Lesbók Morgunblaðsins - 24.11.1957, Síða 7

LESBOK iviORGUNBLAÐSINS
619
líkur til þess að þarna sé langur
klettaveggur, sem liggur frá austri
til vesturs og blasir við norðri.
Þegar Marz horfir þannig við okk-
ur að séð er eftir þessari brún að
endilöngu, lítur hún út sem mjög
óglöggt stryk, naumast sýnilegt. En
sex stundum seinna, þegar Marz
hefir snúið sér þannig að sér beint
framan á klettavegginn, blasir
hann mjög berlega við.
★
MÖNNUM er mikið áhugamál að
komast að því hvernig Marz er hið
innra, hvort hann hefir þéttan
kjarna eins og jörðin, eða hvort
hann er kjarnalaus. Til þess að
komast að þessu þyrfti að mæla
hve mikið Marz bungar út um
miðju og hve mikið hann dregst
að sér um pólana. En slíkar mæl-
ingar eru eklji auðgerðar, því að
ekki er hægt að fara eftir endur-
kasti ljóssins frá stjörnunni. Hún
hefir svo margbreytilega liti, að á
sumum myndum er hún engu lík-
ari en japanskri pappírslukt.
En aðra aðferð er hægt að nota
þótt undarlegt sé. Svo er mál með
vexti, að bungan um miðbik hnatt-
arins breytir göngu fylgihnatt-
anna. Ef við fylgjumst því með
göngu fylgihnattanna í mörg ár,
svo ótvírætt sé hvernig hún breyt-
ist, þá höfum við fengið mikils-
verðar upplýsingar um hvernig
Marz er „innvortis“.
★ ★
MENN hafa séð ský og rykmekki
á Marz og það bendir til þess að
þar sé einhvers konar gufuhvoif.
En við vitum ekki hvort nóg er af
ildi í því til þess að þar geti þró-
ast líf, eins og við þekkjum það.
Varla mundi það þó hafa farið
fram hjá okkur ef í loftinu þar
væri svo sem 5% af því ildismagni
sem er í gufuhvolfi jarðar. En ef
það er minna en 1%, þá er ekki
hægt að finna það með þeim tækj-
um sem við höfum nú.
Þekking okkar á gufuhvolfi
Marz er sama sem engin. Eina efn-
ið, sem við höfum fundið þar er
kolsýra og af henni er líklega helm
ingi meira en í gufuhvolfi jarðar.
Gizkað er á, að í gufuhvolfi Marz
sé mest af köfnunarefni og nokkuð
af argon, og er hvort tveggja gas-
tegundir, sem að vísu eru ekki eitr-
aðar, en geta þó ekki viðhaldið lífi.
Dökkvu blettirnir á Marz sem
kallaðir hafa verið „höf“, eru mjög
merkilegir, því að líkur eru til þess
að þar sé einhver gróður. Sé svo,
þá eru þessi „höf“ eini votturinn
um líf utan jarðarinnar. í fræði-
bókum er þeim svo lýst að þeir sé
blágrænir á lit eða grágrænir. Með-
an eg athugaði Marz á tímabilinu
3. júní til 11. september 1956, virt-
ust mér þessir blettir alltaf vera
stálbláir. Öðrum sýndist hið sama.
En þegar eg athugaði Marz hinn
11. október, þá var blái liturinn
horfinn, en blettirnir sýndust
grænir eða grágrænir.
Seinna athugaði eg Marz með
100 þuml. sjónaukanum og í góðu
skyggni. Þá var enginn ákveðinn
litur á blettunum, helzt óhreinn
grágrænn blær. Þessar litabreyting
ar eru sennilega samfara árstíða-
breytingum.
★ ★
HVAÐA gagn er nú að þessum
upplýsingum, og hvað vitum við
meira um Marz en áður?
Blái liturinn á höfunum á Marz
þegar þar er vor, er merkilegur ef
hann skyldi standa í sambandi við
gróður þar. (Sumir halda að blái
liturinn stafi af bláleitum jarðefn-
um, sem vindur feyki þar saman)
Flestir halda að þar sé um gróður
að ræða, en móti því mælir, að
þessir blettir endurkasta ekki ljósi
eins og grænn gróður gerir. Kloro-
fyl-efnið í grænum plöntum, end-
urkastar innrauðu ljósi mjög
greinilega. En blettirnir endur-
kasta öllum litgeislum jafnt, líkt
og mosi og skófir. Nú hafa Rúss-
ar athugað gróður norður við
heimskaut, þar sem líkust eru
vaxtarskilyrði og á Marz, og kom-
ust að raun um að þar bar mest á
sterkum bláum lit.
Hvað sem aðrir segja, þá er eg
viss um að einkennilegar rákir eiu
á Marz á þeim slóðum, þar sem
menn heldu áður að væri skurðir.
Þessar rákir eru eins og mjóir
taumar út frá dökku svæðunum.
Mér þykir sennilegast að þar sé
um einhverjar ójöfnur á yfirborði
að ræða, en eg dirfist alls ekki að
gizka á hvernig þær muni vera. En
Marz kemur aftur svo nærri jörð-
inni að hægt verður að athuga
hann, oft og mörgum sinnum, og
þá verða tæki okkar og aðferðir
eflaust betri en nú. Og einhvern
tíma verða leystar þær gátur, sem
nú er verið að glíma við.
c^'-£>®®®cT'—•>
í fræðsluleit
I strætisvagni á Temsárbökkum. Þar
situr miðaldra maður og gegnt honum
sonur hans 8—9 ára gamall.
— Hvers konar skip er þarna úti á
áimi? segir drengur.
— Því miður veit eg það ekki, svar-
aöi íaðirinn.
Litlu seinna spyr drengur: >
— Hvaða minnismerki er þetta?
— Þar komstu alveg flatt upp á mig,
sagði faðirinn.
Enn er naldið áfram og þá segir
snáðinn:
— Hvaða stórbygging er þetta?
— Nú er verra í efni, eg veit það
ekki, sagði faðirinn.
Drengurinn hugsaði sig um dálitla
stund og sagði svo:
— Leiðist þér, pabbi, hvað eg spyr
um margt?
— Auðvitað ekki, drengur minn,
sagði faðirinn. Hvernig ættir þú að
afla þér þekkingar án þess að spyrja.