Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.1959, Síða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
459
Eftir nokkurra klukkustunda
basl varð eg því að gefast upp. En
þá kom mér til hugar að vera
mætti að unnt væri að ná skófun-
um af steininum á auðveldari hátt,
og án þess að skemma letrið. Mundi
ekki vera hægt að drepa skófirnar
svo að þær flögnuðu sjálfar af
steininum? Eg fór því til heima-
fólks og bað það að gera mér þann
greiða að bera steinolíu á leturflöt-
inn nokkrum sinnum. Og að
fengnu loforði um það, hvarf eg
svo frá að sinni.
o----O----o
Þegar heim kom fór eg að Kugsa
um hvort ekki mundi hægt að hafa
upp á þeim Bjarna Eyólfssyni, sem
átti heima í Knarrarnesi um 1700.
Eg fór í manntalið 1703 og þar stóð
um heimilisfólk í Stóra Knarrar-
nesi:
Bjarni Eyólfsson ábúandi, 57 ára.
Védís Eyólfsdóttir, kona hans, 57
ára, Eyólfur Bjarnason, sonur
þeirra, 26 ára, Ingiríður Bjarna-
dóttir, dóttii þeirra, 23 ára, Þórdís
Bjarnadóttir, dóttir þeirra, 20 ára.
Þarna var þá fundinn þessi
Bjarni Eyólfsson, sem steinninn
nefndi. Á manntalinu mátti og sjá,
að Bjarni hafði verið einn af fimm
mönnum, sem manntalið tóku. Hin-
ir voru Gísli Ólafsson í Ytri Njarð-
vík, 47 ára, Eyólfur Árnason á
Brunnastöðum, 55 ára, Rafn Gríms-
son á Auðnum, 37 ára, og Jón
Árnason í Flekkuvík, 37 ára. Rit-
uðu þeir allir undir „með eigin
hendi“.
Á Jarðabókinni sést að þá hefir
verið einbýli á Stóra Knarrarnesi
og hefir Bjarni haft alla jörðina
undir. Um búskap hans segir þar
svo:
.... Voru húsin öldungis niður-
nídd þá ábúandinn til jarðarinnar
kom, og eru enn nokkur þar af
hrörleg, sem ábúandi til nálægrar
stundar ei hefir kunnað upp að
byggja sökum viðaleysis, þar um-
boðsmaCurinn Páll Beyer hjá sér
vikið hefir frekari viðu þar til að
leggja.
Leigukúgildi eru þrjú og upp-
yngir þau ábúandinn. Kvaðir:
mannslán á vertíð; hefir sami
mannlánsmaður til þess í fyrra ró-
ið á helmingaskipi þar heima, en
næst liðna vertíð var manninum
skipað niður á Húsatóttum á kóngs-
skip í Grindavík. — Tveir hríshest-
ar, sem greiðast með 2 fjórðungum
fiska í kaupstað. Tveir dagslættir
heim til Bessastaða heimtir árlega,
en stundum hefir ábúandinn ekki
goldið nema einn dagslátt af gagn-
legum manni, þeim er um daginn
upp vann fimm alna tún, og hefir
ábúandinn ekki fyrir það tiltali
mætt.
Kvikfénaður 4 kýr, 1 kvíga tvæ-
vetur, 1 kálfur, 2 ær, 1 gimbur vet-
urgömul, 6 lömb, 1 hestur, 1 hross.
Fóðrast kann 3 kýr og bjarga hesti
sínum. *
Tún fordjarfast árlega af sjávar-
gangi og stöðutjörnum þeim, sem
innan garðs liggja og það svo frekt,
að gamlir menn minnast til þar
hafi fóðrast 10 kýr og 1 griðungur,
og nú eru þau svo spillt, að ekki
fóðrast meira en áður er sagt. Þar
með blæs upp árlega stórgrýti í
túninu. Engjar eru engar. Úthagar
nær engir sumar og vetur utan
fjaran. Vatnsból er 1 lakasta máta
og þrýtur bæði sumar og vetur til
stórmeina, neyðast menn þá til að
bræða snjó, eða sækja vatn til ann-
arra jarða. — Landskuld er 1 hndr.
og 5 al., betalast með 6 vættum og
2 fjórðungum fiska í kaupstað.
Heimræði ánð um kring og
lending sæmileg.
o------O---o
Þannig hefir þá búskapur Bjarna
þessa verið, og ef miðað er við
kvikfjáreign, þá hefir hann ekki
verið beisinn. En þess verður að
gæta að bændur þarna treystu lí+.t
á landbúskap á þeim árum. Þeir
höfðu ekki fleira sauðfé en svo, að
þeir fengi ull til nauðsynlegasta
tóskapar. Hér var eingöngu treyst
á sjóinn. En það sem segir um
mannslán á vertíð, þarfnast frek-
ari skýringar. Um þessar mundir
voru konungsbátar svo úr sér
gengnir, að þeim var ekki fleyt-
andi. Þá fundu Bessastaðamenn
upp á því, að neyða bændur til þess
að leigja sér hálfan bát í orði
kveðnu. Leigur guldust illa eða
ekki, en Bessastaðamenn heimtuðu
helming þess afla er báturinn fekk.
Þetta þótti bændum hart aðgöngu
og tóku að kurra, en Bjarni mun
fyrstur hafa tekið þvert fyrir að
Ijá Bessastaðamönnum bát, er
hann hafði fengið nokkra reynslu
af þeim viðskiftum. En þá svöruðu
Bessastaðamenn með því, að senda
til Grindavíkur mann þann, er
hann var skyldugur að ljá þeim á
vertíð. Með þessu tfar Bjarna gert
óhagræði mikið, fyrst með því að
þurfa að gera út manninn í aðra
sveit, og síðan að sækja hlut hans
langar leiðir. Mun þetta bragð
Bessastaðamanna hafa orðið til
þess, að hinir bændurnir þorðu
ekki að kurra, og höfðu svo Bessa-
staðamenn báta þeirra að hálfu
eftir vild.
o----O----o
Nú skal hverfa að steininum
aftur. Langur tími leið þar til eg
kom aftur að Knarrarnesi, en þá
hafði fólkið þar gert eins og eg
bað, að bera steinolíu á steininn
nokkrum sinnum. Eg vætti hann
nú enn rækilega úr st^inolíu, og nú
fann eg að breyting var orðin á
skófunum. Þær voru ekki jafn
harðar og áður og flögnuðu nú
jafnvel af. En niðri í stöfunum
voru þær líkt og moldarkenndar
og á meðan steinninn var blautur
mÁtiíl jaínvel greina stafina af því