Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1957, Blaðsíða 8

212
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ókunn lönd:
*
Fornminjarannsóknir í Panama
DR. Matthew W. Stirling, forstjóri Bureau of American Ethnology í
Smithsonian Institute, hefir ritað grein þessa um rannsóknaför sína
til Panama 1951. Kona hans, Marion Stirling var í för með honum.
Tilgangur fararinnar var að athuga fornleifar Intiíána á þessur-
slóðum.
pANAMASKURÐURINN er ein
af höfuðsamgönguleiðum
heimsins, en frá því um 80 km
fyrir vestan hann og allt vestur að
landamærum Costa Rica er hin
allra afskekktasta og fáfarnasta
strandlengja, sem til er í Vestur-
álfu. Þar eru frumskógar miklir
og þar lifa menn enn frumstæðu
lífi. Þarna geisa stormar svo að
segja allan ársins hring og utan af
Karibahafi koma risavaxnar öldur,
sem brotna við ströndina. Þarna
eru engar hafnir né skipalægi og
varla afdrep fyrir smáfleytur. Tor-
fær fjöll, þakin skógi, ná alveg
fram að ströndinni.
Mjög er strjálbýlt þarna. Inni í
landi búa Indíánar, afkomendur
frumbyggjanna þarna, en meðfram
ströndinni búa aðallega Svertingj-
ar, og eru þeir líklega afkomendur
strokuþræla. Þessir menn hafa eng-
ar samgöngur við umheiminn.
Litlir flutningabátar koma við
og við upp að ströndinni til þess
að sækja banana-farma.
En það var einmitt á þessum
slóðum að Kólumbus fann í fjórðu
ferð sinni til nýa heimsins 1902—03,
það sem hann var að leita að —
gull. Hann stofnaði fyrstu nýlendu
Spánverja á meginlandinu við ósa
árinnar Belén. Og hann komst
þarna í nóga hrakninga.
Sagnir herma, að Indíánamir,
sem Kólumbus hitti þarna, hafi átt
allskonar skrautgripi úr gulli. Það
kveikti ágirndina í brjóstum Spán-
verja og þeir knúðu Indíánahöfð-
ingjann til þess að láta sig fá
fylgdarmenn er vísuðu sér á nám-
umar. Indíánar gerðu það af grikk
við þá, að fara með þá langt inn í
land, yfir á umráðasvæði óvina
sinna. Þar sögðu þeir þeim að grafa
við rætur nokkurra hárra trjáa, þar
mundu þeir finna gull. Og það
varð. Með ‘berum höndum náðu
Spánverjar þar í gull, en ætlað er,
að Indíánar hafi komið því þar fyr-
ir til þess að gera Spánverjum
úrlausn.
Byggð Kólumbusar hjá Belén
stóð ekki lengi. Indíánar gerðu
aðsúg að Spánverjum, drápu marga
þeirra og var ekki annað sýnna um
hríð, en að þeir mundu drepa þá
alla. Kólumbus varð því að flýa.
Ofurlítið finnst enn af gulli á
þessum slóðum, sérstaklega í ánum
Belén, Concepcion og Norte. Inn-
fæddir menn þvo það úr sandinum
í trétrogum, eins og forfeður þeirra
gerðu, en það þykir gott ef afrakst-
urinn samsvarar 3 dollurum á dag.
Samt sem áður ganga þjóðsagnir
um að þar sé til óskaplega auðug-
ar gullnámur, sem hafi „týnst“.
Enginn innfæddur maður trúði
öðru en að við Marian værum kom-
in til þess að leita að gulli. En við
vorum komin í öðrum erindagerð-
\ leið upp eftir Iudio-ánni.
um. Við vorum komin til þess að
leita að gömlum leirmunum, örv-
aroddum, steinöxum, gömlum gröf-
um og öðrum fornminjum þeirra
Indíána, sem hér bjuggu áður en
Kólumbus kom. Með því móti
hugðumst við geta varpað nokkru
ljósi yfir forna menningu Indíána
kynþáttanna í Ameríku. Við vorum
að leita að því hvort ekki væri eitt-
hvert samband milli fornrar menn-
ingar helztu Indíánaríkjanna, Aztec
og Maya ríkjanna í Mexikó, og
Inkaríkisins í Suður Ameríku. Á
báðum þessum stöðum, í Mexikó
og Perú, var menningin svipuð.
Þeir kunnu akuryrkju, vefnað,
leirkerasmíð og málmsmíð. Hof
beggja hafa verið með svipuðu