Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1963, Side 6

Verkfræðingar við Dearborn-háskóla nn skoða tunglið á sjónvarpsskermi,
sem er staðsettur nokkrum fetum fyrir neðan kíki stjörnuturnsins. Sam-
vinna nýtíkulegra sjónvarpsmyndavéla og aldargömlu linsunnar í kikinum,
gefur stjarnfræðingunum áður óþekkla mögulcika á rannsókn himingeims-
ins. —
Tunglið skoðað
meb nýrri abferb
JDearnborn stjörnuturn-
inum í Illinois hafa
menn fundið upp nýja aðferð til
að skoða tunglið og fjarlægari
stjörnur, en hún er í því fólgin að
tengja hina ágætu, aldargömlu
linsu turnsins sjónvarpi. í stað
þess að horfa á það beint gegn
um kíki, eða nota myndir, sem
teknar eru gegn um hann, horfa
nú stjarnfræðingarnir í Dearn-
born á alheiminn í einangruðu
sjónvarpi.
Með því að setja elektróniska sjón-
varpsmyndavél í samband við kíki
stöðvarinnar, þarf ekki að lýsa mynd-
ina nema hálfa aðra mínútu, til þess
að fá hana jafngóða og aðra, sem tek-
in er á ljósmyndaplötu og þurft hef-
ur að lýsa í ef til vill tvær klukku-
stundir. Sumar hinar fjarlægari
stjörnur eru beinlínis svo daufar, að
ljós þeirra, þegar það er tekið, jafn-
vel með sterkasta kíki, nemur ekki
nema fáum fótó á sekúndu, og næst
ekki á ljósmyndaplötu.
M
iTijog næmur sjonvarpskikir,
sem festur er við kíkinn í Dearnborn,
veitir honum næmi, sem jafnast á við
186 þumlunga kíki, sem notaði ljós-
myndaplötu, segir dr. J. Allen Hynek,
stjórnandi stjörnuturnsins og for-
stjóri stjarnfræðideildar háskólans.
Sökum hraðans og hæfileika til að ná
daufum og hreyfanlegum fyrirmynd-
um, getur þessi sjónvarpstækni stjarn
fræðinnar fylgzt með skeytum, sem
send eru til tunglsins og reikistjarn-
anna, eins og bent hefur verið á.
Þessi aðferð getur einnig gert það
mögulegt að senda það, sem sést í
kíkinum, jafnharðan í skólastofur um
öll Bandaríkin, og jafnvel víðar gegn
um auglýsingastöðvar sjónvarps.
Við kynningu á sjónvarps-stjarn-
fræði í Dearnborn-stjörnuturninum,
sýndu verkfræðingarnir fyrst hvernig
nýi hreyfiútbúnaðurinn stillti kíkinn
á tunglið. Gígir og „höf“ á tunglinu
liðu hægt og hægt yfir sjónvarps-
skerminn, sem komið var fyrir niður
undir kíkinum. Með því að halda
„birtunni" stöðugri meðan verið var
að stilla „andstæðurnar", fengu verk-
fræðingarnir fram skarpar myndir af
veggjum gíganna og sammiðja hring-
um, sem sýnast mynda stalla innan
í gígnum. Myndirnar voru svo skýr-
ar að blossar eða önnur merki, sem
geimfarar mundu senda út, yrðu vel
sýnilegar í kíkjum á jörðu niðri. —
Tunglryk, sem gysi upp við „þunga“
lendingu yrði einnig sýnilegt.
T
A il þess að sja betur, var nokk-
ur hluti sjónsviðs kíkisins í Dear-
born stækkaður og síðan leiddur inn
í sjónvarpsrörið, til þess að nota
hraðann. Stuttar lýsingar eins og
hægt er að nota, af þessum ástæð-
um, hafa það einnig í för með sér,
að mistur af völdum andrúmslofts-
ins minnkar. Ójöfnur, sem voru
aðeins 0.4 mílu á yfirborði tungls-
ins, sáust með sjónvarpsútbúnað-
inum, og er það betri útkoma en
hægt er að ná með ljósmyndaræmu.
Margir stærstu kíkjar heims —
miðað við linsustærð— eru miklu
stærri en sá í Dearnborn, sem er
18.5 þuml. En fáir þeirra eru ná-
kvæmar slipaðir. Árið 1862, þegar
Alvan Clark var að prófa linsuna í
vinnustofu sinni í Cambridge, Mass.,
fann hann hingað til óséða fylgi-
stjörnu Siriusar, sem reyndist vera
fyrsta hvíta dvergstjarna, sem nokk-
urn tíma hefði þekkzt. Eftir hreins-
un fyrir skömmu fann þessi Dear-
born-linsa örlitla ögn af eldföstum
leir, sem sat föst úti við rönd í
fremri linsunni, rétt eins og til að
minna stjarnfræðinga atómaldar á, að
fyrir einni öld var það erfitt verk
að slípa gler í svona fíngerðar lins-
ur. Þessar Bearborn-linsur voru slíp-
aðar í Englandi.
LtJ
I SMÁSAGAN |
Framhald af bls. 3
stúlkUnnar og í október fór hann til
Madrid. Þetta var byrjunin á hinu rót-
lausa æviskeiði hans, pólitísku ævin-
týrum og bókmenntalegu afreka.
