Lesbók Morgunblaðsins - 07.04.1963, Side 16

X-2 0 ntarkar upphaf nýrrar aldar í sögu geimferða
Nýjasta geimfar Ameríku,
sem var nýskeð sýnt opin-
berlega, táknar algjöra byltingu
'gegn hylkjumnn, sem hingað til
hafa verið notuð, bæði austan tjalds
og vestan.
X-20 er 10.5 metrar á lengd. Það líkist
mest orustuþotu, með tveim afturstæðum
delta-vængjum og láréttum og lóðréttum
afturstýrum.
Eins og er, er verið að prófa þau á
jörðu niðri, en þegar í júlímánuði kom-
andi, er ætlunin að hefja flug á þeim.
Fyrstu tilraunaflugin verða gerð frá
móðurskipi. B-52 verður látin sleppa
þeim í 15.000 metra hæð. í fyrstu
tveim-þrem flugferðum stýra flugmenn-
irnir þeim eins og í renniflugi, án þess
að setja rakettuhreyfilinn í gang, með
960 km. ræsihraða. Það eru þessar til-
raunir, sem nafn þeirra er af dregið:
Dyna-Soar — fyrir Dynamic Soaring.
legum þotuhreyflum, sem geta komið
lionum yzt út í gufuhvolfið. En þegar
ioftið er orðið of súrefnissnautt til að
næra venjulega brennslu, er rakettu-
hreyfillinn settur í gang, og hann hefur
með sér eigin súrefnisforða og stýrir
vélinni með stjórnarrakettum, eins og
X-15 og Mercury-hylkin.
Effir
Viggo E. Steensfrup
. ilraunaflugin gefa flugmönnun-
um æfingu í að sfcýra vélinni, sem geng-
ur eins og þota, prófa stöðugleika hennar
og stýrihæfni og æfa lendingar á upp-
þurrkuðum botni vatnanna við Edwards-
flugstöðina í Kalíforníu.
Jafnskjótt sem flugmennirnir hafa
kynnt sér vélina nægilega, taka þeir að
nota rakettuhreyfilinn, sem getur komið
lienni upp í 10.000 km. hraða eftir að
henni er sleppt á lofti,
Þessi fyrirætlun með X-20 verður
framkvæmd af flughernum í samvinnu
við Nasa, og þegar hafa verið valdir
sex liðsforingjar um þrítugsaldur sem
geimflugmenn. Skilyrðin, sem þeir verða
að uppfylla, eru verkfræðipróf og mörg
þúsund tíma flug í orustuþotum.
Síðan 1961 hefur kennsla þeirra á
jörðu niðri aðallega snúizt um rann-
sóknir og athuganir á rakettuhreyflum,
aerodynamiska tækni og „flug“ í mið-
flóttavélum, sem snúast með mörg þús-
und kílómetra hraða, og svo auk þess
séræfingu við flugvélar, sem fara hraðar
en hljóðið.
Eins og er, æfa þeir sig í Bockheed
F-104-A Starfighter, með sérstökum út-
búnaði til að geta flogið í allt að 40 km.
hæð. F-104 leggur af stað með venju-
lúftir fáeinar ferðir við stýrið á
X-15 og frekari æfingu með Mercury-
geimförunum, eru stjarnfararnir tilbúnir
undir fyrsta raunverulega flugið í geimn
um, snemma árs 1965.
Hreyfiaflið er 36 metra há Titan-eld-
flaug m-c.
Titan 1 er þegar fullreyndur og Titan
II er verið að gera tilraunaflug með eins
og stendur, á Canaveralhöfða.
Fyrsta þrep í III-C er tveir rakettu-
hreyflar, hvor við annars hlið, með
föstu eldsneyti og þriggja metra breið-
um útblástursopum. Annað og þriðja
þrep er Titan II o.g fjórða og síðasta, næst
íyrir neðan X-20, hefur sjö mínútna
brennslutíma og geta flugmennirnir
stjórnað því frá stjórnsætinu.
