Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1960, Blaðsíða 12

224
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um nánari fréttir um það, helzt
frá honum sjálfum. Síðar segir
hann í sama bréfi:
„Það sem prentað hefir verið um
ástandið á íslandi, ber að líkindum
vitni um að umboðsstjórn Dana
hafi verið mjög ábótavant, en það
ber líka vitni um svo mikinn ís-
lenzkan mótþróa og heimskulega
þverúð, að það er gott að íslend-
ingar á svo frábæran hátt eiga
sjálfa sig fyrir vini, því nú eiga
þeir víst enga aðra, hafi þeir átt
þá.*) Auk þess hlýtur hver mað-
ur að undrast, hve íslendingar
hafa haft lítinn skilning á að vinna
fyrir sjálfa sig, bæði fyrrum og
nú. Hina sömu blindu eigingirni,
sem þeir sýna nú Danmörku,
hljóta þeir að hafa sýnt fyr, og
sýna nú hver gagnvart öðrum og
allir gegn öllu. Hefðu þeir sanna
ættjarðarást, þá hefðu þeir nú
staðið betur að vígi, og þá ynnu
þeir nú sjálfir að sáttum og end-
urbótum. Þér eigið erfitt verk fyr-
ir höndum, af því þér þurfið að
eiga við harða og eigingjarna
menn. Eg verð að vita hvernig
málunum er varið; eg skal þegja
yfir því sem þér viljið. Eða segið
mér, ef hér er nokkur, sem eg get
farið til, til þess að fá að vita
hjartans meiningu yðar.“-----
10. nóv. meðan Björnson er enn
í Kaupmannahöfn, fekk hann bréf
frá Finsen. Björnson svaraði því
daginn eftir og má sjá á svari
hans að bréf Finsens hefir fært
honum góð tíðindi og sagt að
framfarir væri byrjaðar á íslandi.
Síðan segir hann:
„Land endurfæðist ekki á einum
degi. En komið á endurreisnarveg,
gengur það vissulega ávalt hrað-
ara en sjálfir endurbótamennirnir
*) Björnson hafði geðjast illa að
þeim fslendingum sem hann kynntist
á fyrstu árum sínum í Kaupmanna-
höfn. —
geta ímyndað sér. Þér munuð ein-
hvern tíma lifa þetta á íslandi. Sé
landið verulega í framför, mún
það taka stakkaskiptum fyr en
varir, og í einu í öllum greinum.
En liggur ekki hinn eðlilegasti
verslunarvegur íslands um Noreg?
Eiga menn ekki ávalt að láta hið
eðlilegasta þroskast? Það er líka
hið fljótasta. Hvað er hér til fyr-
irstöðu? Hvers vegna leitar ís-
land ekki til Björgvinjar, sem er
útbúin til þess að birgja upp Norð-
urlöndin, sem hefir frá alda öðli
rekið alla þess konar verslun, og
er öguð til þess að fara vel með
viðskiptamenn sína? Hvað er til
fyrirstöðu? Tollfyrirkomulag? Þá
verður að bæta það. Leifar af
einkaréttindum og verslunar-
ánauð? Þá burtu með það. Hleypi-
dómar, danskir hleypidómar? Þá
verður að eyða þéim, brenna þá
til kaldra kola. Hræðsla um að
vér munum ná íslandi aftur?
Gildir einu fyrir hlutaðeigendur.
Hinn sanni hagur íslands er líka
hagur Norðurlanda, hann er ekki
undir því kominn, hverju það til-
heyrir, en hann er grundvallaður
að miklu leyti á sjónum, innan-
lands framförum, siglingum og
verslun. Eg er viss um að hið
danska ríkisþing og blöðin (hvort
tveggja þetta myndar stjórnina)
muni hafa vit á að láta ísland
eiga sig sjálft og láta þá auðs-
uppsprettur þess ryðja sér sjálfar
vegi sína.“
ÁRIÐ 1870 ritaði Björnson grein
í blað sitt „Norsk Folkeblad", er
hann kallar ísland og Noreg. Hún
hefst svo:
„Vér (og margir með oss) höf-
um lengi hugsað, að mismuriur sá
á menntun, hugsunarhætti, at-
vinnuvegum, sem veldur því að
Danmörk getur ekki lynt við ís-
land, og ísland ekki við Dan-
mörku, ætti að lokum að koma
Noregi til þess að bera upp opin-
bera tillögu til Danmerkur um að
láta spyrja ísland ráða, hvort það
vildi snúa heim til vor, sem það
er runnið frá, sem það á sameigin-
lega sögu með og líkist mjög, bæði
land og fólk og atvinnuvegir. Sú
góðvild, sem báðar þjóðir bera
hvor til annarar, mundi gera
samninginn (um þetta) hægan og
sambúðina framvegis þolanlega.
Þá er einn af samverkamönnum
vorum kom með tillögu um þetta,
tóku dönsk blöð því með nokkurri
þykkju. Hér er engin ástæða til
neins slíks. Danmörk getur jafn
lítið gert að því, að hún fyr eða
seinna verður að sleppa'íslandi —
sem að því, að ísland er frábrugð-
ið henni að menntun, eða lifnaðar-
hættir fjallaeyunnar eru öðru vísi
en hagur hins frjóvsama flata
lands.“
Bréf til Jóns Sigurðssonar
Sama árið ritar Björnson fyrsta
bréf sitt til Jóns Sigurðssonar til
þess að leita upplýsinga hjá hon-
um. Þrjú bréf frá honum til Jóns
hafa fundizt, og er eins líklegt að
þau hafi aldrei verið fleiri og að
Jón hafi ekki svarað þriðja bréfi
hans.
Fyrsta bréf
23. marz 1870.
Með því að sameiginlegur kær-
leikur tengir okkur saman, mis-
virðið þér ekki við mig, að eg bið
yður um að útvega mér tímarit,
skjöl, uppskriftir og blaðagreinar,
sem gætu í hinu útbreidda blaði
mínu skýrt fyrir Norðmönnum af-
stöðu íslands til Danmerkur. eins
og hún er í raun réttri. Einkum
óska eg að fá hagfræðilega sann-
aða afturförina, hina illu meðferð,
einkaleyfistíðina og afleiðingar
hennar, stjórnskipunarbaráttuna
og auk þess þau ummæli og önnur
atvik, sem geri öllum augljóst, að