Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1960, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGITNBLAÐSINS
603
ríkinu, berst kolefni 14 til allra
lifandi vera.
Þegar jurtir eða dýr deya, hætt-
ir söfnun kolefnis 14, og síðan
fer það að geisla sér út, eins og
öll geislavirk efni gera. Þessi út-
geislan er mæld þannig að miðað
er við hve langan tíma efnið þarf
til að geisla sér út að hálfu, síðan
aftur að hálfu og svo koll af kolli.
Hjá kolefni 14 er útgeislunartím-
inn 5568 ár, eða með öðrum orð-
um, 5568 árum eftir að það byrj-
ar að geisla sér út, hefir það
misst helming geislamagns síns,
eftir önnur 5568 ár hefir geisla-
magn þessa helmings aftur mink-
að um helming, og þannig koll af
kolli. Með því að mæla þetta geta
menn svo rakið aldur einhvers
hlutar allt að 40.000 ár aftur i
tímann. Þessi aðferð hefir það
sér til ágætis, að hægt er að reyna
hana á efni, sem menn vita fyrir-
fram hve gamalt er. Hefir það
sjaldan brugðizt að svörin sé rétt.
Þessi aðferð miðast þó eingöngu
við lífræn efni. Með því að mæla
hve mikið er eftir að geislavirku
kolaefni 14 í þeim, má með nokk-
urri vissu segja hvenær kolefnið
hafi farið að geisla sér út, og þa
er um leið fundinn aldur þess
efnis.
—O—
Áður höfðu menn ýmsar að-
ferðir til þess að ætla á um ald-
ur hluta. Ef um hlut úr tré var
að ræða, fóru menn eftir árshring-
um í viðnum. Þykkt árshringa fer
eftir því hve mikla vætu tré hef-
ir dregið í sig. Vöxtur árshringa
fer því eftir árferði á hverjum
stað, og með því að bera saman
árferði og árshringa, mátti sjá að
þetta fór saman. Með mikilli at-
hugun og nákvæmum samanburði
um margar aldir, hafa svo jurta-
fræðingar og fornfræðingar gert
sér „árshringa-almanak", sem nær
allt að 3000 ár aftur í tímann.
Annar leiðarvísir fornfræðinga
og jarðfræðinga eru jökulurðir
þær, sem borizt hafa fram á ísöld.
í norðurhluta Evrópu hafa menn
miðað við þetta allt að 12000 ár
aftur í tímann. Svipaður leiðar-
vísir eru jarðlögin. Þau hafa
myndazt á ýmsum tímum, og
menn hafa þózt fara nokkuð
nærri um aldur þeirra. Finnist
nú fornminjar í einhverju vissu
jarðlagi, hljóta þær að vera jafn-
gamlar því. Sama gildir um forn-
leifar sem finnast í öskulögum,
þegar menn vita hve gömul ösku-
lögin eru.
Þá hafa menn og farið eftir þvi,
þegar fornar mannavistir finnast,
hvaða bein finnist þar úr dýrum,
er mennirnir hafa lagt að velli
og haft til matar. Ef nú t. d. finn-
ast mammútbein í fornum manna-
bústöðum í Mexíkó og Arizona,
þykjast menn vita að þau geti
ekki verið yngri en 8000 ára, því
að fyrir 8000 árum hafi mammút-
ar verið aldauða á þessum slóð-
um.
Þegar fornfræðingar finna alls
konar bein á sama stað, og vilja
gjarna ganga úr skugga um hvort
þau sé öll jafngömul, þá hafa
þeir notað hina svokölluðu ,,flúr“-
aldursgreiningu. Hún byggist á
því, að úr jarðvegsvatni drekka
bein í sig „flúr“, og eftir þvi sem
meira er af því efni í beinunum,
eftir því eru þau eldri.
—O—
Með geisla-aldurgreiningu Libb-
ys, urðu miklar breytingar á
þessu. Og nú koma hinar nyu
aðferðir til þess að greina aldur
ólífrænna efna. Hafa nú forn-
fræðingum, efnafræðingum og
jarðfræðingum verið lagðar upp í
hendurnar rannsóknaraðferðir,
sem líklegt er talið að verða muni
til þess að þeir geti ákveðið aldur
fornminja, sem eldri eru en
nokkrar sögur.
(Úr „Science News Letter“)
Berklaveiki
er gamall
sjúkdómur
ENSKUR læknir, dr. H. D.
Chalke, segir að berklaveikin
hafi herjað á vestrænar þjóðir
síðan á 17. öld, og um 200 ára
skeið hafi hún verið í algleym-
ingi. En í byrjun 19. aldar hafi
hún farið að hjaðna aftur, án
þess að neinar sérstakar ráð-
stafanir hafi /erið gerðar vegna
hennar, og þrátt fyrir það að
þrifnaður og hreinlæti var þá
á mjög lágu stigi. Það sé engu
líkar en menn hafi þá orðið ó- l
næmari fyrir henni. Þetta skeði
70 árum áður en nokkurt heilsu-
hæli var stofnað fyrir berkla-
sjúklinga. Smám saman hafi svo
dregið úr veikinni fram um
1860, en þá hafi hún blossað upp
aftur.
Molar
Það var á stjórnmálafundi í Banda-
ríkjunum og frarrbjóðandi var að halda
ræðu. En á bekk skammt frá honum
sat kona, sem alltaf var að kalla fram
í fyrir honum. Hann skifti sér ekki af
þessu um hríð. en svo hvessti hann á
hana augum og sagði:
— Eg man nú ekki hvað þú heitir,
en eg sá þig a fundi fyrir sex árum og
þekki þig á kjólnum.
Meira þurfti hún ekki til þess að
þagna.
- • -
Sálgrenslari í Lundúnum fekk póst-
kort frá Sviss og var þaó frá einum
sjúklinga hans Á því stóð:
— Mér 'íður ljómandi vel. Vildi
bara að þér væruð kominn til að segja
mér hvernig a því stendur.

>
I