Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1964, Blaðsíða 1

r
\

í>sS'\',x,?'SWí|

■WWSft
í»SHiii
liiill
v.- \

$$$$
.,\f .tv■••■^^•. -
,■
SL, ' w

Hft!
* 'i
SSSsívSíii'

,' V-* '$c\ '*jÍ3 JIIÉÍl
*V‘i' \ . • 'Vr'-■'" \' '
■» •«
'<' m
26. tbl. 9. ág:úst 1964 — 39. árg.
Einsefumenn og skáld
Aðalsmark hirns sannkiistna manns
er friður. Forvígismenn írsku kirkj-
unnar voru fyrst og fremst friðarins
menn. Þessvegna blómgaðist allt hið
bezta í fari írsku þjóðarinnar í skjóli
klaustranna, skáldskapur, fagrar listir
og alls kyns mennt. Öll alþýða leit með
lotningu til klerkanna og dáði þá sök-
um manngæzku og heilags lífernis.
Fólkið kom með gjafir og gersemar,
sem það færði kirkjunni sem áheit og
þakklætisvott. En þessu mikla örlæti
fylgdi aukin hætta: Hin auðugu klaust-
ur urðu ekki aðeins auðvelt herfang
ránsmönnum, heldur varð hc'jí’ ífi meira
meðal kiausturbúa, og veraldarvafstrið
Þeir létu eftir bækur írskar
Skipulagt kristniboð hefst á ír-
landi með komu Patreka bisikups
helga árið 432.
Hörmungar þjóðflutninganna
miklu dundu yfir hið forna Róma-
veldi einmitt um þetta leyti. Róm-
verska kirkjan átti í vök að verjast
um langa hríð. írland var afskekkt
eyja, og þar þróaðist hin unga
kristni með þvílíkum ágætum, að
loks varð írska kirkjan um margt
fremri kirkjunni á meginlandinu.
Fréttir af þessari miklu menningu
íra bárust ti'l Bretlands og annarra
Evrópulanda. feá kepptust ungir
námsonenn að komast í írska klaust
urskóla, eða þá að konungar og
stórhöfðingjar sóttust eftir irskum
klerkum til kennslu í löndum
sinum.
Heilagur Kólumkilli hélt til eyjar-
innar íóna við. Skiotlandsstrendux árið
563 eða 565. Þar stofnaði hann hið
margfræga klaustur og lærdómssetur,
sem átti eftir að verða rómað öldum
saman fyrir menntir og heilagt liferni.
Kólumba hinn heigi fór yfir til Frakk
lands með marga munka árið 590 að
talið er, og komst alla leið suður til
Langbarðalands. Báðir þessir merkis-
menn sögðust yfirgefa ættjörð sina „til
þess að lifa í útleigR) vagna Krists“,
og bófu trúboð í stórum stíl meðal heið
ingja á Bretlandseyjum og í Mið-Evr-
ópu.
'Átölfin við Róm
Vegna þessara mikilmenna og margs
onnars urðu að lokum áhöld um hvor
kirkjan yrði til þess að setja svip sinn
á Vestur-Evrópu — sú írska eða hin
rómverska kirkja. Úrslitabaráttan um
keltnesk eða rómversk megináhrif á
framtíð Vesturlanda stóð í Wihtby árið
664 Þar áttust við sem andstæðingar
lærisveinar heilags Ágústínusar frá
Kantaraborg og fylgjendur hins
heilaga Kólumkilla frá íónaeyju.
Á yfirborðinu stóð deilan um
hver væri rétt dagsetning fyrir
páskahald, og um hvernig réttast
væri að krúnuraka klerka. Róm sigr-
aði á þessu þingi.
Eftir Sigurveigu Guðmundsdóttur
herfangi að sækjast í kirkjunum, sem
margar hverjar voru orðnar stórauð-
ugar Þar við bættist að ekki varð mik-
ið um varnir' af hálfu munkanna. Þeir
voru friðarins menn og frábitnir allri
hermennsku og vopnaburði: -Winston
Churchill segir í sögu sinni, að aldrei
hafi munkarnir sýnt viðleitni til mót-
spyrnu eða snúizt til varnar, enda er
Churchill ákaflega hneykslaður á þessu
hákristna viðhorfi írsku klerkanna.