E ftir brottför Camargos varð Irene
daprari með hverjum deginum sem
leið, unz hún varð raunverulega veik.
Foreldrar hennar gerðu allt sem þau
gátu til að gléðja hana. Þau ferðuðust
með hana til Badajoz, kynntu hana fyr-
ir ungum mönnum og fóru með henni
á dansleiki. Hún átti aðdáendur og
hrósyrðin hljómuðu sífellt í eyrum
hennar, en sálarástand hennar og lik-
amsheilsa sýndu engin batamerki.
Hún gat ekki hugsað um annað en
Camargo.
Þegar Irene kom til Madrid var Cam-
argo orðinn frægur. Hin eldheitu, hroka
fullu ljóð hans, tilfinningaheit og hríf-
andi, öfluðu honum óteljandi aðdáenda
og eftirlíkenda. Ævintýri hans og af-
köst voru aðal-umræðu efni dagsins.
Hann hafði safnað um sig heilli hirð
gáfaðra, kærulausra bóhema. Camargo
var þegar byrjaður að ryðja brautina
til sinnar eigin útlegðar, en um það
vissu foreldrar Irene alls ekki neitt og
þegar þau mættu skáldinu á götu heils-
uðu þau honum hlýlega. Hann var þó
frá sömu borg og þau.
C amargo, er gagntekinn var að
nýju af fegurð stúlkunnar og varð þess
strax var að koma hans, kallaði blóð
ið framm í í föla vanga hennar, slóst í
för með þeim og hét að koma í heim-
sókn innan tíðar. Saklaust sveitafólkið
gekkst upp við vinsemd hans og ánægja
þeirra óx nokkrum dögum síðar er
Camargo hafði efnt heit sitt og þau sáu
að Irene var tekin að hressast. Grun-
laus um hneykslin, sem tengd voru
nafni hans, þó virtist þeim sem Cam-
argo gæti vel komið til greina sem
hugsanlegur tengdasonur og þau leyfðu
honum að endurtaka heimsóknir sínar.
Eg sé það á svip yðar, að þér
þykist geta getið yður til um endalok-
in. En þar skjátlast yður. Enda þótt
Irene væri heilluð og sem töfruð af
einhverjum yfirnáttúrulegum kröftum,
þá neitaði hún því samt algerlega í
sex mánuði, að heimsækja Camargo.
Þessi þrjóska stúlkunnar varð vinum
hans kærkomið ertnisefni og sært stolt
hans kom honum til að hefna sín, djöf-
ullega, miskunnarlaust. Hann bað, hót-
aði, hann varð kuldalegúr, hann vakti
afbrýðissemi hennar, hann hótaði sjálfs-
morði — í einu orði sagt, hann beitti
öllum brögðum, unz Irene var ofurliði
borin og samþykkti loks vilja hans.
Vegna ofurmannlegs hugrekkis kom
hún aftur, hrein og óspjölluð og Cam-
argo varð fórnardýr svo mikils aðhlát-
urs og hæðni, að hann var viti sínu
fjær af bræði.
Við næstu samfundi voru kraftar Ir-
ene eyddir til hlítar, vilji hennar brot-
inn og hún gaf upp alla vörn. Og þegar
hún lá, utan við sig og titrandi, með
lokuð augun, í faðmi húss siðlausa elsk-
huga síns, rak hann allt í einu upp
skellihlátur kippti í veggtjaldssnúru og
Irene sá átta eða tíu unga menn er
störðu á hana lostafulum græðgisaugum
Svo fóru þeir allir að hlægja og klöpp-
uðu saman lófunum.
Jrene þaut á fætur og hljóp með
laust hárið og hálf-nakin niður stigana
og út á götu. Hún komst heim til sín,
elt af heilli hersingu götuskríls, sem
köstuðu steinum og aur í hana. Hún
neitaði algerlega að segja hvar hún
hefði verið, eða hvað fyrir hana hafði
komið. Litlu síðar fékk hún ákafa heila-
bólgu og ekki hugað líf. Þegar hún
hresstist loks gekk hún í þetta klaustur
— eins langt og hægt var frá A.........
Meinlæti hennar hafa fyllt nunnurnar
skelfingu, ótrúlegar föstur og brauðið
blandað ösku, margin dagar án vatns,
berfætt á bæn, liggjandi á hnjánum,
heilar vetrarnætur; húðstrýkjandi sinn
eigin líkama, með þungan hring um
hálsinn, þyrnikrónu undir hettunni,
naglabelti um mittið. En það sem mest
áhrif hefur á klaustursysturnar sem
líta á hana sem einskonar dýrðling, er
hinn sífelldi grátur hennar. Þær segja
m.a.s. að hún hafi einu sinni fyllt þvotta
skál með tárum sínum. En svo einn dag
urðu augu hennar skyndilega þurr, án
svo mikils sem eins társ og glampandi,
eins og þér sáuð þau. Þetta gerðist fyrir
meira en tuttugu árum. Sjálf telur hún
að þetta hafi verið tákn um fyrirgefn-
ingu guðs, en samt heldur hún áfram
föstum meinlætum og bænahaldi.
„Hún á að friðþægja fyrir tvö,“ svar-
aði ég. „Heldurðu kannski að systir
Aparicion hafi gleymt hinni ógæfu-
sömu og friðlausu sál Camargos....?“
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
30. tölublað 1963