Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1965, Side 12

SVIPMYND
Framhald. af bls. 2.
„Á hverjum fundi er Mac sá, sem hittir
alltaf kjama hverrar rösemdafærslu og
6ker niður ómerkileg smáatriði um-
ræðnanna, og sýnir okkur fram á, hvað
hefur orðið að samkomulagi og hvað
er eftir að komast að niðurstöðu um“.
„Gleymið ekki leikni Macs með minn-
isblöðin, bætir annar samverkamaður
■við. „Hann skrifar eins hratt og hann
talar, og alveg jafn skipulega. Og hér
í borg hefur sá alltaf betur, sem er
fljótastur að koma orðum að hlutunum
og gerir það vel“.
f ráðuneytinu, þar sem Bundy kemst
sennilega í snertingu við tilfinningar
mests fjölda manna, hlýtur hann að
minnsta kosti kuldalega virðingu að
svari, en þó oftar einlæga aðdáun.
„Hugsið ykkur bara“, segir háttsettur
embættismaður, „að hvenær sem maður
á erindi við Hvíta húsið, þá er Mac
þar. Það er hægt að bera hvað sem er
undir hann og fá fullnægjandi svar. Víst
er hann snöggur upp á lagið og stund-
um níðangurslegur, ef honum finnst
hinn fara framhjá kjarna málsins. En
stundum er líka hinn' ekki kominn nema
hálfa leið í málflutningi sínum, að þá
getur hann sagt: — „Þetta er rétt hjá
þéi.“ “ Aðalatriðið er, að hann er þarna
og hlustar.
„Það er ekki nema eðlilegt, að sumir
kunni illa við hann“, segir annar. „Hann
er þröskuldur á leiðinni til forsetans,
eða þá að hann fer með málstað mót-
parts þíns inn í Hvíta húsið um leið og
þinn. Hann hefur orðið að leggja dóm á
og ráða fram úr mörgum snúnum mál-
um“.
í „Litla Ráðuneytinu“ hjá hinum tólf
mönnum eða þar um bil, sem vinna
beint undir hans stjóm, er virðingin
fjmir löngu orðin að hollustu. Aðstoðar-
menn hans eru hrifnir af þvi, að hann
skuli vera svo „fljótur að skjóta“, ekki
vegna þess að hann er oft fljótari en
þeir sjálfir að skilja það, sem þeir ætla
að fara að segja honum, heldur og
vegna hins, að þeir vita, að þótt þeir
séu á öðru máli en hann, er þeim frjálst
að hamra á honum og það tvisvar eða
þrisvar á dag, ef þeim svo lízt, og fá
meira að segja oft viðurkenningu fyr-
ir, og einstöku sinnum snýst honum jafn
vel hugur.
„Einmitt vegna þess, hve hann treyst-
ir mönnum“, segir annar undirmaður
bans, „er hann aldrei smámunasamur,
neitar aldrei því sem hann hefur áður
sagt, og er aldrei hræddur við fortölur“.
Og annar bætir við: „Hann dæmir
hugmynd sjálfrar hennar vegna, en
ekki með tilliti til aldurs eða metorða
höfundar hennar“.
Þótt einkennilegt sé, gerir áhugi hans
á hugmyndum og skylda hans að leggja
andstæðar hugmyndir og úrræði fyrir
forsetann, það oft ókunnugum erfitt að
vita nákvæmlega, hvaða hugmyndum
bann er hlynntur og hefur mælt með,
á hverjum tíma.
annig væri það misskilningur á
áhrifum Bundys, og. mikilvægi hans, að
segja blátt áfram, að hann hafi lagt til
hörðustu viðbrögðin gegn kommúnist-
um í Moskvu, Peking, Havana og Hanoi
og fyrr mælt með eigingjömu samkomu
lagi við þá gegn um samninginn um
Laos í Asíu. Hann hefur stutt andstöðu
cg samkomulag með jafnmiklum krafti.
En aðaláhugamál hans er samt úr-
skurður mála, og að þeim gengur hann
með þeirri sannfæringu, að „þar sem
ákafinn er mikill og skoðanamunur á-
berandi, þá hafa báðir partar eitthvað
til síns máls, og einnig hættir þeim til
að láta sér skjátlast".
