Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1963, Page 4

j PÁLL PÁFI VI |
Frámhald af bls. 2
hafa sótt þessar samkomur, sem haldnar
eru í sjálfri Péturskirkjunni á sumrin
— og þar má sjá fólk frá öllum hugs-
anlegum löndum og af öllum hugsan-
iegum trúflokkum. Fyrst eftir krýning-
una, voru vit'anlega margir höfðingjar.
sem taka þurfti á móti, svo sem
Xennedy forseti, Baldvin Belgíukon-
ungur, Sukarno, forseti Indónesíu og
Segni, forseti Ítalíu. Og Páll hefur hald
ið áfram tabella-áheyrnunum, þar sem
hann tekur persónulega móti biskupum
og yfirmönnum allra safnaða og dóm-
stóla, sem til Rómar koma.
Enda þótt Póll hafi gefið til kynna,
að hann muni eiga samskipti við valda-
rnenn í Austur-Evrópu, eins og Jó-
hannes, þá munu þau samskipti fara
fram á fullkomlega formlegan og reglu-
bundinn hátt. Þar .gerist væntanlega
ekkert fyrir stundar-hugdettur einar.
Nýi páfinn hefur tekið föstum tökum
stjórnina á Radio Vatican og Osserva-
tore Romano, dagblaði Vatíkansins, og
samræmt pólitíska stefnu þessara
tveggja málgagna, þannig að þau láti í
Ijós óbrjálaða stefnu páfadóms Mont-
inis. Páll er fyrst og fremst maður, sem
veit, hvað hann viil.
Og hann kann einnig að tjá hug-
myndir sínar. Ræður páfans eru sérlega
skýrar og greinilegar, auk þess sem stíll
þeirra er þokkafullur og viðkunnanleg-
ur. Þegar páfinn tók á móti stórum hópi
unglinga, komst hann þannig að orði:
„Kirkjan fagnar æskunni, eins og gam-
alt tré fagnar vorinu“. Við annað tæki-
íæri sagði hann: „Andleg afstaða til
ekki-kaþólskra verður að breytast . . .
við megum ekki lengur skoða þá óbetr-
anlega og framandi óvini, heldur bræð-
ur, sem hafa því orðið viðskila við okk-
ur . “.. Og í einu ávarpi, sagði hann:
„Nútíminn hefur of lengi litið kaþólsk-
an prest augum. sem eru uppbólgin af
fjandsamlegu háði, og blinduð af efnis-
hyggju. Við höfum verið skoðaðir sem
erfingjar löngu dauðra miðalda, banda-
menn eigingjarnrar íhaldssemi, fjarlæg-
ir raunverulegu lífi. .“
Sterkasta hlið Páls er stjórn og skipu
lagning, enda hefur hann varið mest-
um kröftum sínum á því sviði. Sem aðal
framkvæmdastjóri Vatkansins á valda-
árum Píusar XII, í um það bil sautján
ár, þekkir Páll hvern krók og kima páfa
stólsins, betur en nokkur hinna síðari
páfa hefur gert. Varla er svo til ein-
staklingur, vinnandi innan Vatíkansins,
allt frá lægsta garðyrkjumanni til yfir-
kardinálans, að páfinn þekki hann ekki
og heilsi honum.
T il þess að fást við vandamál
kirkjunnar og stjórna henni, hefur Páll
ekki einungis mikið mannvit, heldur og
skipulagsgáfu á háu stigi. f þau sjö ár
sem hann var erkibiskup í Milano —
sem almennt er talið stærsta erki-
biskupsdæmi heims, öðlaðist hann þekk
ingu á viðskiptum í stóru broti og kom
sér upp tækni, sem sjaldgæf mun vera
í kirkjustjórn. Hann kom sér upp hópi
aðstoðarmanna, sem voru einskonar
kirkjuráð, og ráðfærði sig reglulega við
þessa menn. Erkibiskup-kardínólinn
hélt meira að segja regluleg kvöldboð
á föstudögum, þar sem rædd voru mál-
eíni biskupsdæmisins. (Maturinn í þess-
um boðum var sagður vera af allra fín-
asta tagi, en Montini kardínáli sjálfur,
sem hefur ekki nema smáfulgs matar-
lyst, lét sér venjulega nægja eitt epii
eða ostbita).
í Milano var það stöðugt áhugamál
Montini kardínála að reisa nógu margar
kirkjur til að sjá fyrir andlegum þörf-
um borgar, sem þandist stöðugt út, und
an innrás tugþúsunda verkamanna, sem
komu að sunnan. Hann fékk bygginga-
menn til að hafa kapellur í fjölbýlis-
húsum í stóru útborgunum. Hann kom
upp innflytjendahælum. Prestar voru
einnig fengnir þangað að sunnan.
