Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1964, Blaðsíða 6

Marmarinn eðo málið
Fraimhald af b!s. 5.
Til heirpkynna er hugurinn sækinn,
hefur svo ágætan byr.
Ég kveð ykkur, lindina og lækinn.
í*ar lék ég mér áður fyr.
Nú skulum við horfa á einfalda svip-
*nynd úr lífi nægjusamrar alþýðu, jóla-
hátíð í blíðviðri og innri kyrrð, við
bækur pg störf:
Nóttin var fádæma fögur,
fjær öllum veðranna dyn.
Las ég þá ljóðin og sögur
við ljósanna glampandi skin.
Mörgum getur mislukkast,
að meta rétt hið sánna,
en fleiri kveðá lof en last,
látinn eftir granna.
Ljóðið varð ekki lengra, góð fregn
flaug um sveitina. Guðmundur kom í
leitirnar, heill á húfi og lifði lengi eftir
þetta.
„Æðaslögin" og „kvæðalögin“ eru
háttbundnar lifshreyfingar líkama og
anda. Þessi orð fara vel í vísunni:
Oft í næði þrái eg þig
að þylja kvæðalögin,
þó að mæðin þjái mig
og þyngist æðaslögin.
Vísan mun vera kveðin til Stefáns
Vagnssonar, hins mæta manns og
ágæta hagyrðings).
Við hjónin svo fórum í fjósið,
í fötuna mjólkin var sótt,
og dvergurinn litli með ljósið
hann lýsti svo vel þessa nótt.
Morgunninn mildur og fagur,
svo mér varð í hjartanu hlýtt.
Þetta var dýrlegur dagur,
svo dásamlegt, hugðnæmt og blítt.
Lárus Lárusson er maður nefndur,
afkomandi Bólu-Hjálmars, kvæðamaður •
mikill, bróðir Jóns Lárussonar í Hlíð,
kvæðamannsins alkunna. Um hann
gerði Gísli þessa vísu, — gott dæmi um
það, hvernig bautasteinn getur orðið
laglega meitlaður í einni stöku.
Hrinda móð úr hugarslóð
hjörvarjóður kunni.
Hefiir ljóðin há og góð,
hrjóta ljóð af munni.
Almenn staðreynd.
Ráð mig þrýtur þetta sinn.
Það má skrítið kalla.
Alltaf brýt ég boðorðin,
í bölvun hlýt svo falla.
Eftirfarandi vísa gerir það minnis-
vert, að á sínum tíma var kallað á ferju
á íslandi, þegar ár- voru óbrúaðar. Fólk-
ið á ferjustaðnum var gengið til náða.
Það var um nátt, ég vakti köll
við ósáttur kjörin.
Þegar háttuð þjóð er öll,
þá er fátt um svörin.
Hjá íslendingum fljóta stundum stök-
ur eins og fyrirhafnarlaust, meðan þeir
eru að beita orku sinni að átaki, líkt
og feappar orktu í bardögum forðum.
Gísli var að bisa við grjót með öðrum
manni, og blés þá þessari stöku með
örum andardrætti:
Aldrei brast hann þrek i þraut,
þar að hasta rökum.
Steihum kastar Björn úr braut
með berserks fastatökum.
(Þetta var Björn bóndi í Miðsitju).
Botninn datt úr erfiljóðinu.. Guð-
jnund knapa (Jónsson) kannast margir
við. Á seinni árum sínum fékkst hann
mikið við hesta í Reykjavík, sat hesta
á kappreiðum og fékfcst við tamningu,
áður þekktur knapi á flestum kappreið-
um í Skagafirði um árabil. Eitt sinn
vissu menn ekki, hvar Guðmundur var
niðurkominn, héldu ýmsir hann hafa
drukknað í Vötnunum. Gísli hóf þá að
kveða erfiljóðin.
Dauðinn gnapir yfir oss,
ýmsum skapar trega.
Þar hefur knapi í feigðar foss
fallið hrapalega.
Úr því ég á annað borð
af þér hafði kynni,
vildi ég mæla örfá orð
yfir kistu þinni.
„Sá er vinur, er' til vamms segir".
Hollar afmælisvísur til vinar.
Þó að flaskan þín sé full,
þarf ei slíku að hæla.
Þú hefur látið gæfu og gull
glópa frá þér tæla.
Að þér stundum andar kalt,
eins og tíðum gengur.
Samt í gegn um eitt og allt
ertu gæðadrengur.
Vonin um ellilaun brást á sínum tíma:
Ellilaunin ef ég hlýt
eftir dagsins. hita,
mun ég ekki moka skít,
máftu bara vifa!
Engin hlaut ég ellilaun,
illt og langt var þófið.
Af stjórninni hef ég stóra raun.
Stenzt hún illa prófið!
Um sjálfan sig 'sjötugan.
Ekki falla af augum tár,
öldnum kalli hlýnar,
sjö þó falla sjái í ár
sólskinshallir mínar.
Finn ég hlýjan vinar vott
vel í þínum orðum.
Lofið þótti Gísla gott
sem Gvendi ríka forðum.
Gísli var hestamaður ágætur. Um
Rauð sinn mælti Gísli eitt sinn í miðju
samtali:
Rauður hesta bezt mig ber.
Ég býst við, hvar sem flakka,
að hann fái að fylgja mér
fram á grafarbakka.
Ýmsir kæmu á axjón þá,
ef minn fréttu dauða.
