Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.1957, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
W
ROCkALL
Drangurinrt mikli í Atlanfshafi
KLETTURINN Rockall er ekki
ósvipaður Eldey og umhverfis
hann eru einnig hættuleg sker.
JJOCKALL er eflaust afskektasta
ey, sem talin er til Evrópu.
Hann er 70 fet á hæð og alveg
þverhnýptur, og rís upp úr ólgandi
Atlantshafinu um 290 sjómílur
vestur af vestasta odda Skotlands,
og um 278 sjómílur norðvestur af
Bloody Foreland í írlandi. Næst
Rockall eru eyarnar hjá St. Kilda,
en þó eru þar 190 sjómílur á milli.
Sumarið 1921 sigldi rannsókna-
skipið „Pourque pas?“ þangað og
ætlaði dr. Jean Charcot að athuga
klettinn. Þeir komust að honum,
en ekki upp á hann, og urðu að
láta sér nægja að hafa þaðan til
minja nokkra mola af sérstakri
steintegund sem þar er og nefnist
„Rockallite“. Þegar Charcot sagði
frá þessari ferð, gat hann þess að
★ Mörg einkennileg dýr eru í Ástra-
líu og hvergi annars staðar. Þar
á meðal eru pokadýrin, sem bera
afkvæmi sín í poka á kviðnum.
Nafnkunnust af þeim er kengúran,
sem getur stokkið 10 metra, eða
mikið lengra en fræknustu stökk-
garpamir á Olympíuleikunum. Þá
er þar fuglinn emu, sem líkist
strútnum ofurlitið. Þar eru hlátur-
fuglar og ótal tegundir af páfa-
gaukum.
★ Af frumbyggjum landsins, blá-
mönnunum, eru nú eftir um 47.000.
Þeim eru víða ætluð sérstök land-
svæði, þar sem þeir geta haldið
háttum sínum og lifað á veiðum,
eins og þeir hafa gert frá ómuna-
tíð>
kletturinn mundi vera tindur á
mörg þúsund feta háu fjalli, sem
væri þar neðansjávar. „Sennilega
hefir þessi tindur áður verið ísi
þakinn, en nú er hann hvítur af
fugladrít", sagði Charcot.
Elzta frásögnin um, að menn hafi
komizt á land þarna, er frá árinu
1810. Þá um sumarið var herskipið
„Endymon" á siglingu á þessum
slóðum og þóttust skipverjar þá
sjá annað skip og fóru að elta það.
Þetta ókunna skip sýndist þeim
vera með hvít segl að ofan, en
dökk að neðan. En þegar til kom,
þá var þetta Rockall. Skipstjórinn
á „Endymon“, Basil Hall, lýsti
klettinum, en gat lítt um fuglalíf
þar. Seinna kom upp sú saga að
þar mundi inn dularfulli „stóri
skarfur" hafa bækistöð sína.
Rockall er hættulegur skipum,
eins og bezt sést á því, að þar
strandaði norska farþegaskipið
„Norge“ og fórust þar 600 menn.
Tveir boðar eru þarna sinn hvor-
um megin við klettinn. Annar
þeirra heitir Haslewood Rock og er
norðaustur af klettinum. Er hann
jafnan í kafi með hálfföllnum sjó,
og ekki er nema 30 faðma dýpi
milli hans og klettsins. Hinn heitir
Helen’s Reef, er álíka langt suð-
austur frá klettinum, og kemur
aldrei upp úr sjó. En svo er grunnt
á honum að þar sér í botn. Það er
þessi boði sem er skipum lang-
hættulegastur, ef þau skyldi rek-
'ast þangað í stormi og stórsjó.
Komið hefir til orða oft og tíðum
að setja vita á Rockall, en það er
ekkert áhlaupavtrk, því að klett-
urinn er lóðréttur, eins og fyrr
er sagt, og það kemur varla fyrir
að þar sé hægt að lenda fyrir brim-
gangi. Ekki er kletturinn mikill
ummáls, aðeins 250 ferfet.
Margir fuglafræðingar hafa
reynt að komast út í Rockall til
þess að rannsaka fuglalífið þar,
og komast eftir því hvort þar sé
varpstöðvar stóra skarfs. En þær
ferðir hafa allar misheppnazt
vegna þess að ólendandi var við
klettinn, og enginn fuglafræðingur
hefir enn stigið fæti sínum upp á
hann.
En svo var það, að enskur fugla-
fræðingur freistaði þess að kynn-
ast fuglalífinu þarna með því að
fljúga yfir klettinn. Er hér frásögn
hans af því ferðalagi:
— Við lögðum á stað frá Skye
í Skotlandi, og þótt langt sé að
sigla út til Rockalls, þá er þetta
ekki lengi farið í flugvél. Mér
fannst við vera nýflognir fram hjá
háu klettunum hjá Loch Sneosdal,
þegar neðan við okkur blasti við
gamla St. Clements kirkjan á
Harris, einni af yztu eyunum í Suð-
ureya klasanum. Þar var fagurt að
líta niður, umhverfis eyna snjó-
hvítur sandur á sjávarbotni, en
dökkgrænt haf þar fyrir utan.
Nokkrar súlur, sem voru á leið til
varpstöðva sinna á eyunum hjá
St. Kilda, urðu okkur samferða,
og áttu enn 50 sjómílna leið heim
til sín.
Svo reis Boreray, ein af St. Kilda
eyum, upp úr hafi og blámóðu. Þar
nokkru sunnar sást eyan Hirta,
sem er stærsta eyan í þessum klasa,
og eina eyan, sem byggð hefir ver-
ið. Þarna hafði staðið byggð frá
þeim tíma er norrænir víkingar
herjuðu á þessum slóðum, og þang-
að til fyrir fáum árum, að allir
íbúarnir voru fluttir þaðan. Morg-
unsólin skein á iðjagrænar hlíðar
eyarinnar, dökkgrænni en venju-

i
I