í Milano kynntist Montini því alveg
nákvæmlega, „hvað kirkjubygging
þyrfti að kosta“, segir einn samverka-
maður hans. „Hann lærði líka fljótlega
verðmæti hinna fjölmörgu landspildna,
sem biskupsdæmið átti í Milano. Þess
vegna gat hann selt þessa spilduna og
býttað hinni, biskupsdæminu til mikils
ábata. Hann skildi við Milano-biskups-
dæmið í frægustu röð og reglu“.
En vitanlega er Róm ekki sama sem
Milano. Stjórnin á Vatíkansvélinni er
ílóknari og erfiðari að setja í skorður.
Ennþá hefur engin tilkynning um
,innra stjórnarráð" borizt frá höll Péturs
postula, en kunnugir mundu ekkert
verða hissa þótt einhverju þvílíku yrði
komið á fót. En þegar eru farin að sjást
merki þess, að nýi páfinn vilji stranga
og framkvæmdasama stjórn. Andlát
Valeri kardínála, nú fyrir skömmu, los-
aði mikilvægt embætti yfirmanns sam-
félags trúaðra. Páll páfi útnefndi eftir-
inann Valeris innan þriggja daga. Hann
kvaðst ekki vilja fá neitt lát á starf-
semi þessa embættis.
E n Páll er ekki einungis góður
stjórnandi, sem fylgist vandlega með
hverju smáatriði starfs síns. Franskur
útvarpsmaður sagði, að hann væri eins
konar sambland af þremur síðustu páf-
um. Hann hefur festu Píusar XII, hinn
mikla fjársjóð góðvildar Jóhannesar
XXIII og stjórnkænsku Píusar XII. Og
amerískur, kaþólskur rithöfundur hefur
talið hin „þekktu" atriði um páfann
þannig: Hann er víkingur til vinnu, hann
er þaulkunnugui rómversku kúríunni,
hann er meistari að stjórnvizku og
hann er þaulvanur og innblásinn ræðu-
maður. Auk þess hefur hann mikla trú
á mikilvægi kirkjuþingsins, og er em-
ráðinn að vinna fyrir einingu kristinna
manna.
Hinn nýi páfi snýst við vandamálum
kirkjunnar af svo mikilli vizku, að taka
verður fyrirvara um áhugamál hans og
trú. Hann berst greinilega fyrir ka-
þólskri kenningu, en getur jafnframt
hlustað á þá, sem eru á öðru máli en
hann sjálfur. Hann er frjálslyndur í þeim
skilningi, að hann fagnar nýjum hug-
myndum og nýjum aðferðum, en íhalds-
samur í þeim skilningi, að hann Vill
haldi uppi gömlum meginreglum.
Þegar Monsignor Montini var vara-
ráðerra venjulegra mála, undir stjórn
Píusar XII, var hann almennt talinn
Vatikan-vinstri maður — af því að ann-
að betra orð var ekki til. Monsignor
Domenico Tardini, sem var vararáð-
herra annarra mála, og hann, gerðu oft
að gamni sínu yfir þessum lýsingarorð-
um. Einu sinni kom það vandamál á
daginn, hvor þeirra ætti að ganga á
undan á einhverjum fundi. Tardini
leysti úr vandanum með snarræði sínu.
Þeir gengu saman, arm í arm: „Þú ert
kallaður vinstrimaður og ég hægrimað-
ur, svo að það er bezt, að ég gangi
til hægri og þú til vinstri".
Sannleikurmn er nú annars sá, að lýs-
ingin „Vinstrimaður“, er mjög viðmiðað
hugtak í Vatíkaninu, og hefur miklu
veikari merkingu þar en í stjórnmálum.
E öng barátta Montinis — og með
nokkrum árangri — við að halda uppi
kaþólsku unglingafélögunum gegn áhrif
um frá stjórninni á fasistatímabilinu,
o.'li hinum tilvonandi páfa megnri óbeit
á einræði í hvaða mynd sem er. Það er
enginn vafi á því, að fasistar viidu
ganga milli bols og höfuðs á kaþólsku
unglingafélögunum, og að hann þurfti
að taka á allri sinni festu, lagni og klók-
indum til að halda lífinu í félögunum.
Óbeit hans á einræðisstjórn olli hinu
greinilega hrifningarleysi spænsku
stjórnarinnar og spænska einræðisherr-
ans við komu hans á páfastólinn. Páll
páfi flýtti sér að reyna að draga úr
þessari óvild með því að heimsækja
sjúkrabeð eins spænsks kardínála eftir
valdatöku sína, og láta gera mikið úr
þessari heimsókn.
Ein forvitnileg spurning um þessar
mundir er sú, hvort Páll muni taka
virkan og persónulegan þátt í kirkju-
þinginu, þegar það nú kemur saman.
