Lesbók Morgunblaðsins - 24.11.1957, Blaðsíða 1

42. tbl.
Sunnudagur 24. nóv. 1957 XXXII árg.
DauÖur maÖur í Grjótaþorpi
F Y H IR einni öld áttu um 1400
manns heima í Reykjavík. Þá voru
enn eigi nema tvær götur í bæn-
um, Aðalstræti og Strandgata
(sem nú heitir Hafnarstræti). Aust
-urstræti var þá ekki til, enda þót.t
byggð væri komin sunnan megin
við það svo að segja óslitin. Húsin,
sem stóðu fyrir vestan þar sem nú
er Pósthússtræti, voru byggð við
Austurvöll svo að aðaldyr voru
sunnan megin á þeim, en skúrdyr
að norðan, þar sem nú er gatan,
og náðu þangað garðar húsanna
sunnan megin við Strandgötu. Aðr-
ar götur í bænum voru þá ekki
annað en stígar.
Utan við byggðina í Kvosinni
bar mest á Grjótaþorpinu. Þarna
var upphaflega ein hjáleiga Reykja
-víkur og hét Grjóti. En eftir að
verksmiðjurnar komu í Aðalstræti
og fólki fór að fjölga í bænum,
tóku tómthúsmenn að reisa sér
býli á hæðinni vestan við Aðal-
stræti, og fekk sú byggð brátt
nafnið Grjótaþorp. Og þegar hér
var komið sögu (1857) mátti heita
að tvöföld bæaröð væri á allri
hæðarbrúninni.
Þar sem sölubúð kóngsverslun-
arinnar hafði staðið, stóð nú ný-
legt timburhús, hið fegursta í bæn-
um, en það hafði Tærgesen kaup-
maður látið reisa 1854—55. Það var
nú eign Fishers kaupmanns (nú
versl. Geysir). Á þessum stað hafði
upphaflega verið naust þeirra
Víkurmanna og var kallað Ingólfs-
naust. Aðalstræti mun upphaflega
hafa verið sjávargata Víkurmanna
niður að þessu nausti. En þar áttu
hjáleigurnar einnig útræði, og svo
var um Götuhús (sem stóðu á svip-
uðum slóðum og nú er bústaður
þýzka sendiherrans). Frá Götuhús-
um lá því sjávargata þangað og
kom hún niður að Aðalstræti sunn-
an við búð Fischers og var kölluð
Götuhúsastígur (nú Fischersund).
En suður af henni, þar sem svo-
nefndur Arabær stóð, lá stígur eft-
ir miðju Grjótaþorpinu og var upp-
haflega nefndur Brekkustígur, en
heitir nú Mjóstræti. Náði hann allt
að vestasta bænum í Grjótaþorp-
inu, sem kallaður var Vaktarabær
og svo lá annar stígur þaðan upp
að Götuhúsum. Vaktarabær dró
nafn sitt af því, að þar bjó Guð-
mundur Gissurarson næturvörður
um langa hríð.
Nú var það hinn 4. júlí 1857, að
í Reykjavík var staddur bóndi
austan úr Ytrahrepp, Snorri Svein-
bjarnarson frá Laugum. Var hann
kominn á sextugsaldur og heldur
heilsutæpur og hafði gerzt drykk-
felldur hin seinni árin. Með honum
var vinnumaður hans, Matthías
Eyólfsson að nafni.
Veður var eins gott og framast
má verða um hásumar hér í
Reykjavík, logn og hitasólskin all-
an daginn.
Þeir Snorri voru að taka út vör-
ur og búa sig á stað til heimferðar.
Höfðu þeir bækistöð sína hjá
Fischersbúð. Nú var það rétt upp
úr hádeginu, að Snorri sendi
Matthías austur í búð Þorsteins
Jónssonar í Strandgötu að sækja
þangað hálftunnu af rúgi og bar
Matthías pokann á bakinu vestur
að búð Fischers. Þar var Snorri
fyrir og tók hann brosandi á móti
hálftunnunni og virtist vera í
mjög góðu skapi. Var hann þá nokk
-uð kenndur. En ekki mátti gleyma
nestispelanum. Tók Snorri því
næst hálfanker, sem hann átti og
fór með inn 1 búð Fischers til þess
að fá á það brennivín. Og þarna
skildi Matthías við hann.
Leið nú fram á daginn. Klukk-
an að ganga fimm varð Ingibjörgu
Jónsdóttur, konu Guðmundar
Gissurarsonar í Vaktarabænum,
litið út, og sér hún þá hvar maður