Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1960, Page 6

250
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Á hverju eiga geimfarar að lifa?
Þótt hægt sé að smíða geimför til siglinga hnatta á milli og útbúa
þau þannig, að áhöfnin hafi nægilegt lífsloft um langt skeið, og
inni í geimförunum sé jafnvel ,,aðdráttarafl“, svo að minna beri
á þeim óþægindum, sem stafa af því að þyngdarlögmálið er upp
hafið, þá er þó enn einn höfuðvandinn óleystur: Á hverju eiga
geimfararnir að lifa? TJm það segir svo í opinberri skýrslu frá
„Agricultural and Food Chemistry" í Bandaríkjunum.
BLÖÐIN flytja stórar fyrirsagnir
um gerfihnettina og fullvissa al-
xnenning um, að nú sé þess skammt
að bíða að menn fari að fljúga út
í geiminn. Á hitt er ekki minnzt,
að enn er óleystur einn vandinn í
sambandi við þetta, en hann er: á
hverju eiga geimfararnir að lifa?
Undir úrlausn þess máls er það
þó komið, hve langt menn geta
farið út í geiminn.
Um þetta hefir lítið verið rætt.
Þessi hlið málsins hefir horfið í
skugga stóru fyrirsagnanna um að
tekizt hafi að sigrast á þyngdar-
aflinu, fundinn sé aflgjafi til þess
að knýa geimförin hnattanna á
milli o. s. frv. Rannsóknastöðvar
hafa ekki heldur gefið þessu máli
alvarlegan gaum.
Hér virðist ekki vera nema um
tvennt að ræða. Annaðhvort verða
geimfarrarnir að hafa með sér
nægilegt nesti, eða þá að þeir verða
að afla sér fæðu á ferðalaginu.
Um fyrra atriðið er það að segja,
að í geimförunum verður ekki
mikið rúm fyrir matvæii, og geim-
förin þola ekki heldur að bæta á
sig miklum þunga. Verður því
varla um annað að ræða en saman-
þjöppuð næringarefni eða þurkaða
fæðu. En um seinna atriðið er það
að segja, að menn gæti flutt með
sér hraðvaxta gróður og lifað á
honum. Þessi gróður mundi fá
nægilegt magn af kolsýru úr lofti
því er menn anda frá sér. Saur og
þvag mannanna mundi verða not-
að sem áburður. Þannig ætti
gróðurinn að geta þrifist, og geim-
fararnir síðan lifað á honum.
Báðar þessar tillögur hafa nokk-
uð til síns ágætis, en böggull fylgir
þó skammrifi. Þegar velja skal á
milli þeirra, kemur margt til
greina: Hve langt er ferðinni
heitið? Hver er hraði geimfarsins?
Hve margir eiga að vera í því, og
hversu miklum þunga matvæla
getur það bætt á sig? Nú er talað
um allt að sex mánaða geimferða-
lag.
Fyrst í stað munu þó aðeins
famar skyndiferðir, og þá aðeins
einn maður í geimfarinu. Verður
þá hægt að fá nokkra reynslu um
hvaða nesti reynist bezt. Lang-
ferðir, þar sem eru tveir menn
saman eða fleiri, verða að bíða
betri tíma.
Það eru ekki nema tvö ár síðan
að menn fóru alvarlega að gefa því
gætur hvaða matvæli mundu henta
geimförum. Rannsóknir þær, sem
fram hafa farið, hafa aðallega mið-
azt við þrennt: að matvælabirgð-
irnar sé eins léttar og unnt er, að
geimförunum verði auðvelt að
neyta þeirra, og að þau sé lystug.
Það er enginn hægðarleikur að
neyta fæðu þar sem þyngdarlög-
málið er upp hafið. Fljótandi
vökvi rennur ekki, heldur verður
hann að smádropum. Þess vegna
getur það verið hættulegt að ætla
sér að drekka úr flösku, því að
droparnir geta þá farið rakleitt
niður í lungun. Föst fæðuefni
molna niður og verða að dufti,
sem líka getur farið niður í lungun.
Það verður því að breyta matvæl-
unum í deig eða hálffljótandi efni
áður en menn leggja þau sér til
munns. Vegna þessa verður því
heppilegast að matvælin sé geymd
í hylkjum og með þrýstingi verði
þeim komið upp í munninn. Árið
sem leið lét bandaríski flugflotinn
reyna 3000 slík hylki uppi í háloft-
unum. Þau voru gerð úr aluminium
og í þeim var mjólk, ávaxtasafi og
kjötmauk. Reynslan varð sú, að
mönnum varð óglatt af hinum
fljótandi næringarefnum, en kjöt-
réttirnir reyndust betri „undir-
stöðumatur". Út af þessu vaknar
svo spumingin: Munu geimfarar
geta haldið niðri fljótandi nær-
ingarefnum?
Suinir manneldisfræðingar halda
því nú fram, að þurkuð matvæli
muni reynast geimförum bezt,
enda sé þau fyrirferðarminnst og
léttust. En þeir viðurkenna þó, að
á þeim sé ýmsir annmarkar. Þurk-
uðum matvælum hættir við að
taka í sig annarlegt bragð, ef þau
eru geymd lengi. Sum verða ól-
seig, svo sem kartöflur. Þeim hætt-
ir líka við að breyta lit. Og svo
eru það ekki nema einstaka mat-
vælategundir, sem hægt er að
þurka svo, að í þeim sé ekkert
vatn. Enn er og ekki vitað hvemig
á að bleyta þessi matvæli úti í
geimnum, svo hægt sé að neyta
þeirra. Og þá kemur að því, að
menn verða að flytja með sér eins
mikið vatn eins og upphaflega var