Lesbók Morgunblaðsins - 26.02.1961, Blaðsíða 6

106
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
• •
Orvhendir menn
HVERNIG stendur á því að sum-
ir menn eru örvhendir?
Um þetta hefir verið mikið rætt
og ritað, en menn hafa ekki kom-
izt að neinni fastri niðurstöðu
enn. Ekki vantar þó að ýmsar get-
gátur hafi komið fram.
Sumir segja að þetta sé erfða-
eiginleiki, líkt og litur á augum
og hári. En ekki hafa fengizt
neinar fullgildar sannanir fyrir
því, að svo sé. Að vísu verða börn
örvhendra foreldra oft örvhend,
en það er talið stafa fremur af
fordæmi foreldranna — að börnin
taki það eftir þeim að nota meira
vinstri höndina.
Aðrir halda því fram, að menn
sé örvhendir vegna þess, að heila-
stöðvarnar sem ráða handatiltekt-
um, sé þroskaðri hægra megin og
þess vegna beri menn fremur fyr-
ir sig vinstri höndina. En þessi
tilgáta hefir verið kveðin niður
vegna þess, að með rannsóknum
vísindamanna hefir ekki verið
unnt að finna neinn mun á heila-
stöðvum þessum hægra megin og
vinstra megin.
Dr. Ira S. Wile rannsakaði mjög
gaumgæflega fornaldarminjar,
svo sem steinvopn og hellamál-
verk, til þess að reyna að komast
að því hvort menn hefði verið
örvhendir upphaflega. Og hann
komst að þeirri furðulegu niður-
stöðu, að fyrir 4000 árum hefði
annar hvor maður verið örvhend-
ur. Margir hallast þess vegna að
þeirri skoðun, að upphaflega hafi
mönnum verið báðar hendur jafn
tiltækar, og þeir styðja þetta með
því, að börn á fyrsta ári virðist
nota báðar hendur jafnt til þess
að ná í eitthvað, þau virðist alltaf
beita þeirra hendinni, sem á hæg-
ar með að ná í hlutinn.
En hvernig stendur þá á því,
að meginþorri manna tók upp á
því að beita hægri höndinni aðal-
lega? Það rekja menn til vopna-
burðar í fornöld. Skjöldur var
aðallega notaður til þess að verja
hjartað, en vegna þess að hjartað
er vinstra megin, heldu menn
skildi með vinstri hönd. Sverðið
höfðu þeir þá í hægri hendi.
Vopnfimi lærðu menn á æfingum
og þannig vöndust þeir á að beita
hægri höndinni miklu meira en
þeirri vinstri. Þetta hefir svo
haldizt síðan, bæði vegna þess að
flest verkfæri eru miðuð við
hægri handar notkun, og eins
vegna hins, að bæði foreldrar og
kennarar hafa með öllum ráðum
reynt að venja börn af því að
vera örvhend. Undir eins og for-
eldrar taka eftir því að barn
þeirra ber fremur fyrir sig vinstri
höndina, fara þau að leggja barna-
gullin þannig að börnunum sé
hægar að ná í þau með hægri
hönd. Og þegar börn eiga að læra
að skrifa, hafa kennarar beitt
hörðu við þau að nota hægri
höndina. Það er því vegna
kennslu fullorðna fólksins, að
færri eru örvhendir en vera mundi
ella.
★
Bandaríkjamenn eru kunnir að
því að vilja rannsaka alla hluti,
og þeir hafa einnig rannsakað
þetta. Hafa þeir komizt að þeirri
niðurstöðu, að nú sé í heiminum
um 200 miljónir örvhendra manna
og þeim fari óðum fjölgandi. Fyr-
ir 25 árum voru 2—4% barna í
skólum í Bandaríkjunum, sem
ekki gátu skrifað öðru vísi en
með vinstri hönd. Tíu árum
seinna hafði talan hækkað upp í
8% og nú er talið að hún hafi
hækkað upp í 11%. Stofnunin
„Human Engineering Laboratory“
hefir á undanförnum 20 árum
rannsakað um 300.000 manna til
þess að komast að raun um hvað
það sé ríkt í eðli manna að beita
fremur fyrir sig vinstri höndinni.
Niðurstaðan var sú, að fjórða
hvert barn hefði verið örvhent er
það kom í skóla, en kennarar
neytt þau til að beita hægri
höndinni, þótt þeim væri það
þvert um geð.
Örvhendir menn standa að
ýmsu leyti ver að vígi heldur en
aðrir, því að flest vinnubrögð og
verkfæri eru miðuð við það, að
menn sé rétthendir. Hraðritun er
t. d. eingöngu miðuð við notkun
hægri handar, og sama máli gegn-
ir um ýmsar skrifstofuvélar. Og
örvhendur maður getur ekki leik-
ið á fiðlu. Örvhendar konur geta
ekki prjónað, nema þá öfugt. Og
mörg áhöld í eldhúsi eru eingöngu
miðuð við hægri handar notkun.
Út af þessu var það, að örv-
hendir menn í Bandaríkjunum
stofnuðu félagsskap til þess að
berjast fyrir réttindum sínum. En
meiri hlutinn skellti skolleyrum
við kröfum þeirra. Það þótti þá
ankannalegt að nota vinstri hend-
ina, og það var litið niður á þá,
sem það gerðu, eins og sjá má á
ýmsum niðrandi orðatiltækjum í
málinu.
En svo skeði merkur atburður
fyrir nokkrum árum. Stjórnar-
menn í stórum banka voru kvadd-
ir á leynifund, og fundarefnið var
að ræða hvort gefa skyldi út
ávísanabækur handa örvhendum
mönnum — öfugar við það sem
venjulegt er. Og skömmu seinna