Lesbók Morgunblaðsins - 28.04.1957, Qupperneq 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
251
MELA-MANGA
IVESTUR-SKAFTAFELLSSÝSLU er
sveit ein, er Meðalland heitir.
Miðsvæðis i sveitinni var forðum daga
landnámsjörðin Skarð. Sú jörð er fyrir
löngu horfin úr tölu bújarða, vegna
sandfoks. Og þau hafa orðið örlög
fleiri jarða á þeim slóðum, að hafa
ýmist afmáðst, eða beðið tjón af sand-
ágangi.
Á þessu sandsvæði hefir svo ekki
annar gróður fest rætur, en melstöng.
En hún er þar í allríkum mæli. Og
þar sem melstöngin vex, þar myndast
hinir svonefndu melkollar (sand-
hólar).
Að einu leyti eru melkollarnir ólíkir
öðrum mishæðum þessa lands, þeir
sitja ekki kyrrir á sama stað, heldur
mjakast stað úr stað. En þeirri náttúru
melakollanna verður ekki lýst hér. Það
er svona landslag, sem í Vestur-Skafta-
fellssýslu er kallað melar.
En melar þeir, sem hér er getið
heita Skarðsmelar. Nú hagar svo til,
að Skarðsmelar eru í miðri sveitinni,
og hún — einkum áður fyr — all-fjöl-
menn, og þá hefir leið margra legið um
þessa mela. Og fram að þessu hefir,
auk þess þjóðbraut legið um þá.
Það orð hefir lengi legið á, að villu-
gjarnt væri á Skarðsmelum. Svo ramt
kvað að þvi, að varla þótti einleikið.
En svo hagar þar til, að langt er til
íjalla, og leiðarmerki engin, þegar út-
sýn takmarkast veðurs vegna. Mela-
kollarnir hver öðrum líkir. og breyt-
ingum háðir, en sandfok afmáir þrá-
íaldlega öll spor. Það var því viðsjár-
vert villugjörnum mönnum, að leggja
á Skarðsmela í dimmviðri.
Svo hefir verið frá sagt, að oft hafi
það skeð, þá er menn voru einir á
ferð, um melana, og eitthvað var að
veðri, þá hafi þeir orðið þess varir,
að þeir fóru þar ekki einir saman.
Nokkuð var það þó með undarlegum
hætti. En svo var því háttað að ýmsir
urðu þess varir, að fyrir þeim fór kona,
nokkuð við aldur. Léttstíg var hún,
því enginn sá spor hennar, þótt lausa-
mjöll væri á jörð. Að einu leyti samdi
kona þessi sig að háttum samtíðar-
kvenna. Hún var jafnan með prjóna
í höndum og prjónaði án afláts. (En
það var altítt, að konur gengu prjón-
andi stuttar bæjarleiðir í góðu veðri).
Það var augljóst af búningi og hátta-
lagi, að það var sama konan, er öllum
bar þarna fyrir augu. Um uppruna
hennar veit nú enginn, eða hvort henni
hefir verið gefið nafn, að kristinna
manna hætti, en Mela-Manga var hún
jafnan nefnd. Og Skarðsmelar voru
hennar heimkynni.
Eins og fyr segir, þá var Mela-Manga
ávallt með prjóna í höndum, og eins
þó veðri væri svo háttað, að aðrar
konur hefðu stungið prjónunum í barm
sér. öllum sögnum bar saman um það,
að hún hafi verið með sokk á prjón-
unum. Misjafnlega var sokknum langt
komið, er menn sáu Mela-Möngu. Og
mönnum sagðist svo frá, að hún hafi
aldrei lokið við sokkinn áður en hún
tók úr honum prjónana og rakti hann
upp. En upprakið vatt hún upp á hnyk-
ilinn er hún, þess utan, hafði í handar-
krikanum. Svo er hún hafði rakið
sokkinn upp, þá fitjaði hún upp á ný.