Hann nefnir sem dæmi éitt frægt klaust
ur, sem víkingar rændu 18 sinnum og
brenrdu til grunna margsinnis — án
þess munkunum dytti í hug að byggja
sér hervarnir eða koma upp hjá sér
vopnuðu setuliði munka, á borð við
riddarareglur krossferðatímanna.
Allur þessi ófriður hafði auðvitað
lamandi áhrif á írsku kirkjuna, og
varð að lokum vexti hennar og valdi
að falli. Þannig átti hún eftir að verða
ekki nema svipur hjá sjón, frá því sem
var á blómaskeiði hennar á og 7.
öld.
sem fylgdi ríkdómnum dró úr inni-
leika hins guðrækilega lífs.
Samt voru alltatf til þeir menn með-
al klausturbúa sem aldrei misstu sjón-
ar á takmarki regluhaldsins, sem er
eftirbreytni Krists í hlýðni, bindindi
og fátækt. Slíkir menn kusu stundum
að yfirgefa klaustur sem gerðist um
of heimslega sinnað.
Samt fóru þeir ekki alltaf alveg í
burtu, heldur mættu til sameiginlegs
helgihalds í kirkjunni, en bjuggu ann-
ars einir sér í kofa, drjúgan spöl frá
klaustrinu.
Sumir þessara einsetumanna voru
áglæt skáld, og eru enn til ljóð eftir
þó, sum frá því um miðja 7. öld. Yrk-
isefnið er stundum um litla kofann,
sem húkir undir voldugu eikarlimi, þar
sem fuglarnir syngja fyrir einbúann,
en friður og kyrrð náttúrunnar vekur
honum hinn sanna fögnuð guðs barna.
Margar helgisögur hafa varðveitzt um
þessa einbúa, — sem þó bjuggu ekki
alltaí alveg einir.
Munkaklefi, hlaðinn úr steini, frá 8.
eða 9. öfd. Nokkrir slíkir eru á Kletti
heilags Mikjáls fyrir sunnan írland.
Hér kemur sagan um
heilagan Ciaran
Sá mikli guðsmaður Ciar’an gekk út
í eyðimörkina og settist þar að. Hann
byf^ði sér kofatetur úr greinum, og
þetta- varð uppihafið að klaustri hans.
Síðar meir fluttust munkar þarna að,
vegna Guðs náðar og verðleika hins
helga Ciarams.
Allir voru þeir sem einn maður í
ölium hlutum. En þegar hinn helgi mað
ur kom þarna fyrst, þá settist hann
í forsælu undir tré nokkru, en einmitt
í skugga trésins lá grimmur bjöm.
Þar sem björninn hafði aldrei fyrri
mann séð, þá flýði hann sem fætur
toguðu inn í skógarþykknið.
En Drottinn skipaði birninum að
snúa aftur og gerast þjónn hins helga
manns. Þessi björn varð hinn fyrsti
lærisveinn Ciarans, og þjónaði honum
sem munkur væri.
Því að björninn féll strax að fótum
dýrlingsins, hóf síðan að rífa hrís og
reyta gras til þess að betrum.bæta kof-
ann. Því að enginn maður var nálæg-
ur guðsmanninum í þessum stað, af
því að hann hafði flúið frá sínum eigin
lærisveinum. Nú komu aðrar skepnur
úr fylgsnum sínum til hins helga Ci-
arans; refur, greifingi, úlfur og hjört-
ur. Öll urðu dýrin spök og hlýðin,
því að þau fóru eftir boðum hins helga
manns í öllum hlutum, rétt eins og
munkar væru.
En refurinn var slægari og undir-
förulli en öll hin dýrin. Dag nokkurn
stai hann skóm ábóta síns, hins góða
Ciarans, oj rauf þannig klaustureið
sinn. Skóna faldi hann í gamla gren-
inu sínu, og ætlaði síðan að éta þá við
hentugleika. Framhald á bls. 12
Hersögur
Senn bættust víkingaferðir við mæðu
írsku kirkjunnar. Ekki eitt einasta
klaustur íra hefir sloppið undan rán-
um víkinganna. Enda var eftir mestu
wKirkjurnar sjö“ í Inishmore á Aran-ey jiun