Fyrsta hringflugið er framið með fjar-
stýrðum gerviflugmanni, sem lendir flug
vélinni eftir radioskipun frá jörðu, eftir
tvær hringferðir.
Eftir svo sem mánuð frá þessu, verður
tekið til við X-20 flug með' flugmönn-
um.
Flugmaðurinn er tvitryggður gegn
slysum, þegar skotið er- af stað. Hann
getur annaðhvort skotið X-20 lausri frá
rakettunni, ræst rakettuhreyfilinn og
flogið niður á lendingarbraut einhvers
staðar nærri, eða þá látið skjóta sætinu
út úr vélinni og lent í fallhlíf, ef hreyfill-
inn er bilaður.
. J jálf aðferðin við skotið, líkist
þeirri, sem þekkt er frá Mercury, allt
til fjórða þreps ,þegar stjarnfarinn tekur
sjálfur að nokkru leyti stjórnina á því,
að honum verði skotið á rétta braut.
Það er ennþá leyndarmál að hve miklu
leyti hann stýrir sjálfur í fyrstu þremur
ferðunum, úti í geimnum, en eftir tvær
hringferðir snýr hann við og skýtur
heimferðarrakettunum, yfir Afríku. Inn-
fallshornið inn í gufuhvolfið er talsvert
gleiðara en hjá Mercury. Jafnvel þótt
viðnám loftsins hiti þá hluta, sem mest
verða fyrir því upp í 2.200° hita, þá er
brautin svo löng, að loftið kælir Eiftur
vélina á leiðinni. Áður en lent er, stýrir
sljarnfarinn eftir lendingarbrautinni, ná-
kvæmlega eins og flugmaður í farþega-
vél rennir sér í lendingu við Edwards.
Þegar eru uppi ráðagerðir um að nota
hina fimm tonna þungu X-20 sem flutn-
ingatæki fyrir rannsóknarstöðvar á fastri
hringferð. Hún er að því leyti ólík hin-
um eldri hylkjum, að hana má nota aftur
og aftur og stýra henni miklu nákvæmar
til móta í geimnum.
» ið flug í geimnum hefur flug-
maðurinn nú í fyrsta sinn fulla stjórn
á geimfari og sama er að segja um þegar
flogið er inn í fufuhvolfið og lent á jörðu.
Úti á hringferð sinni, getur hann breytt
stefnu, að vild, með því að ræsa og
stöðva rakettuhreyfilinn, í stað þess að
svífa stjórnlaust eins og farþegi eða
vaktmaður.
Að öllu samanlögðu hefur þessi nýj-
ung upp á marga kosti að bjóða, svo að
miklar líkur eru til, að hún muni út-
rýma gjörsamlega hylkjunum í geim-
flugi, áður en langt um líður, og síðar
verða notuð til flugs milli hnatta.
ÞETTA eru stjamfararnir sex, þ.e.a.s.
mennirnir, sem valdir hafa verið til
þjálfunar í stjóm X-20. I*eir eru allir
foringjar í flughernum aff einum undan-
teknum, Milton Thomson, sem ekki er
í herþjónustu. Hann er lengst til vinstri
á mefffylgjandi myndum en affrir eru,
taliff frá vinstri: Russle L. Rogers, maj-
or, 34 ára, William J. Knight, kapteinn,
33. ára, James W. Wood, major, 38 ára,
Henry Gordon, major, 37 ára og Albert
H.G. Crews, kaptcinn, 33. ára. _______

Titan ni þrumar i loft upp meff
X-20 á oddinum. Fyrstu (yztu)
tvö þrepin innihalda fast elds-
neyti, og sjálf Titan Il-flaugin
í miffjunni er annaff og þriffja
þrep, en hiff fjórffa fylgir X-20
í byrjun hringferffarinnar.