Lesbók Morgunblaðsins - 29.01.1961, Blaðsíða 2

18
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hefði gert neitt til að verðskuldá.
Og ekki var það kotungslegt að
gefa mér íslenzku orðabókina þeg-
ar hún kom út. Það var síður en ,
svo að Sigfús ætti sök á því, að
eintakið komst aldrei í mínar
hendur, heldur var það sök þess
manns, er trúað var fyrir bókinni,
og vitaskuld lét eg gefandann
aldrei vita að hún hefði ekki
komizt mér í hendur.
Þeir munu flestir verða á einn
veg vitnisburðirnir um Sigfús
Blöndal.
—OOO—
Fyrir jólin í vetur komu út
Endurminningar Sigfúsar. Ekki
verður hér skrifað um þá bók í
heild, því að eg er ekki að skrifa
ritdóm, en það ætla eg að örugg-
lega megi segja, að enga eigum
við minningabókina elskulegri en
hana. Því miður nær hún skemmra
niður á við í tímanum en við
mundum óska, því að henni lýkur
þar sem höfundurinn kemur til
Kaupmannahafnar 19. september
1892, þá átján ára gamall stúdent,
sem ráðinn er í að gera forntung-
urnar að sérgrein sinni við há-
skólanámið. Síðar fannst honum
sem þetta hefði ekki verið heppi-
legasta valið, og að heldur hefði
hann átt að taka sögu. Hvað sem
því líður, þá átti þessi blásnauði
unglingur eftir að verða á síðara
hluta ævi sinnar án efa fjöllærð-
astur allra þeirra íslendinga, er
þá voru uppi, og að vinna það af-
rek sem aldrei getur með öllu
fallið í gleymsku meðan einhver
leggur stund á íslenzka tungu.
Eigi að síður eru þó Endurminn-
ingar hans ritaðar á heldur lé-
legri íslenzku og virðast hugsaðar
á dönsku, eins og berlega kemur
fram í því, að tíðir sagna eru þar
að dönskum hætti, fremur en ís-
lenzkum. Og sú eina setning, sem
eg mun brátt taka upp úr bók-
inni (því að sökum þeirrar setn-
ingar er grein þessi skrifuð), er í
rauninni danska sögð með íslenzk-
um orðum. En orðin eru ekki ein-
ing málsins, heldur setningin. Á
þeim sannindum gengur þeim
mönnum einatt illa að átta sig,
sém baslarar eru á ritvellinum,
eins og t.d. þorri blaðamanna hér
og þeirra er fréttir segja í út-
varpi. En Sigfús Blöndal var ekki
baslari á því sviði, heldur var það
hitt, að löng og stöðug notkun
framandi tungu hafði slævt til-
finningu hans fyrir móðurmálinu.
Eðlilegt væri að ætla, að æsku-
minningar rifjaðar upp eftir um
það bil hálfa öld, hlytu að verða
fátæklegar um fróðleik. En hér
verður raunin önnur. Bókin er
troðfull af fróðleik, bæði um líf
þjóðarinnar tvo næstsíðustu ára-
tugi nítjándu aldar og um fjölda
einstakra manna, karla og kvenna,
er þá voru uppi. Vera má að sum-
ar mannlýsingarnar séu ekki svo
alhliða sem við mundum óska,
það eru þær sannlega og sannan-
lega ekki allar. En ekki er þar
tepruskap eða einurðarleysi um
að kenna, því að Sigfús Blöndal
skrifar einmitt af fullkomnu hisp-
ursleysi (getur jafnvel látið sög-
una um Coghill og „helvítið hana
Guddu“ fljóta með). Hann hefir
bæði vitsmuni og heiðarleik til
þess að skilja það, að svo bar
honum að gera. Og svo er það
líka hitt, að hversu hlutlægt sem
við reynum að dæma um aðra
menn, getur naumast hjá því far-
ið að nokkuð af okkar eigin per-
sónuleika blandist inn í niður-
stöðuna. í umsögnum Sigfúsar
Blöndals má að jafnaði gera ráð
fyrir að án þess að vera sér þess
meðvitandi láni hann þeim mönn-
um, er hann ræðir um, dálítið af
sinni eigin frábæru góðmennsku
og prúðmennsku, láti hvatir þeirra
spretta upp úr svipuðum jarðvegi
og sínar eigin. Og vel gat hann,
eins og hver annar, þekkt mann
án þess að hafa séð allar hliðar
hans. En á okkur öllum eru marg-
ar * hliðar, og þó ekki á öllum
jafn-margar.
í allri bókinni er á engan mann
hlaðið slíku lofi sem á Björn M.
Ólsen. Sökum þess, hve einhliða
dómur Sigfúsar er um þenna
kennara hans, vin og velgjörða-
mann, verður hann að oflofi, og
mun það þó satt, að finna megi
stað nálega öllu þessu mikla hrósi.
Svo var mikið vel um þenna höfð-
inglega og skörulega gáfumann.
En borið gat það við að skapofs-
inn þurkaði út höfðingsskapinn.
Ekki fer það mér úr minni er eg
eitt sinn í ráðherratíð Björns
Jónssonar (sem eg þá hafði enn
ekki kynnzt af eigin raun) kom
vestan Austurstræti, en á undan
mér gengu Björn Ólsen og ein-
hver góðkunningi hans, sem eg
þekkti ekki. Sá virtist hægur og
rólegur, en Björn var í mjög
æstu skapi og jós sér út yfir
Björn Jónsson með svo óþvegnu
og strákslegu orðbragði að mig
undraði stórlega, og alltaf var Ól-
sen í mínum augum heldur
smærri eftir þetta. Eg mundi vel
hvað Einar Hjörleifsson hafði
sagt í Fjallkonunni um hæfileika
hans til þingmennsku þegar
Hannes Hafstein gerði hann að
konungkjörnum þingmanni. Mér
hafði þá fundizt að ómaklega
hlyti að vera mælt, og skorti þó
ekki á að eg fylgdi Fjallkonunni
að málum í þá daga, en nú þótti
mér í svipinn vænt um að Einar
hafði skrifað eins og hann gerði,
fannst sem dómur hans hefði far-
ið nærri réttu. Tröllatrú mín á
frábærum skilningi Ólsens á
fombókmenntum okkar hélzt ó-
i