Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1963, Side 5

Watson Kirkconnell:
• •
Onnur grein
L Ijóðagerð í Kanada 1922-1963
að skáldið, sem helzt gæti
verið sambærilegt við Stephan G.
Stephansson, er minn gamli vinur,
Guttormur J. Guttormsson í River-
ton, Manitoba. Þetta get ég fullyrt,
af því að ég hef heimsótt hann og
rætt við hann þau öfl, sem hafa
mótað skáldskap hans.
Hann er eina íslenzka skáldið, sem
fætt er í Kanada, og erfiðleikarnir við
írumbýlingsbúskap, eftir að hann hafði
snemma misst föður sinn, urðu þess
valdandi, að hann hlaut lítið meiri
menntun í æsku en Stephan G. Sextán
ára gamall fór hann út í heiminn, blá-
snauður munaðarleysingi, og næstu ár-
in flæktist hann úr einni þrældóms-
vistinni í aðra við allskonar verk og
stopula vinnu. Siðustu 53 árin hefur
hann búið við mikla örbirgð á mörgu
sveitabýli. En samt hefur hann Jesið
hvíldarlaust — íslenzkar bókmenntir
og enskar og heimsbókmenntir í ensk-
um þýðingum. Einnig hann hefur unnið
langt fram á nótt og skáldskapur hans
stendur bæði að vöxtum og gæðum,
Stephani G. einum að baki. Líklega er
hann mesta skáld, sem nú yrkir á ís-
lenzka tungu.
S um skáldin — en ekki ailtaf þau
beztu — geta hrifið mann með hátta-
flækjum sínum. Gott dæmi þess er
Nikulás Ottenson, sem í rímum sín-
um, þ.e. formannavísum íslenzka fiski-
flolans í Manitoba, lætur sér ekki nægja
að nota einfalda þjóðvísnahætti heldur
yrkir 104 vísur undir hagkveðlingshætti
og meira en 200 hringhendur, — en hið
fyrrnefnda er ferskeytla, þar sem önn-
ur áherzlusamstafan í hinum fjórum
vísuorðum AAAA og lokaáherzlusam-
stafan ríma BBBB og hver hending er
bundin strangri stuðlun, en síðara vísu-
formið er eins nema hvað endarímin
eru BCBC. Eina ráðið til að fylla út
þetta þrönga rúm háttarins er að búa
til „kerlingar“, en aftan við bókina
eru nokkrar blaðsíður af skýringum
á þessum kenningum, til að hjálpa
við skilningi lesandans. f þessari skýr-
ingaskrá hefur hann meðal annars 50
þrælsleg samnefni yfir sjó, 64 yfir mann
og 63 yfir skip. Annarskonar sniðug-
heit koma fyrir hjá Páli S. Pálssyni,
er kvæði hans, Haust hefst á sapp-
hiskum lengdarlínum, þar við er svo
bætt rími á ítalska vísu, og loks eru
vísuorðin nelgd saman með stuðlun.
Eftirtektarverðir hættir koma líka fyr-
ir hjá Sveini Björnssyni, Einari Páli
Jónssyni og Þorsteini Þ. Þorsteinssyni.
Annar hópur skálda leggur aðal-
áherzluna á þjóðfélagslega gremju yfir
ranglæti og brestum aldar vorrar. Þetta
hafði að vSsu verið einn þátturinn í
kveðskap Stephans G. og Guttorms,
en hjá Jónasi Stefánssyni frá Kald-
bak og Sigurði Júl. Jóhannessyni er
það aðalþátturinn. Báðir hafa þeir
glöggt auga fyrir fúabletlum á hag-
og þjóðfélagskerfi voru, en „J.S.“ er
þó hvassyrtari en Sigurður Júlíus.
En hjá Jakobínu Johnson kveður
við léttari og skemmtnari tón, ekki
sízt í hinum yndisþokkafullu barna-
Steplian G. Stephansson
kvæðum, eins og „Hann Suggasveinn",
sem er gamankvæði um rángjarnan
fresskött. En eitthvert fegursta kvæði
hennar er titilkvæðið í kvæðasafni henn
ar, „Kertaljós".
J. svipuðum léttum tón er litla
kvæðið hans Vigfúsar Guttormssonar
um „Froskinn", og kvæði Sigurðar Júl-
íusar, „Mús í gildru“ sem minnir á
kvæði Burns um hagamúsina.