Sumir vildu fötin fá,
en flestir klárinn rauða.
Fjarvistum var hann á sjúkrahúsi og
hugsar heim.
Fátt er bundið föst við lög.
Festi ég blundinn hjá þér.
Okkar fundum fækkar mjög,
fyrr þú undir hjá mér.
Svo er það kvöldkyrrðin. Hugsað til
heimferðar — og geimferðar:
Nálægist kvöldið og kyrrðin,
hvílast má fótur og hönd.
Léttist þá baslið og byrðin,
ég berst inn í draumanna lönd.
Hvað ég verð hvíldinni feginn,
er kem ég að lokunum heim.
Stjörnurnar vísa mér veginn
við víðbláan ómælisgeim.
Gísli huggar litla dóttur sína, auð-
vitað með vísu.
Þó að syrti í sinni þér,
sorgum áttu að fleygja,
og láta það, sem liðið er,
liggja kyrrt og deyja.
Rifjuð upp gömul kynni.
Ég naut þess meðan mátti, þá
mýktu geðið fljóðin.
Nú er gleðin gengin hjá,
gömlu kveð ég ljóðin.
Aukast gröndin nauðar nóg,
nú er ég böndum háður.
Mýkri hönd hún hafði þó,
hringaströndin áður.
Þessi mun vera um Þorstein Erlings-
son:
Sungið verður sorgar lag,
sjálfsagt mun hann grátinn.
Einhver meyjan yrkir brag
eftir Þorstein látinn.
egar aldur og afturför taka að
hamla, eru enn kveðnar stökur, angur-
værar að vísu sumar, en ylurinn og
birtan hverfur ekki.
Nú hefur Gísli lagt sig lágt,
lífsins bikar sopið.
Himnaríki í hálfa gátt
honum stendur opið.
Eftir lífsins leiki hann
liggur kraftaþrotinn.
Aldrei reykja aftur kann,
enda er pípan brotin.
Telst ég bara trosnuð mynd,
én tek óspart í nefið.
Allt er farið út í vind,
sem áður var méf gefið.
Ráðaþrot mér fylgja fast
— fárra notið vona —
bæði hlotið lof og last, -
lengst af flotið svona.
Bráðum stranda fleytan fer,
finnst það vandaminna,
því fyrir handan hafið er
hægra land að vinna.
Haggast skorður hér að mun,
hægt skal orðum flífea.
Innri forðinn er við hrun,
ytra borðið líka.
Allt í hvelli fram hjá fer,
fæ ei velli haldið.
Engar brellur bjarga hér,
bráðum fellur tjaldið.
Og tjaldið féil 10. ágúst 1960, en rödd
hins hagorða, kynningarljúfa manns
hljómar enn í stökum hans og segir
alíslenzka sögu þeirx-a tíma, sem eru
að hverfa.
Gísli Gíslason var giftur Helgu Guð-
mundsdóttur, góðri skagfirzkri konu.
Bjuggu á ýmsum stöðum í Skagafirði,
aðallega í Blönduhlíð. Tvær dætur
eignuðust þau. Guðrún er í Reykjavík.
Ingunn hefur stai-fað mörg ár að kristni
boði í Afríku, og flestir kannast við
hana.
Lárus Salómonsson:
Colosseum
Vespasian og Titus Rómarkeisari
Hin forna Róm eitt mikið veldi var,
og Vespasían hét einn Rómar keisar,
sem kynngiríkan kraft og nýsköp bar,
og kringum nafn hans sögubylting geisar.
Ög Vespasían völd og her sinn jók
og vann með sverði Jerúsalems múra.
í herferð soninn Títus með sér tók.
í taumum blóðið féll sem dembur skúra.
Hans vald braut allt hið veraldlega smátt,
því Vespasían gerðist ægi-reiður
og Római sýndi regin-kynngimátt.
Já, rán og morð var keisaranna heiður.
Þeir slæmdu kven og slógu börn til hels,
og slóðir þeirra voru dauðans breiður.
Þeir slógu eldi slot og hlöður méls.
Að slyðra í blóði keisarans var heiður.
Þeir tættu og drápu varnarlausan lýð,
en ieiddu menn til Rómar í því skyni
að ieggja í þrældóm langa ævitíð
í læstum hlekkjum Gyðinganna syni.
Þeir feðgar létu þræla sína í nauð,
og þjóðarstolt varð grjóttak Júða-arma.
Það varð að standa, er Vespasían bauð,
og verk hans reis í blóði og tárum hvarma.
í lægð við Róm og hennar hæðir sjö
reis heimsins stærsta leikvang, Colosseum, .
og „vígt“ til móts um áttatíu, en tvö
ein teikn þar gerðust í þeim háu véum.
Þar standa rústir fyrir augum enn
með auðan vang og þögn á drambsins bekkjum.
Þar reika dauðir eins og milljón menn,
sem myrtir voru í leik og bundnir hlekkjum.
Ó, saga þín er saga morðs, og rán
og saklaust þlóð er hornsteinn þinn og binding.
Þír. menning reis á mannfórn, nauð og þján
hjá morðingja og Drottin-lausum blinding.
Þín tilurð stendur níðingsverkum næst.
Á nafn þitt verður Saga aldrei gleymin.
Á þínum vangi lifði list þó hæst.
Þín leikfrægð barst og snilld um allan heiminn.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
36. tbl. 1964