Lesbók Morgunblaðsins - 29.01.1961, Blaðsíða 10

46
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sagði Ti Malice. „í morgun tók
afi minn léttasótt, og vegna þess
að engin yfirsetukona var til, varð
eg að sitja yfir honum, og hann
fæddi tvíbura“. — „Heyr á end-
emi!“ sagði konungur, ,-,hvenær
byrjuðu afar á því að ala böm?“
— „Um sama leyti og hænurnar
fóru að mjólka“, sagði Ti Malice.
— Haitimenn hlæa altaf jafn dátt
að þessari sögu, þótt þeir hafi
heyrt hana hundrað sinnum.
Áður en við færum frá Banda-
ríkjunum, ráðlögðu vinir okkar
að við skyldum endilega kaupa
málverk á Haiti. Og þeir vísuðu
okkur á mann, sem heitir De Witt
Peters.
Við fréttum seinna að Peters
hefði farið frá Bandaríkjunum til
Haiti 1943, til þess að kenna þar
ensku. Hann var einnig málari.
Og þegar hann kom þangað furð-
aði hann sig á því, að þar skyldi
ekki vera neinir listmálarar, eins
og litskrúðið í náttúrunni er mik-
ið. Og eftir misseri hætti hann
við enskukennsluna en stofnaði
málaraskóla. Þar hafði hann leyst
aðkallandi vandamál. Fólk
streymdi að honum úr öllum átt-
um, bílstjórár, skóladrengir, þjón-
ar, fjallabúar og verkamenn. Allir
vildu mála. Og nú er svo komið
að málverk frá Haiti eru í einka-
söfnum beggja megin Atlantshafs-
ins.
Þegar eg kom til Peters varð
mér starsýnt á málverk, sem hekk
þar á vegg. Það var af bláklædd-
um engli, sem sveif í lausu lofti,
en allt um kring hann voru
blómstrandi trjágreinar. „Þetta er
eitthvert merkilegasta málverkið,
sem gert hefir verið á Haiti“,
sagði Peters. Og svo sagði hann
mér þessa sögu:
Árið 1945 kom hann til þorps-
ins Mont Rois. Þar kom hann
auga á litskrúð mikið. Og er hann
gáði betur að, sá hann að þar var
við dyr máluð með sterkum lit-
um auglýsing um ávaxtadrykki,
en allt um kring voru myndir af
fuglum og blómum. Peters sá þeg-
ar, að þetta hafði enginn klaufi
gert. Hann fekk nú að vita, að
listamaðurinn var voodoo-prestur
og húsamálari, sem hét Hector
Hyppolite, en hann brygði því
stundum fyrir sig að mála myndir
með hanafjöðrum og nota til þess
litskær lökk. Það var ekki fyr
en mörgum mánuðum seinna að
fundum þeirra bar saman í St.
Marc. Þar átti Hyppolite heima
og barðist við að hafa í sig, konu
sína og tvo krakka. Peters keypti
þá mynd af honum og gaf honum
málaraáhöld. Fáum dögum seinna
kemur Hyppolite til hans með 16
myndir. Hann sagði að sig hefði
dreymt að.hann ætti að mála svo
margar myndir, og maður, sem
kæmi yfir hafið, myndi kaupa
fimm þeirra. Þetta rættist. Fransk
ur rithöfundur, André Breton, var
þá á ferð á Haiti. Hann keypti
fimm af þessum myndum og borg-
aði 8 dollara fyrir hverja .Þar með
var Hyppolite kominn á hina
grænu grein. En Breton sagði:
„Þessi málverk ætti að gera bylt-
ingu í franskri málaralist“. — Nú
fluttist Hyppolite til Port au
Prince og gerðist listmálari. Að
vísu hafði hann áður fengið leyfi
voodoo-andanna til þess að mega
breyta um starf. Og nú málaði
hann og málaði, og ferðamenn
streymdu til hans. Þremur árum
seinna andaðist hann, en þá voru
málverk hans komin á söfn víðs
vegar í Ameríku og Evrópu.
Þetta er ekki einstakt dæmi.
Það er eins og listin sé Haitibúum
í blóð borin og hafi fengið útrás,
er Peters kom þangað. Líklega
hefir þessi list komizt hæst í mál-
verkum í Biskupakirkjunni í Port
au Prince, þótt undarlegt megi
virðast, því að í list þeirra bland-
ast alls konar hugmyndir frá
voodoo-trúnni og svartagaldri. Að-
almálverkið er eftir sextugan
mann, sem hét Philomé Obin, og
er af krossfestingunni. Sagt er að
Obin hafi beðizt fyrir á hverjum
morgni, áður en hann byrjaði að
mála. En á málverkinu stendur
krossinn ekki á Golgata, heldur á
götu í einhverri borg á Haiti.
Annar málari, Castera Bazile, hef-
ir málað mynd af upprisunni og
þar sést Kristur fara til himna
upp af götu þar sem strákar eru
í boltaleik. Þriðji málarinn, Wil-
son Bigaud, sem ekki var nema
tvítugur, hefir málað mynd af
brúðkaupinu í Kana. Þar sést
einn af gestunum sitja í hæginda-
stóli, en á bak við gestafjöldann
er lögregluþjónn að handtaka
hænsaþjóf.
— o —
Saga Haiti er saga sífeldra bylt-
inga. Fólkið losaði sig við 14 for-
seta hvern af öðrum. Einn var
drepinn á eitri, annar var sprengd-
ur sundur í tætlur o.s.frv. Þó
kastaði tólfunum er Vilbrun Guil-
laume Sam var forseti. Hann var
harður í horn að taka og lét varpa
mótstöðumönnum sínum í fangelsi
hópum saman. Og í einhverju
óðagoti létu fylgismenn hans
drepa 167 af þessum föngum. Þá
hófst uppreisn. Sam leitaði hælis
í sendiráði Frakka, en þaðan var
hann dreginn og óður múgurinn
sleit hann sundur, lim fyrir lim.
Það er mælt að kona nokkur hafi
gengið um götur borgarinnar með
höfuð hans á stöng. Hún hefndi
sín þannig fyrir það, að sonur
hennar hafði verið meðal þeirra
fanga, sem drepnir voru.
Þetta skeði 1915 og nú var
þarna óstjórn, ringulreið og mann-