Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1960, Page 2

446
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ir Arnarhólsholt að Arnarhóls-
tröðum. Annar vegur lá frá Ár-
túnsvaði niður með ánum og Ell-
iðavogi að Kleppi, sem stóð drjúg-
um spöl sunnar en nú er spítalinn.
Frá Kleppi lá svo vegurinn eftir
fjörunni, yfir Skaftið, um grand-
enn fyrir framan tjörnina og svo
niður sjávarbakkann að Laugar-
nesi. Eftir að biskupssetur kom í
Laugamesi, fekk þessi vegur nýtt
nafn og var kallaður Biskupsgata.
Frá Laugarnesi lá svo vegur til
Reykjavíkur, fyrst um Kirkju-
sand og yfir Fúlutjarnarlæk og síð-
an niður sjávarbakkann að Rauð-
ará, yfir Hlemm og niður holtið og
kom á hinn veginn þar sem hétu
Vegamót og voru um það bil sem
nú mætast Laugavegur og Klapp-
arstígur. Um aðrar leiðir að Laug-
arnesi var ekki að ræða. Helgi
biskup taldi veginn til Reykjavík-
ur oft ófæran í votviðrum þegar
vöxtur var í Fúlutjarnarlæk og
ótræði niður mýrarnar þar fyrir
vestan. Þess vegna fekk hann leyfi
til að flytjast til Reykjavíkur.
Menn geta brosað að þessu nú,
þegar allt er breytt, en á hans dög-
um var öðru máli að gegna. Þá
voru margar leiðir ófærar þar sem
bílar bruna nú eftir hörðum og
góðum vegum. Laugardalurinn
mátti allur kallast eitt foræði og
eins var um svæðið milli Laugar-
ness og tjarnarinnar hjá Klepps-
spítala. Varð því að þræða brúnir
sjávarklettanna milli Laugarness
og Klepps. Norðan við Laugarás-
inn var stórgrýti á stóru svæði,
ófært með öllu og oft kafhlaup á
milli steinanna. Það sögðu mér
gamlir menn skömmu eftir alda-
mótin, að þegar þeir voru drengir
og sátu um þá atvinnu að fá að
sækja hesta fyrir ferðamenn, þá
hefði þeir heldur viljað fara upp
að Árbæ, en að fara í Laugardal-
inn, Sog eða Langholtið, enda þótt
um sömu borgun væri að ræða og
leiðin miklu lengri að Árbæ. Það
var vegna ótræðisins sem var í
landi jarðanna Klepps og Laugar-
ness. Þar lá alls staðar í og víða
voru beinlínis hættuleg dý og
keldur, meðal annars á sjálfu
Langholtinu.
Löngu seinna sagði Knud Zim-
sen borgarstjóri mér frá því, að
þegar stofnað hefði verið til at-
vinnubóta í Reykjavík meðan fyrri
heimsstyrjöldin geisaði, hefði sér
verið í mun að láta vinna þau verk,
er síðar kæmi að gagni. Hann hefði
þá verið sannfærður um, að ein-
hvern tíma þyrfti að koma vegur
eftir endilöngu Langholtinu. Þess
vegna lét hann byrja á því að und-
irbúa þann veg. En á einum stað
á Langholtinu var keldudrag, þar
sem vatn seitlaði ofan úr hæðinni
þar sem „heimarnir“ eru nú. Hann
kvaðst hafa látið flytja grjót þang-
að til þess að brúa dragið, en það
sökk jafnharðan. Þá lét hann flytja
þangað stórgrýti, en það fór á
sömu leið, allt hvarf niður í keld-
una. Sagðist hann hafa orðið alveg
forviða á því hve mikið af stórgrýti
keldan gat gleypt, engu líkar en
hún væri botnlaus. Að lokum tókst
þó að fylla hana. „Hérna var hún“,
sagði hann við mig, er við ókum
eftir glerhörðum Langholtsvegin-
um.
Skömmu seinna sagði Ingimund-
ur Hallgrímsson í Litla-Hvammi
mér frá því, að um það leyti er
hann nam land og reisti byggð í
sunnanverðu Langholti 1919, þá
hefði nokkur hluti af Langholtinu
kallast Dragháls. Það nafn er nú
gleymt, en líklegt finnst mér að
það hafi verið dregið af keldudrag-
inu, sem Knud Zimsen lét brúa.
Símamaður hefir sagt mér, að er
hann var fyrir mörgum árum
að koma síma inn að Kleppi, hefði
verið ótræðismýri á leiðinni frá
Laugarnesi inn eftir öllu, og jarð-
vegur þar gjörfúinn, líkt og í rot-
um eða milli rústa á heiðum uppi,
svo illt hefði verið að festa síma-
staurana. Þetta svæði er nú allt
þurrt og að miklu leyti vallgróið,
en á milli þúfnanna má enn finna
hófblöðku og hún vex ekki á harð-
velli.
— ★ —
í Laugarnesi voru fyrrum 3 hjá-
leigur. Hét ein þeirra Suðurkot og
var niður hjá víkinni, um það bil
sem nú er Afurðasalan. Önnur
hjáleigan hét Sjávarhólar, en var
oftast kölluð Norðurkot. Stóð hún
úti á Laugarnesstöngum, þar sem
nú er braggahverfið. Nú sjást eng-
ar minjar þessara býla. Þriðja hjá-
leigan hét Barnhóll og stóð hjá
samnefndum hóli fyrir ofan túnið
í Laugarnesi.
Þegar íbúðarhúsið Hólar var
reíst, var það í Barnhólstúninu
gamla. Þetta hús reistu þeir synir
Bjarna heitins Jenssonar læknis,
Jens bókhaldari og Ingólfur kaup-
maður. Hefir Ingólfur skýrt mér
svo frá, að þar sem húsið stendur
hafi ekki verið nein gömul mann-
virki. En vestar í lóðinni sem þeir
fengu, og sunnan undir Barnhóln-
um, þar sem nú er kartöflugarður,
voru gamlar húsarústir, og þegar
farið var að stinga þær upp, var
komið niður á flórað gólf. Það var
látið óhreyft, en mold úr rústun-
um sett þar yfir. Var þessi mold
svo frjó, að ekki þurfti að bera í
garðinn fyrstu árin. Er sennilegt að
flóraða gólfið hafi verið úr fjósi og
þar hafi gamall áburðiír verið
bæði úti og inni, og blandast saman
við moldina.
Barnhóll stendur enn óhaggaður
í túni Hóla og geymist þar eitt af
fáum örnefnum á þessum slóðum.
— ★ —
Nokkra sólskinsdaga í sumar
gerði eg það að gamni mínu að