Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1960, Blaðsíða 12

600
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Dýr sem hverfa
Hvítu trönurnar
eru dauðadœmdar
skáld og Laxness, hann er fremur
„causeur“, en í „Thais“ ræðst
hann eins og Laxness gegn þeim
trúarlegu hugmyndum sem fara
í bág við það, sem hann helt að
væri sitt seinasta athvarf, en
brást honum einnig. í elli sinni
gerðist hann kommúnisti. „Það er
betra að berast með straumnum
en láta hann velta sér“, viður-
kenndi hann þegar honum höfðu
brugðist allar vonir um endur-
heimta paradís í austri. Laxness
er ekki eins, hann trúir enda þótt
hann verði eftir meðferðina á
Ungverjalandi, að biðja í leynd-
um: „Herra, eg trúi, en hjálpa þú
trúleysi mínu“.
Paradísarheimt heitir hin nýa
bók. Það er kaldhæðni en þó af
hinum einstæða tvískinnung Lax-
ness. Annars vegar eru mormón-
arnir og sæla fjölkvænisins, en á
hinn bóginn Steinar, sem að lok-
um hverfur heim frá þessari vakn-
ingu og tálmyndagerð, kemur að
bæ sínum í eyði, leggur frá sér
pokann með bæklingunum eftir
Jón Pritt og tekur að hressa upp á
túngarðinn: „Eg hef fundið sann-
leikann og það land þar sem hann
býr. Það er að vísu allmikilsvert.
En nú skiftir mestu máli að reisa
við aftur þennan vailargarð".
Allt verður maður að finna
tvisvar til þess að eignast það.
Þetta á einnig við um paradís,
bæði hér og hinum megin . . .
Þetta vissi Anatole France líka
þegar hann stóð tómhentur. Hann,
sem í vantrú sinni hafði alltaf
kappkostað að rífa niður þær hug-
myndir um tilgang lífsins, er trú
og vísindi vöktu, vai alltaf fjötr-
aður af þeirri trú, er hann hafði
kastað. Hér skal svo sleginn botn-
inn í með þeim orðum er hann
hefir sjálfur í formála fyrir ann-
ari ljóðabók sinni: „Þessi bók
fjallar um viðkvæmt mál, trúna.
HVÍTA tranan í Norðurameríku er
stór og fallegur fugl. Hún er um
fimm fet á hæð og vænghafið er
6—8 fet. Hún átti sér upphaflega
byggð austan við Missisippi, sunn-
an frá Georgiu, norður í Nýa-Eng-
land. Og varpstöðvar hennar voru
alla ieið suður í Iowa. Þarna var
álíka fjöldi af þeim eins og af vís-
undum á sléttunum vestra.
Svo kom hvíti maðurinn og nam
land þeirra. Hann drap þær misk-
unnarlaust sér til matar, því að það
var búsílag í þeim. En hann rændi
einnig bústöðum þeirra. Trönurn-
ar hafast við þar sem eru víð mýr-
Eg hefi látið mig dreyma aftur
draum trúaraldarinnar og eg hefi
talið sjálfum mér trú um að eg
ætti lifandi trú . . Eg veit að
ekkert er áreiðanlegt nema vís-
indin. En eg veit líka að gildi
vísindalegra sannana liggur í að-
ferðunum að hagnýta þau, en að
þessar aðferðir geta ekki orðið
almenningseign. Það er vísinda-
legt að trúa því, að vísindin muni
einhvern tíma koma í stað trúar-
bragða. En meðan heimur er uppi,
er það ósk manna að fá að ganga
inn í helgidóminn og kynnast
leyndardómum. Mennirnir þrá að
dreyma. Og hverju máli skiftir
það þá þótt um draumskrök sé að
ræða, aðeins ef draumurinn er
fagur?“
lendi og fenjaflóar. Þar stika þær
yfir á háum fótum og lifa á horn-
sílum og vatnakröbbum. Menn-
irnir fóru að ræsa fram þessi mýr-
lendi og þá gátu trönurnar ekki
verið þar lengur. Yfir varpstöðvar
þeirra fóru mennirnir með plóg og
flæmdu þær þaðan. Þær hrökkluð-
ust lengra og lengra norður á bóg-
inn, og þar tóku Indíánar og Eski-
móar á móti þeim með skotum og
veiðibrellum, og rændu eggjum
þeirra.
Fyrir einni öld mátti sjá þús-
undir þessara stóru, hvítu fugla
fljúga í hópum sunnan frá vetur-
setustöðvunum, norður á bóginn til
varpstöðvanna. En þessir hópar
minnkuðu stöðugt og trönurnar
urðu sjaldséðar.
Árið 1940 voru þær að lökum al-
friðaðar ef verða mætti til þess að
þær yrði ekki aldauða. Háar sekt-
ir voru lagðar við að drepa hvíta
trönu, 500 dollarar, eða sex mán-
aða refsivist, eða jafnvel hvort
tveggja. Það voru líka seinustu
forvöð. Þá voru ekki eftir nema 14
hvítar trönur í Norðurameríku, og
það voru einu hvítu trönurnar, sem
til voru í heiminum. Þessar trönur
áttu sér friðland í Aransas-náttúru-
verndarsvæðinu í Texas.
Þegar hér var Komið vissu menn
alls ekki hvar trónurnar ætti sér
varpland. Þær höfðu flutt sig norð-
ar og norðar, eftir því sem manna-
byggð þrengdi að þeim. En nauð-