Einn eiginleiki, sem skýtur upp kolli
aftur og aftur, er hæfileikinn til að
vekja hlátur — ekki aðeins með mein-
fýsnislegum vísum eða leifturárás þjóð-
félagsdeilu, heldur með hreinlegri efn-
isleysu. Það mætti hér nefna hið glettnis
lega kvæði Þ.Þ.Þ. um „Hundinn prests-
ins“ eða andann í kvæði Guttorms,
„Drauminum, þar sem hann getur bros-.
að að takmörkunum sinnar eigin sveita-
músu með því að enda síðustu vísuna
á því að „tjóðra Pegasus inni i fjós-
inu“.
Ef athugaður er aldur þeirra íslenzkra
skálda, sem enn eru á lífi, gegnir lang-
lífi þeirra hinni mestu furðu. Ef þeim
er raðað eftir fæðingardögum þeirra á
þessu ári, verður skráin þannig: Vig-
fús Guttormsson 88, Gísli Jónsson 87,
Guttormur J. Guttormsson 84, Jólhann-
es P. Pálsson 82, Páll Bjarnason 81,
Páll S. Pálsson 81, Jóhannes H. Hún-
fjörð 79, Jakobína Johnson 79, Sveinn
E. Björnsson 78, Páll Guðmundsson 76,
og Davíð Björnsson 73. Ef við bætum
þar við íslenzka Bandaríkjamanninum
Richard Beck, sem kom vestur frá ís-
landi árið 1922, 25 ára gamall, þá er
hann nú sprækur unglingur, aðeins 66
ára gamall, en verður samt að teljast
til „eldri deildarinnar11, þar sem hann
sleppir embætti hálfsjötugur, samkvæmt
Bandaríkjareglum. Og þegar ég lít yfir
þennan merkilega skáldahóp, sem ég
hef þekkt síðustu fjörutíu árin, get ég
ekki annað en orðið furðu lostinn yfir
skáldafrjósemi þeirra og andlegri
skerpu. Fjórir af hópnum — allir yfir
áttrætt — hafa skrifað í yfirstandandi
árgang Tímarits Þjóðræknisfélagsins.
Líklega er eini maðurinn innan við
sextugt, sem þarna á grein, minn fyrr-
verandi lærisveinn dr. Tryggvi J. Ole-
son, sem á þarna sagnfræðilega ritgerð
á ensku.
E n næsta tilfinning mín, þegar ég
lít yfir þennan virðulega hóp tólf ís-
lenzkra skálda, þar sem sex eru á níræð-
isaldri, fimm á áttræðisaldri og einn
Framh. á bls. 13.
Ég rölti niö
ur á Höfn
fyrir skömmu.
Þaö var áöur
en Flóra fékk
faröingarhríö-
irnar. Veöriö
var sœmilegt
og slangur af
fólki í sömu
erindum og
ég, aö létta
af sér svoköll-
uöum áhyggj-
um. Alþingi var nýkomiö saman,
Pálsmessa afstaöin. Mér fannst þaö
óvenju ábyrgöarfullt aö vera fs-
lendingur um þessar mundir. Ég
gœtti þess aö ganga ekki meö hend-
ur fyrir aftan hak til aö vera ekki
of snobbaður, því þá yröi kannski
sagt frá því í blööunum og krafist
rannsóknar á göngulagi mínu. Ég
skotraði augunum upp á Esjuna,
hún var þunglyndisleg eins og þjóö-
in og einhvern veginn gat ég eklci
fengið hana til að brosa, þó ég
geröi ítrekaöar tilraunir til þess.
Ég fðr aö reyna aö segja henni
frá myndinni, sem Nína Tryggva-
dðttir hefur málaö af Sclmu, en
hún brosti ekki. Henni fannst þaö
þvert á móti mjög alvarlegt mál.
Þá fór ég aö rifja þaö upp sem
haföi staöið undir Alþýöublaös-
mynd af nokkrum fyrirmönnum
þjóöarinnar: Spillingaröflin leika
lausum hala á íslandi. En ekki létt-
ist á henni brúnin fyrir þaö. Hún
haföi ekki húmor fyrir þvi, eins og
unglingarnir segja.
Haustlaufiö fauk eins og fals-
aöar ávísanir viö fœtur mér
og þyrlaöist hátt í loft upp. Ég
horföi öfundaraugum á eftir því og
dáöist aö hversu áhyggjulaust þaö
lét vindinn feykja sér um loft og
strœti.
