Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.1959, Side 8

Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.1959, Side 8
88 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Björn Collinder prófessor: íslenzka Kalevala-þýðingin lSLANDSVINAFÉLAGIÐ í Helsing- fors gekkst fyrir samkomu á full- veldisdaginn, 1. desember, og flutti þá prófessor Björn Collinder í Upp- sölum erindi um íslenzku þýðing- una á Kalevala ljóðunum. NÆST grísku er íslenzka elzta nú- lifandi menningarmál í Norður- álfu. íslendingar geta enn lesið skáldskap Braga Boddasonar íull- um fetum, en hann mun hafa v.=>rið uppi snemma á 9. öld. Þá áttu ítalir enn ekki neinar bókmenntir og frönsk tunga hafði ekki enn náð á það stig, að vera bókmenntamál. Höfundur þýzka Hildibrands- kvæðisins, hefir sennilega verið uppi um líkt leyti og Bragi Bodda- son, en nú geta Þjóðverjar ekki lesið það kvæði — fornþýzkan \ar ólík þýzkunni nú. Að vísu hefir ís- lenzk tunga breytzt mjög á þús- und árum, og á dögum Braga Boddasonar var íslenzka ekki til. því að það var ekki fyr en seinni hluta þeirrar aldar að Norðmenn námu ísland. Tunga sú er semna var kennd við ísland, var hrein norska og hefir haldizt þannig fram á vora daga, en danskan gjör- spillti norskunni í Nor'egi þegar á 14. öld. Þegar Norðmenn reyndu svo á öldinni sem leið að skapa sér norskt bókmál, dró það mjög dám af íslenzkunni. Það er undarlegt að Norðmenn skyldu þá ekki taka upp íslenzku, úr því að þeii; reyndu að losa sig úr viðjum dönskunnar. Norðmenn kalla málið á Eddunum fornnorsku, og það er laukrétt. Mörg fornaldarskáldin voru norsk, sum þekkt, önnur óþekkt..Vér vit- um ekki hver Eddukvæðin eru Björn Collinder orkt af Norðmönnum og hver af ís- lendingum. Málfarið veitir ekki neinar bendingár um það. íslenzk tunga er því norska, sem íslendingar hafa varðveitt og verndað. Og ísland varð fvrsta ríkið í norður- og vesturhluta álf- unnar, þar sem móðurmálið varð fullkomið menningarmál. Um 1100 var rituð á íslandi málfræðirit- gerð, „Um latínustafrofið", og var sú fyrsta sem rituð var í Evrópu. Indverjar einir höfðu áður gert til- raun að rita málfræðiritgerð. Þessi málvísindi voru svo langt á undan sínum tíma, að það er aðeins skammt síðan að málvísindamenn nútímans hafa kunnað að meta þau. Síðan samdi Snorri Sturluson hið óviðjafnanlega skáldrit, sem nefn- ist Edda. Hér má geta þess, að ekki er víst að Snorri hafi gefið því þetta nafn. Edda þýðir langamma. En það er alvanalegt að náms- menn gefi bókum sínum gælunöfn. Þannig var latnesk-svenska orða- bók Sjögrens kölluð „svínsmagi“. Hinn fornlegi skáldskapur Snorra og goðafræðin gat vel minnt hug- myndaauðga unglinga á fjölfróða gamla langömmu, komna aftan úr heiðni. Merkasta ritverk Snorra mun þó vera Heimskringla, sögur Noregs- konunga fram að 1177. Heims- kringla rekur einnig sögu Uppsala- konunga og byrjar á Óðni, sem talinn er forfaðir þeirra. Þar styðst Snorri við Ynglingatal, ættarsögu í ljóðum, sem sennilega er orkt af Þjóðolfi í Hvini, sem var hirðskáld Haraldar hárfagra. Annars er Heimskringla merkileg á annan hátt, því að í formálanum rekur höfundurinn þær heimildir, sem hann hefir notað og ræðir um sannleiksgildi þeirra. Þegar hann nefnir sögumenn sína, getur hann þess frá hverjum þeir hafi heim- ildir sínar og hvort þær hafi farið margra á milli. Þannig byggir hann frásögn sína á aldagömlum frá- sögnum. En kvæðin segir hann að sér þyki „sízt úr stað færð, ef þau eru rétt kveðin og skynsamleg^ upp tekin“. „Tökum vér það allt fyrir satt, er í þeim kvæðum finnst um ferðir þeirra (konunga) og or- ustur; en það er háttur skálda, að lofa þann mest, er þá eru þeir fyrir, en engi mundi það þora, að segja sjálfum honum þau verk hans, er

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.