Við fyrri setu þess taldi Jóhannes páfi
sjálfan sig vera ráðgjafa og mannasætti
þess, fremur en þátttakanda. Hann
hiustaði á umræðurnar í sérstöku út-
varpi, sem hafði samband úr Péturs-
kirkjunni og í páfahöllina, en að frátal-
ínni setningarathöfninni sat hann aldrei
þingið.
Það er líklegt, að Páll muni taka
iniklu virkari þátt í stjórn og störfum
pingsins. Samkvæmt kanóiskum lögum
getur páfinn ráðið gangi þings að eigin
vild. Hann getur, ef honum svo sýnist,
verið aðal-löggjafi þingsins. Hann getur
samþykkt eða bannað fyrirtekt mála til
umræðu. Hann getur fyrirskipað um-
læður. Páfinn einn getur kallað saman
þing og slitið því. Ekkert verk þingsina
er gilt án undirskriftar páfa.
Ræður, hirðisbréf og greinar eftir
Montini kardínála sýna álit Páls páfa á
þinginu. f vikulegri skýrslu um það,
sem gerðist á þinginu,' meðan á fyrstu
setu þess stóð, reyndi hinn tilvonandi
páfi að útskýra fyrir umdæmi sínu,
hvað væri að gerast. Það er eftirtektar-
vert, að á einum stað mælir hann með
þeirri hugmynd, að hver klerkur á þing
inu skuli eiga rétt á að gefa skoðanir
sínar til kynna.
„Þinginu miðar heldur hægt, aðallega
sökum ræðumannafjöldans", segir Mont
mi kardínáli. „En þetta á við um allar
fjölmennar ráðstefnur, einkum þó þær,
þar sem hver og einn er frjáls að því
ða segja meiningu sína. Og þetta frelsi
er þinginu til sóma“.
Enda þótt hann sem páfi geti skorið
niður umræður, er það ólíklegt, að hann
geri neitt þvílíkt, eftir að hafa sagt ofan
greind orð. í einni síðustu grein þessa
greinaflokks, tjáir hann sig hlynntan
því, að þingið „fari fram með þolin-
mæði, hugrekki og festu“, þann veg,
sem það ætlar að ganga.
Áður en Jóhannes páfi XXIII dó,
hafði hann lesið að mestu leyti 17 frum-
vörp, sem leggja skyldi fyrir þingið, og
samþykkt framkomu þeirra, en einnig
áður en hann setur nafn sitt á þau, vill
hann vita efni þeirra en auk þess öll
rök með og móti samþykkt þeirra.
Af þeim frumvörpum, sem eftir eru,
er merkast mál, sem varð ólokið á síð-
asta kirkjuþingi fyrir meira en öld.
Þetta fjallar um völd og réttindi
biskupa, miðað við völd og réttindi páf-
ans. Þetta atriði hefur lengi verið til
áskilnaðar kaþólskum og mótmælend-
um. Mótmælendur, sem stjórna kirkjum
sínum með sýnódum — biskupaþingum
— viðurkenna ekki yfirráð páfans, eða
neinar aðrar takmarkanir á athafna-
frelsi sínu. Innan kaþólskunnar sjálfrar
er kominn upp framfarasinnaður flokk-
ur, sem aðhyllist svipaðar skoðanir.
Hann heldur því fram, að Vatíkanið eða
kúrían á þess vegum, hafi ofmikið vald
út á við og heimtar nokkra dreifingu
þess valds.
Á ður en Montini kardínáli varð
Páll VI, minntist hann á þörfina á að
ákvarða betur eðli biskupsvaldsins,
telja upp störf þess, völd og skyldur,
gera grein fyrir evangeliskum uppruna
þess og valdi þess til kennslu, prests-
þjónustu og lögsögu, bæði um persónu
livers eintaks biskups og störf biskupa
yfirleitt.
En hvað sem því öllu líður, þá hefur
Páll páfi enga dul dregið á þá von sína,
að geta gert sameiningu kristinnar
kirkju aðalmálið í páfadómi sínum.
Hann hefur sagt í ræðu: „Getum við
beygt út af þeirri braut, sem Jóhannes
XXIII var svo djarfur að ryðja, tii
kirkjusögu framtíðarinnar, brautina til
rómverzkrar alkirkju, brautina til al-
heimsvalda kaþólskrar trúar?“
Fyrir aðeins einum mánuði sendi
Páll páfi andríka áskorun til austrænu
rétttrúnaðarkirkjunnar um að „snúa
heim“ til Rómar. „Komið! Brjótum nið-
ur girðingarnar, sem skilja oss sundur.
Látum oss reyna að stofna og fella sam
an allsherjar einingu. Við viljum hvorki
gleypa né eyða hinni blómlegu aust-
rænu kirkju heldur viljum við koma
henni aftur á sinn stað á hinu eina tró
einingarinnar, sem er Kristur".
4 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
30. tölublað 1963