Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1960, Blaðsíða 4

216
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Haustið 1853 fór hann aftur til
höfuðborgarinnar, ekki til þess að
læra, heldur ætlaði hann nú „að
skrifa til að lifa“. Hann gerðist
blaðamaður, og hann tók upp þann
einkennilega sið þegar honum
þótti sem greinar sínar vekti eigi
nóga athygli, þá skrifaði hann
sjálfur svargreinar, tætti niður
fyrri grein sína, skrifaði nýtt svar
og var þá hvassyrtur. Það var eins
og hann hefði brennandi löngun
til þess að standa í stríði — og
hann fekk seinna nóg af stríði á
lífsleiðinni. En hér getur líka hafa
ráðið sú skoðun hans, að hvert mál
skyldi túlkað frá öllum hliðum og
að allir ætti að hafa málfrelsi og
jafnvel skyldu til að láta skoð-
anir sínar í ljós. Þá væri hægt að
velja og hafna, og með því mundi
sannleikurinn vinna sigur.
Sumarið 1856 var hann í hóp-
ferð stúdenta til Uppsala. Sú ferð
varð honum ný opinberun og var
sem hún leysti krafta hans úr
læðingi Að henni lokinni fór hann
heim til föður síns, og á hálfum
mánuði skrifaði hann þar leikritið
„Mellem slagene“ og fór svo með
það til Kaupmannahafnar. Tening-
unum var kastað. „Nú hafði eg
ákveðið að verða skáld“, sagði
hann sjálfur.
Sumarið 1858 hitti hann ungfrú
Karolinu Reimers af tilviljun, og
það var ást við fyrstu sýn. Þau
trúlofuðust þegar og dvöldust svo
í tilhugalífinu á bænum Reitan á
Mæri. Þar samdi hann skáldsög-
una Árna og gekk ágætlega vegna
hinnar „dýrlegu trúlofunar“ eins
og hann sagði sjálfur frá. Eitt er-
indi, sem hann leg^tir söguhetj-
unni í munn, virðist þá talað frá
hans eigin brjósti:
Eg ætlaði að gera úr mér afbragðs-
mann,
eg ætlaði langt burt, en veg ei fann,
um alheimsins undur mig dreymdi
og öllu í svip eg gleymdi.
Þá leit mér kona í augað inn
svo aftur eg varð að snúa,
og eftir það sælu ei fegurri finn
en í friði með henni að búa.
Hann þykist kominn í örugga
höfn eftir ólgu og óróleika æsku-
áranna og lofar sjálfum sér því,
að nú skuli hann vera stiltari eft-
irleiðis En svo varð ekki. Hjóna-
bandið varð honum að vísu til
ævilangrar gleði, og þess vegna
fekk hann sína óbifanlegu trú á
heilagleik hjónabandsins. En
heimilið varð honum ekki kastali.
Hann varð að brjótast út í hið
iðandi þjóðlíf og hina margbreyti-
legu baráttu þess. Það var köllun
hans. Cg konan var því ekki mót-
hverf, hún var honum samhend
alla ævi.
Haustið 1858 giftust þau og
fluttust til Björgvinjar. Þar fengu
þau fagran bústað sem Hóp hét, í
dásamlegu umhverfi, milli blárra
sunda og hárra, skógi vaxinna
fjallahlíða. Þarna lauk Björnson
við skáldsöguna Árna og skrifaði
þar innganginn að henni, dæmi-
söguna um þegar fjallið var klætt.
Segja menn að hann hafi fengið
hugmyndina frá hinum skógvöxnu
hlíðum fjallanna hjá Björgvin.
Nú verður breyting á lífsvið-
horfi og skáldskap Björnsons.
Honum verður það ljóst að fortíð
og nútíð eru samtvinnaðar. Þótt
mikill ljómi sé yfir fortíðinni, er
einnig ljómi yfir nútíðinni vegna
þeirra framfara, sem orðið hafa,
og þó eigi sízt vegna þeirra fram-
fara í hugsunarhætti að vilja ekki
lengur hafa sitt fram með ofbeldi.
„Eg trúi á þetta land og þann þrótt
sem í þjóðinni býr“ segir hann.
En til þess að sú trú geti ræzt,
verða menn að vera drenglyndir,
sáttfúsir og fúsir á að fyrirgefa.
Úlfúð og undirferli valda ætið
tjóni, eins og leysingavatnið, sem
laumast niður fjallshlíðarnar.
Menn eiga að skapa betri heim
með bróðurlegri samvinnu. Þess
vegna vildi hann að Norðurlönd
mynduðu sambandsríki, þar sem
öll löndin væri jafn rétthá, Svi-
þjóð, Noregur, Danmörk og ís-
land. Þess vegna barðist hann
einnig fyrir því, að undirokaðar
þjóðir fengi frelsi, því að frelsið
er grundvöllur farsældar. En til
þess á ekki að beita valdi. „Með
bróðurþeli eiga hinar kristnu þjóð-
ir Norðurlanda að vinna Slésvík
aftur, en ekki með stríði. Vér
verðum að draga niður merki hat-
ursins og hefja merki bróðurþels-
ins. Eg segi mig úr félagsskap hat-
ursins“, sagði hann í ræðu í Kaup-
mannahöfn, og sætti ofsafullum
árásum í staðinn.
Hann boðaði óeigingirni, fómfýsi
og föðurlandsást í verki. í ,,Sig-
urði Jórsalafara" lætur hann skáld-
ið ívar Ingimundarson fara lofsorð-
um um þá, sem vinna hörðum hönd
um, og að það sé göfugra hlutverk
að erja landið og göfga þjóðina,
heldur en að hlaða valköstum. Og
til þess að vera sjalfum sér sam-
kvæmur, keypti hann svo búgarð-
inn Aulestad og bjó þar síðan.
Hann vildi telja sig bónda og taka
þátt í kjörum og lífsviðhorfi þeirra
manna, sem unnu hörðum höndum.
En hann hafði ekki mikinn frið til
þess, því að hann stóð í stærra
stríði en þeir. Á honum stóðu mörg
spjót og hann var viðkvæmur og
hörundsár. Þegar á því gekk, varð
heimilið honum griðastaður, „þar
sem eg gat orðið barn með börnun-
um“, eins og hann segir sjálfur, og
þar sem hún var
som lo, naar min baad blev krænget,
og blev ej bleg under uvejrshænget.
Konan stóð altaf örugg við hlið
hans, hún var hans góði andi og
færði sál hans jafnan frið. Og því
gat hann sagt: