Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.1957, Blaðsíða 4

504
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
breiður, svo að gengt er meðfram
veggnum, þykktin er nær faðmur
neðst, en minnkar er ofar dregur.
Veggurinn er næstum mannhæðar
hár og nær næstum upp í hellis-
loft. Suður úr honum miðjum ligg-
ur 2—3 m löng röð af hlöðnum
hraunsteinum. Ekki kann ég nein-
um getum að leiða að því, hvenær
eða í hvaða tilgangi þessi veggur
hefur verið hlaðinn, og engar aðr
ar minjar mannvistar er þarna að
finna. En veggur er þetta, af manni
eða mönnum hlaðinn.
Suðvestan í Gullborginni er gíg-
veggurinn lægstur og hefur þar
flætt út mikið hraun. Þar má líta
á yfirborði sívala hraunrás tuga
metra langa, umlukta hraunlagi
um 15 sm þykku og svo þrönga, að
rétt er hægt að skríða eftir henni,
En dýpra í hrauninu hafa hellar
myndazt og eru þegar fundnir 6,
en vel má vera, að fleiri finnist.
Eru þessir 6 sýndir á kortinu. Sá
lengsti mældist okkur 60 m, hinir
30—40 m.
Forvitnislegastir eru þeir hellar,
sem ég hefi nefnt sameiginlega
Þríhelli. Úr einu og sama niður-
fallinu er gengt í þrjá hella. Er
sá vestasti þeirra lengstur, 60 m,
og er hann fallegasti hellirinn í
Gullborgarhrauninu. Hann er til-
tölulega þröngur, en þó nær allur
vel manngengur og greiðfær. Hann
er fallega glerjaður að innan og
gólfið hin furðulegasta hraun-
smíði. 15 sm frá botni er breidd
hellisins 3.5 m, en hæðin er 3 m.
þaðan og innúr liggur mjó renna
eftir gólfinu, líkust flór í fjósi (sbr.
mynd) og mætti nefna þennan
helli Flórhelli. Göngin næstu aust-
an við Flórhelli eru nær 40 m löng,
en svo þröng, að skríða verður eftir
þeim, austustu göngin eru álíka
víð og Flórhellir og um 30 m löng.
Um hina hellana á þessu svæði er
ekkert sérstakt að segja, enda voru
þeir ekki nákvæmlega kannaðir.
í Flórhelli
(Ljósm. Magnús
Jóhannsson).
Það eru því fyrst og fremst þrír
hellar, sem ráðlegt er að skoða í
Gullborgarhrauni: Borgarhellir,
Vegghellir og Flórhellir. Ekki er
nema stundarfjórðungsgangur yfir
fremur greiðfært hraun frá bílvegi
í hella þessa. Er því hægurinn hjá
fyrir höfuðstaðarbúa að fara vest-
ur í Hnappadal á laugardegi og
koma heim á sunnudagskvöld haf-
andi skoðað þessa þrjá hella og má
jafnvel skoða í sömu ferð Eldborg
og (eða) Rauðamelsölkeldu meðan
dagur er langur.
Því miður er það svo, að þeir
hraunhellar, sem áður eru kunnir
hérlendis, hafa verið stórskemmdir
af ferðamönnum, sem þá hafa skoð-
að. Það er búið að brjóta bókstaf-
lega alla dropsteina, sem til hefur
náðst í hellunum í Hallmundar-
hrauni, og bráðum er eins komið
um Raufarhólshelli. Það er þvi
með hálfum huga, sem hér er vak-
in athygli á hinum nýfundnu hell-
um í Gullborgarhrauni. Þess er að
vísu að vænta, að náttúruverndar-
ráð muni gera ráðstafanir t.il
verndar þessum hellum. Það mun
verða lagt blátt bann við því að
brotnir verði dropsteinar í þeim
eða öðrum hellum hérlendis. Þess
er og að vænta, að bannað verði að
fara í Borgarhelli nema með góðum
ljósaútbúnaði og í fylgd með mönn-
um, sem treysta má til þess að sjá
um, að ekki verði framin þar
skemmdarverk. En engar ráðstaf-
anir eru einhlítar til verndar nátt-
úruminjum nema tilkomi skilning-
ur almennings á því, að með
skemdum á slíkum minjum er ver-
ið að vinna níðingsverk gegn landi
okkar og gegn þeim, sem það eiga
að erfa.
Náttúruvernd er ekki fyrst og
fremst lagabrot, heldur þroska- og
uppeldisatriði. Meðferðin á hellun-
um i Gullborgarhrauni getur orðið
prófsteinn á ástandið í þessum efn-
um.
Ritstjóri nokkur fékk harðort bréf
frá Skota út af því að hann væri alltaf
að birta Skotasögur. Að lokum stóð I
bréfinu:
— Ef þér hættið þessu ekki undir
eins, þá hætti ég að fá blaðið léð.