Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1961, Side 1

11. tbl.
bótt
Sunnudagur 26. marz 1961 XXXVI. árg.
k
Sœmundur Tómasson;
Grindavík um aldamótin
Æskuminningar
Þ E G A R ellin sækir að, mun
flestum svo fara, að minningar
frá æskuárum og æskustöðvum
verða áleitnar. Og þá gera menn
ósjálfrátt samanburð á því sem
var og er, daglegum störfum og
lífsvenjum, og undrast þær breyt-
ingar, sem orðið hafa á öllum
sviðum.
Mér hefir þá stundum komið
til hugar, að gaman hefði verið að
eiga kvikmyndir af þjóðháttum
og vinnubrögðum, eins og þetta
var fyrir aldamót. Og vegna þess
að eg var alinn upp í verstöð og
brimlendingastað, verður mér
frekast hugsað til þess hve mik-
ilsvert hefði verið að eiga góðar
kvikmyndir af sjóferðum á þeim
árum, ýtingum og lendingum þeg-
ar illt var í sjó. Á eg bágt með að
trúa öðru en að æskunni nú á
dögum hefði þótt spennandi að
horfa á slíkar myndir á tjaldi. En
þó var enn stórkostlegra að horfa
á raunveruleikann sjálfan, eins og
við strákarnir fengum að gera. Þá
voru leikslokin oft tvísýn og
skammt á milli lífs og dauða, og
þetta nam huga okkar enn fastar
vegna þess að þarna áttu í hlut
Sæmundur Tómasson
(Myndin tekin 1916)
nánustu ættingjar okkar og vinir.
Eg var alinn upp á Járngerðar-
stöðum (eystri bænum) í Grinda-
vík og æskuminningar mínar eru
aðallega bundnar við fiskveiðar
og róðra í misjöfnum veðrum á
vetrarvertíð. Þarna var sjór sóttur
á opnum skipum og oft teflt
djarft. En náttúruöflin voru líka
oft viðsjál og á skammri stund gat
skipast veður í lofti. Bar það
stundum við þegar skip voru á-
sjó í logni, að sjór breyttist
skyndilega, öldurnar stækkuðu
mjög ört, og þá gat farið svo er
skipin komu undir land, að þá
braut á öllum grynningum. Var
þá kallað að allir boðar væri uppi.
En albrima var kallað þegar brot-
in lokuðu öllum leiðum.
Þá var oft alvara á ferðum, er
mörg skip voru á sjó. Þyrptust þá
flestir ungir og gamlir niður að
lendingunni og horfðu með kvíða
og eftirvæntingu á skipin, sem
nálguðust sundið. Þau urðu að
bíða eftir lagi nokkuð langt frá
landi. Talið var að lag kæmi
helzt eftir stærstu brotin, og þá
var lagt á sundið, ef það þótti
fært. Stundum var þá helt lýsi í
sjóinn til að kyrra hann, og þótti
það oft gott bjargráð. Þegar lagt
var á sundið urðu menn að leggj-
ast á árar af allri orku og þá var
um að gera að allir væri sam-
taka og engin mistök ætti sér
stað, því að hér var um líf og
dauða að tefla. Var þessi róður
því oft kallaftur lífróður, en stund-
um líka brimróður.
Þegar komið ■ ar inn úr sund-
inu á svokallað lón eða legu, gátu
menn kastað mestu mæðinni.