Segin saga var það, er menn höfðu
séð Mela-Möngu — sem aðeins var
örstutta stund hverju sinni — að þá
urðu þeir þess brátt vísari, að þeir
fóru villir vegar. Og þá — jafnvel
sumir hverjir — komnir ískyggilega
nærri Kúðafljóti.
Ýmsir hafa litið svo á, að Mela-
Manga hafi vilt um fyrir mönnum, og
ætlað þeim að fara sér að voða. En
engar sagnir eru til um það, að slys
hafi hlotizt af, þótt menn hafi villst
á Skarðsmelum. Og vegna þess hafa
aðrir litið svo á, að hún hafi þarna
gegnt því hlutverki að vara menn við
að ana áfram í blindni, heldur sjá fót-
um sínum forráð.
Gera má ráð fyrir að mörgum hafi
staðið beygur af Mela-Möngu, og þess
vegna síður lagt á melana í tvísýnu
veðri að nauðsynjalausu. Svo getur
verið að öðrum — er ekki var treyst-
andi til að rata, — hafi verið fengnir
öruggir menn til fylgdar. Á þennan
hátt er líklegt, að Mela-Manga hafi
óbeinlínis forðað ýmsum frá að villast
á Skarðsmelum.
Líklega hafa engir núlifandi menn
séð Mela-Möngu, en sannorðir menn
hafa verið bornir fyrir því, að frá-
sagnir af henni séu ekki úr lausu lofti
gripnar.
Margt hefir tekið breytingum hér á
landi hin síðari ár, þar á meðal ferða-
lög og farartæki. Þá hefir síminn
sparað mönnum margt sporið, við ýms-
an erindrekstur. Og símalínur eru víða
góður leiðarvísir.
Svo skal þess getið, að í umhverfi
Skarðsmela hafa verið reistar sand-
græðslugirðingar. En hefðu þær verið
komnar ó dögum Mela-Möngu þá hefði
einhver getað áttað sig eftir þeim.
Að lokum er svo rétt að geta þess,
að heyrst hefir að Meðallendinga
dreymi um, að með nútíma þekkingu
og tækni, muni sandfokið verða heft,
á fyrrnefndum melum. Og fari svo, er
hugsanlegt að Skarðslönd geti orðið
það er þau voru sögð hafa verið á
dögum Eysteins digra: Meðallönd.
E. R.
C_-<''Ö®®®G^—9
Hefnd Tutankhamen
AF 33 MöNNUM, sem voru við þegar
gröf egypzka konungsins Tutankham-
en var opnuð 1922, eru nú aðeins tveir
á lífi. Annar þeirra er J. O. Kinnamon
og á heima á Long Beach í Kaliforniu,
en hinn er enski læknirinn James
Charlton Hollenbeck, sem nú er 62 ára
að aldri.
Carnavon lávarður, sem stjórnaði
leiðangrinum, andaðist úr óþekktri
lömunarveiki fimm mámiðum eftir að
hann opnaði gröfina. Innan 9 mán-
aða voru 8 leiðangursmenn aðrir látn-
ir úr sömu veiki. Seinna hafa 22 af
leiðangursmönnum dáið á sama hátt.
Þessir tveir, sem eftir lifa, hafa báðir
fengið lömunarveiki, en réttu við.
Hollenbeck segir að allar rannsóknir
lækna á þessari veiki, hafi verið fyrir
gíg og þeir hafi ekki fundið neina
orsök til hennar.
Blaðamaður átti nýlega tal við Holl-
enbeck og minnti læknirinn þá á að-
vörunina, sem stóð yfir dyrum graf-
hýsis Tutankhamen: „Bölvaður sé sá,
sem raskar grafarró Faraós. Sá, sem
brýtur innsigli þessarar grafar, skal
deya úr ókenndum sjúkdómi".
Vísindamenn hafa hæðst að því, að
menn hafa haldið, að þessi hótun hafi
orðið að áhrínsorðum. En Hollenbeck
læknir er á öðru máli. Hann sagði:
„Það sem maðurinn trúir, og trúir á
statt og stöðugt, hefir vald yfir hon-
um“.