Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1960, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
601
synlegt var að finna varpstöðvarn-
ar, til þess að friða þær þar einnig.
í aprílmánuði hefja tröriurnar
norðurflug sitt. Og um leið og þær
fóru, var sjóflugvél send með þeim
til þess að komast að því hvar þær

settust að. Flugvélin elti þær sunn-
an frá Texas norður yfir öll Banda-
ríkin og langt norður í frumskóga
Kanada. Þar missti flugvélin sjón-
ar á þeim. Seinna fundust þó varp-
stöðvarnar. Þær voru norðan við
Stóra Þrælavatn í auðnum Kan-
ada.
Á varpstöðvunum safnast trön-
urnar saman í hópa á hæstu hóllyn
og hefja einkennilegan dans. Þær
ganga hver fyrir aðra og hneigja
sig með mikilli kurteisi og síðan
hoppa þær hvor í kringum aðra og
baða út vængjunum. Upp úr þessu
verður svo hjúskapur og hver
trönuhjón byrja að gera sér hreið-
ur. Þær velja sér hreiðurstað úti í
vatni og hlaða þar upp dyngjur,
sem ná um 18 þumlunga upp úr
vatninu. Þarna verpa þær svo, en
eggin eru aldrei fleiri en tvö. Þau
eru stór, um 4 þumlungar á lengd
og dröfnótt.
Viðkoman er því ekki mikil og
þegar þess er gætt, að talsverð
vanhöld verða á ungviðinu, þá mun
skiljast að seint gengur að fjölga
trönunum. í fyrra voru þær þó
orðnar 33, hafði fjölgað um 19 síð-
an þær voru alfriðaðar og eftirlit
haft með þeim. í vor sem leið voru
þær ekki nema 32, hafði fækkað
um eina. Og þessi eina hafði farizt
í bifreiðarslysi í Oklahoma í haust
sem leið. Hún var á flugi yfir hæð
nokkra og flaug mjög lágt. Á móti
henni kom bíll og sá hvorugt annað
fyr en þau rákust saman á háhæð-
inni.
Það er alveg óvíst hve lengi
trönurnar fá að njóta varpstöðva
sinna hjá Þrælavatni. Menn-
irnir og menningin færist óðum
norður á bóginn, menn hafa fundið
námur þar nyrðra og flugvélar eru
þar alltaf á ferð. Er því hætt við
að trönurnar flæmist enn lengra
norður og þá er óvíst að hægt sé
að hafa eftirlit með þeim.
Hið friðlýsta náttúrusvæði í
Texas, þar sem þær hafa vetur-
setu, verður þeim máske ekki held-
ur friðland í framtíðinni. Þar er nú
farið að nota vélbáta og fjölgar
þeim óðum, en við þá eru trönurn-
ar hræddar. Það var vani þeirra,
er þær komu heim á haustin, að
hver fjölskylda haslaði sér sérstakt
svæði til fanga, og þangað mátti
engin önnur fjölskylda koma. En
í fyrra breyttist þetta. Þær lögðu
niður hina dreifðu byggð og hóp-
uðust saman á einn stað. Það var
vegna hræðslunnar við skellina í
vélbátunum. Og nú eru náttúru-
fræðingar dauðhræddir um, að
þessi lífsvenjubreyting muni hafa
ill áhrif á þær, jafnvel svo að þær
missi 'eðli sitt og hætti að tímgast.
En þá verður þess skammt að bíða
að seinasta tranan fljúgi gjallandi
ein síns liðs norður á bóginn að
vori, og sjáist aldrei framar.
Forskeyti
sem tákna stœrð og smœð
TERA, giga, nano og pico eru ný for-
skeyti, sem vísindamenn hafa tekið
upp til þess að tákna háar tölur og
lágar tölur. Tera á að koma í staðinn
fyrir trilljón og giga í staðinn fyrir
miljarð. En nano þýðir miljarðasta
hluta og pico triljónasta hluta. Þetta
eru viðbætur við þau nöfn, sem nú
eru notuð í tugkerfinu. Röðin verður
þá þessi:
Tera — 1.000.000.000.000
giga — 1.000.000.000
mega — 1.000.000
kilo — 1.000
hekto — 100
deka — 10
deci — 0.1
centi — 0.01
milli — 0.001
micro — 0.000.001
nano — 0.000.000.001
pico — 0.000.000.000.001