækka við hvert gos. Þetta eru tal-
in einhver fegurstu fjöll heimsins.
Þar má nefna Ararat, fjallið sem
frægt er frá dögum Nóa, Kiliman-
jaro, Etnu, Vesuvíus og Fujiyama.
Mikið af þurrlendi jarðar er ey-
ar, sem smám saman hafa mynd-
ast af eldsumbrotum. Hawaii-eyar
eru þannig til komnar, að fyrir
rúmlega 100.000 ára tók að gjósa
á hafsbotni og hlóðst þar hvert
hraunlagið ofan á annað. Það vax