Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.1957, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
511
Segulmagn jarðar
Fjöldi visindamanna mun nú vinna
að rannsóknum á Jbv/
Verið óhrædd“, lét hann svo loft-
skeytamanninn senda, því að ekki
var víst að þau ungfrú Earhart sæi
skipið, þar sem móða var í lofti. Nú
sáust Ijósráketturnar glöggt.
Murfin flotaforingi hlustaði með
undrun á fréttirnar frá „Itasca“.
Það var þá satt — þau voru enn
lifandi! Þetta yrði sú sögulegasta
björgun, sem nokkur vissi um.
„Itasca“ nálgaðist staðinn og Ijós-
ráketturnar sprungu í eitthvað
hundrað feta hæð.
„Hvað er að frétta?“ spurði flota-
foringinn óþolinmóður.
Þeir á „Itasca“ höfðu ekki séð
neitt rekald enn.
„Sjáið þér neyðarblysin enn?“
Nei, nú höfðu þau ekki sézt um
tíma. Og svo leið heil klukkustund.
Þá spurði flotaforinginn aftur:
„Sjáið þið nokkur neyðarblys?"
„Já“, var svarað frá „Itasca“, „en
nú eru þau lengra í burtu“.
„Þér hafið gizkað rangt á fjar-
lægðina fyrst. Getur verið að þau
hafi sýnst nær en þau voru, vegna
endurspeglana í loftinu. Haldið
leitinni áfram. Á eg ekki að senda
yður flugvél?“
„Þess þarf ekki“, svaraði skip-
stjórinn á „Itasca“. „Eg er hrædd-
ur um að okkur hafi missýnst
vegna þess hve þreyttir við erum.
Þetta hefir líklega ekki verið ann-
að en eldingar“.
Jæja, það er þá eins og mig grun-
aði fyrst, að líkumar til að finna
flugvélina eru ekki ein á móti
miljón, hugsaði flotaforinginn.
— o —
Sorgarfregnin flaug eins og eld-
ur í sinu um allan heim, og blöðin
fluttu forsíðufregnir um að Amalia
Earnart hefði farizt í Kyrrahafi.
Og blöðin röktu sögu hennar, hve
mikið hún hafði unnið til þess að
læra að fljúga. Hún hafði verið
barnfóstra, hjúkrunarkona, síma-
stúlka og bílstjóri — allt til þess að
EIT T af viðfangsefnum vísinda-
manna á jarðeðlisfræðaárinu, verð-
ur að afla frekari vitneskju um
segulmagn jarðar.
Það var William Gilbert, líflækn-
ir Elísabetar Englandsdrottningar
fyrri, sem uppgötvaði það árið
1600, að það er jörðin sjálf sem
snýr segulnálinni' til norðurs, en
ekki pólstjarnan né nokkur utanað-
komandi áhrif. Hann komst þá
einnig að þeirri niðurstöðu, að jörð
-in væri einn gríðarmikill segull.
Hundrað árum seinna veitti
brezki stjörnufræðingurinn Ed-
mund Halley því athygli, að segul-
nálin sneri ekki alltaf í hánorður.
Hann ákvað að rannsaka þennan
mun, sem sjómenn kalla nú „vari-
ation“, en vísindamenn „declin-
ation“. Um þriggja ára skeið vann
hann að þessum rannsóknum á
norðanverðu og sunnanverðu
Atlantshafi, og gerði síðan upp-
drátt, er sýndi stefnu segulnálar-
afla fjár svo að hún gæti greitt
fyrir flugnámið.
Metnaðurinn varð henni að falli,
sögðu blöðin. Hún vildi endilega
vinna eitthvert stórt afrek til þess
að sýna að konur væri ekki eftir-
bátar karla. Hún hafði líka verið
fyrsta konan, sem flaug yfir
Atlantshaf. Og hún var fyrsta kon-
an sem dirfðist að reyna að fljúga
yfir Kyrrahafið.
(Úr bókinni „Mysteries of
the Pacific", eftir Robert
de la Croix)
innar á hinum ýmsu stöðum. Aðrir
vísindamenn tóku sér fyrir hendur
að rannsaka þennan halla segulnál-
arinnar.
Síðan hafa farið fram miklar at-
huganir á segulmagni jarðar og
munu nú vera um 100 segulmagns-
athuganastöðvar víðs vegar um
heim, og hafa þær hin nákvæmustu
mælitæki. Og á þessari öld hafa
Bandaríkjamenn gert út um 200
leiðangra til rannsókna á segul-
magninu á úthöfum. Ennfremur
hafa farið fram rannsóknir í lofti
og í fyrra tókst amerískum mæl-
ingamönnum að staðsetja nyrðra
segulpólinn úr lofti.
m m
SEGULMAGN jarðar er ýmsum
breytingum háð. Sumar breyting-
arnar eru reglulegar og hægfara
og eru nefndar aldarbreytingar.
Aðrar eru einnig reglulegar eftir
árstíðum og eru nefndar ársbreyt-
ingar. Enn eru reglulegar breyting-
ar sem gerast á einum sólarhring
og eru nefndar dagbreytingar. En
svo eru einnig snöggar og ofsa-
fengnar breytingar, sem nefndar
eru segulstormar og gætir þeirra
um alla jörð.
Af þessum ferföldu breytingum
er aldarbreytingin og segulstorm-
arnir langsamlega þýðingarmest.
Um aldarbreytingarnar vita menn
ekki með neinni nákvæmni, vegna
þess hvað þær eru hægfara og enn
skortir á að athuganir á þeim hafi
verið gerðar nógu lengi. En sumar
þessar breytingar hafa verið mjög