Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1960, Blaðsíða 14

226
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
unum mun í byrjuninni renna
beint til Noregs; — en innan
skamms munu þeir, sem hafa ver-
ið sendir til íslands, losa sig og
byrja upp á eigin spýtur meðal ís-
lendinga, og upp frá þeim degi
skiptir ísland ágóðanum, og jafn-
vel sá hluti, sem Noregur fær, hef-
ir fyrst komið til skipta við íslend-
inga! Eg dreg þessa ályktun af
Finnmörk. Nú búa tveir af hinum
mestu kaupmönnum, sem hér eru
í landi — ’ Finnmörk. Kaupmenn
sem eiga 100.000 spd. eru ekki fá-
ir, þegar talin er öll strandlengjan
frá Hálogalandi og alveg norður
úr. Og þar sem bændur eru enn
fátækir, þar vantar rétt búskapar-
lag (einkum kúarækt); það er
ávalt fremur vitskorti að kenna en
bjargarleysi landsins, að einhver
sókn þar norður frá er fátæk.
Innilega bökk fyrir sendinguna!
Innilega, innilega þökk! Gefi nú
hinn algóði Guð að vér getum
hjálpað yður! Eg hef hinn bezta
vilj-a; en áður en atkvæðagreiðsl-
an hjá yður kveður oss upp til
þjóðfunda, fyr getur það ekki orð-
ið, eg veit það — einmitt af því
að eg er skáld.
Skrifið mér til, fræðið mig, leið-
beinið mér, skammið mig, dragið
mig, alveg eins og yður sýnist. Eg
vildi feginn vera yður þægur
drengur.
Þriðja bréf
6. apríl 1870.
Eftir bréfi yðar er eg ekki al-
veg viss um. hvort þér beitið mig
klókindum eða þér skiljið mig og
stefnu mína í raun og veru eigi
til fulls í þessu máli. Mér stendur
á sama hvort heldur er.
Eg skil nauðsyn þess, að þér
gerið hrein fjárhagsskipti við
Dani. Eg skil, að það er rangt hjá
mér, er eg notaði orðið „tillag“ (í
Norsk Folkeblad 5. marz); eg vissi
hvað hér lá undir steini, en eg
valdi þetta orð af því það var svo
stutt — og það var rangt. Eg skil
kröfu yðar og rétt til sjálfstjórnar;
eg skil að yður verður að vera
tryggð sjálfstjórn, áður en þér far-
ið að eiga við oss.
En hið þýðingarmesta er hvor-
ugt þetta, hið þýðingarmesta er
það, sem getur breytt íslandi úr
aumu vesældarlandi í mikið og
framtíðarríkt land — og mér er
óskiljanlegt að nokkur — um fram
allt nokkur íslendingur — geti
sagt: Láttu það bíða!
Fyr en atkvæðagreiðsla hefir
farið fram, fáið þér ekki Norð-
menn til þess að líta svo fullt og
rétt í þá átt. að þeir hætti sér út
í stórframkvæmdir á ströndum
íslands. Atkvæðagreiðslan mun
koma mönnum hér til að halda
þjóðfundi, mun rafmagna hugi
manna! Þá má búast við öllu,
einnig eldmóði í kaupmennina;
hér eru logar í landinu, en þeir
blossa ekki upp nema í súgi eða
blástri.
í atkvæðagreiðslunni má áskilja
sér hvað sem vill. Hún getur sagt
það blátt áfram, að krafizt sé ís-
lenzkrar sjálfstjórnar og að áður
sé útkljáðir reikningar við Dan-
mörk.
Ennfremur: Niðurstaða at-
kvæðagreiðslunnar þarf ekki að
vera skilnaður íslands við Dan-
mörk; aðeins ef ísland fær fiski-
veiða (og verslunar?) samband við
oss og reikningslok við Danmörk,
má það gjarna fyrir oss vera fram-
vegis í sambandi við Danmörk.
Takmarkið er hvort sem er heill
íslands, ísland endurnumið
handa Norðurlöndum, ísland fyr-
ir velmegun og framtaksemi gert
að öflugum þætti í menningarlífi
Norðurlanda, sem það mun veita
nýu þjóðlegu lofti yfir og vera
sem aðdráttarafl hins þróttmikla
andá fortíðarinnar, m uadir drott-
invald hans eigum vér aftur að
ganga.
Atkvæðagreiðslan er hyggileg
aðferð, hið eina sem dugar.
Þurfi fé til að framkvæma hana
(ferðakostnaður handa þeim
mönnum, sem verða að fara um
landið) þá hlýtur það að fást hér
í landi.
Látið yður skiljast þetta, að það
er atkvæðagreiðslan, sem hefir
áhrif á umræðurnar, kveikir í
kaupmönnum í Björgvin og Staf-
angri, stefnir mönnum á þjóð-
fundi, gerir málið að norsk-ís-
lenzku máli; nú er það aðeins
dansk íslenzkt.
í náinni framtíð kemur síminn
frá Ameríku yfir ísland, Noreg,
Rússland, þá verður lítill vandi að
koma honum í fiskiverin á íslandi.
Eimskipagöngur koma varla af
sjálfu sér öðruvísi en fáeinar til-
raunir. Hér verður ríkið vissulega
að byrja, og það er víst að norska
ríkið byrjar ekki á slíku nú sem
stendur fyr en norskt fjármagn á
íslandi neyðir það til þess. Eftir
atkvæðagreiðslu er það annað
mál. Þá geta gerzt furðuverk.
Eg er óbifanlegur í trú minni á
atkvæðagreiðsluna, eg rita þegar
til ýmsra .um það og það manna,
sem hafa mikil áhrif.
Blað mitt er hins vegar alveg
reiðubúið til að greiða fyrir mál-
efni yðar, iafnvel þótt að því ræki
að einstök tölublöð flyttu ekkert
annað en greinar um ísland, eða
að því að Danir formæltu því.
Húsið á Aulestad var reist um 1800,
Raunar var það tvö hús, sem höfðu
verið færð saman. Björnson mun hafa
ætlast til þess, að þetta yrði ættaróðal.
„Einhvers staðar verður fjölskyldan að
koma saman eft:r að við erum fallin
frá, og þá er bezt að það sé á Aulestad.“
er haft eftir honunv