Gult laufiö eins og áminning;
sumariö ekki lengur, og í nánd vet-
ur meö stirönaö land og fólk meö
frosna sál. Kannski myndast vök
í svokallaöa þjóöarsál, hugsaöi ég
og hélt áfram aö vera áhyggjulaus
áhorfandi á þessari boxkeppni, sem
viö köllum daglegt líf.
Kolalcraninn óvenju viöskotaillur
í dag, ég snakaöi mér fram hjá
honum án þess aö koma við tein-
inn, sem afmarkar lífsbraut lians og
tilveru, þessa sálarlausa jötuns;
þessa attríbúts nútímans. Hélt svo
áfram, jú, þarna kom einhver
,,blessaður“, og annar: „góöan dag“,
en þaö var ekki meira því þaö var
hœttulausast eins og á stóö aö vera
einn og tala viö engan nema þenn-
an óþekkta pralckara í sjálfum sér,
sem við hátíðleg tœkifœri er kallaö-
ur: Hinn Innri maöur. „Þaö er
tóm vitleysa hjá þér“ heyrðist þá
allt í einu eins og úr fjarska. „Nei,
þetta er alveg rétt,“ var svaraö. „Þú
veizt ekkert hvaö þú ert aö segja,“
var þá fullyrt. ,,Æ góöi vertu ekki
aö þessu pípi, ég veit þetta alveg
eins vel og þú.“
Inn í draumveröld mína þrengdu
sér orö, stór orö og smá, og
víggiröing einverunnar brast ems
og stíflan í Piave-dalnum og íslensk
ur oröaflaumur streymdi inn á mig
og ég fann ég var oröinn þátttak-
andi i þessu daglega lífi endalaus-
rar mœlgi, fullyröinga og móöursýk
iskasta sem eru svo einkennandi
fyrir ofstœkismanninn í okkur:
Hinn Ytra Mann.
Og ég sem var aö vona aö Höfnin
vœri full af Færeyingum.
Ég stansaöi og horföi á þá sem
voru aö tála saman á togarabryggj-
unni; annar meö derhúfu og líkast-
ur Sigga sixpensara, hinn hrolckin-
hœröur, mjósleginn meö andlit
Alvizkunnar strengt yfir há kinn-
bein. „Þú œttir aö lesa þetta aftur,“
sagöi Andlitiö. „Ég þarf þess ékki,
ég skil mælt mál,“ sagöi Sixpensar-
inn og yppti öxlum. „Þeir segja víst
í Þjðöviljanum aö Kiljan sé enn á
linunni,“ fullyrti Andlitiö. „Jœja,“
sagði Sixpensarinn og glotti,
„hvaöa línu?“ „Krúsjeffslínunni,“
sagöi Andlitiö. „Já - einmitt “ sagöi
Sixpensarinn, sneri sér að mér og
ávarpaöi mig svofelldum oröum:
„Helduröu hann fari aö rigna?“ Ég
hrökk viö og stamaöi: „Já-nei-jú,
œtli þaö ekki,“
Þetta var skipulögö innrás fannst
mér, ég œtlaöi aö snúast á hœli og
flýja, en þá kallaði Sixpensarinn
aftur: „Þeir eru aö segja aö Stalín
sé eklci dauöur, livaö segir þú um
þaö ?“ „Ekki dauöur nei, ha-jœja?“
stamaði ég, „kannski hann sé ekki
dauöur.“ „Jú, hann er áreiöanlega
dauður," sagöi Sixpensarinn þá og
klóraöi sér undir derinu, „Ef hann
vœri ekki dauöur, þá vœri ekki
svona mikill hveitiskortur í Rúss-
landi." „Nú, hvernig þá?" spuröi ég
og var nú farinn að hlusta eins og
lxver annar blaöamaöur. „Þó aö Krú
sjeff sé slœmur," sagöi Sixpensar-
inn hróöugur, „þá er hann ekki svo
slœmur. Nú þurfa þeir nefnilega aö
gefa fleiri Rússum aö éta en ef Sta-
lín heföi lifaö."
Ég þakkaði fyrir mig og kvaddi.
Sixpensarinn tók ofan, Andlitiö
reigöi sig. Ég hraöaöi mér burt í
þeirri fullvissu aö enn einn spámaö
ur vœri risinn upp meöal hinna út-
völdu „fsraelsmanna Norðursins."
M
S0. tölublað 1963
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 5