„Það sem raunverulega reynir á
stjórnina“, sagði hann eftir eldflauga-
deiluna á Kúbu, „er stöðug og óslitin
áreynsla, oftast í óvissu til að byrja
með, hvemig lykti, en alltaf reiðubúinn
að snúast við ástandinu eins og það er,
og vitandi um nauðsynina á að geta sigr
azt á því ,en ekki einhverju hugsuðu
óstandi eins og það ætti að vera, eða
var þegar menn þekktu það áður, eða
eins og það væri ef mennirnir í Wash-
ington væru skynsamari".
Bundy hugsar sér sjálfan sig vera að
vinna í aðalstöðvunum á vígvelli, þar
sem háð er „Þessi daglega orusta dóm-
greindar og úrskurðar og keppni við að
komast að niðurstöðu". Og loks þegar
iokaákvörðunina skal taka, „getur ekk-
ert. komið í staðinn fyrir einbeittan huga
og vilja forsetans“, en hlutverk ann-
arra, og þá einkum hans eigið, er ekki
annað en það að hafa gætur á upplýs-
ir.ga leiðunum.
— Þetta er einskonar þýðingarstarf-
semi“, hefur hann sagt, „og allar þýð-
ingar eru list“.
Ef hæigt er að finna nokkurn sérstak-
an stíl á þýðingum Bundys og fram-
setningu hans á viðfangsefninu, þá staf-
ar það frá þessari eilífu spennu milli
valds og friðar, sem hann er í, skoðun-
um, sem kann að mega rekja til hans
eigin þroska í ábyrgðarmiklum eða for-
réttindastöðum ,en alltaf önnum kafinn
við heimsmálin, eða líka má rekja það
til föður hans, Harvey Holiister Bundy,
sem starfaði hjá Henry L. Stimson, for-
ingi hermanna og stjórnmálamanna í ó-
friði og ráðuneytum, eða til hans eigin
samvinnu við Stimson um endurminn-
ingja hermanna og stjórnmálamanna í ó
cg ófriði“, sem hann hefur sagt vera
merkistein á ævi sinni ,eða þá til
tengdanna við Dean Acheson, en dóttir
hans er nú kona William P. Bundy,
eidra bróður hans og aðstoðarráðherra
í Austurlandaráðuneytinu
„Mjög nákomið kjarna allra utanrík-
ismála", skrifaði Mac 3undy í bók sinni
um Acheson, „er sambandið milli stjórn
málastefnu og hervalds“. Og síðan hann
kom til Washington, hefur hann ekki
breytt þessari skoðun sinni.
„Við ættum aldrei að skilja friðar-
bugsjónina frá nauðsyninni á árvekni
1 vamarmálum", orðaði hann það í
einni ræðu sinni.
Og í fyrra, í vandaðri lýsingu á
forsetadómi Kennedys, í tímaritinu Ut-
anríkismál, ritaði hann: „Ekkert er
hættulegra friðinum, en veikleiki hjá
ægivaldi Bandarikjanna". Og: „Eins milc
ilvægt og að hafa aflið, er hitt, að aðr-
ir viti mann hafa það“.
En valdbeiting í framkvæmdinni
krefst einnig stillingar, telur Bundy, en
sú stilling byggist aftur á hæfilegri virð
ingu fyrir skoðunum mannkynsins. Ef
hægt er að setja skoðun hans fram, al-
n ennt og í heild, að nokkru gagni, þá
er hún sú, að þessir þrír þættir hegð-
unar í alþjóðaviðskiptum ætti alltaf að
vera hugfastir og sem næst í þessari
röð.
Það virðist einnig mega gefa í skyn
með sanngirni, að í skoðunum Bundys
á vandamálunum ráði atvik og tæki-
færi meiru en hrein hugmyndafræði. f
sérkennilega laginni en einkennadi setn
ingu í áðumefndri ritgerð um forseta-
dóminn, hefur hann líkiega gengið hvað
lengst til móts við hugmyndafræðina,
með því að segja, að styrkur Banda-
ríkjanna hafi verið æfður, ekki á „hinni
meðfæddu vonzku kommúnismans, held
ur á hinum illu afleiðingum hennar“.
Sú ritgerð var einnig merkileg fyrir
það, að þar var reynt að útskýra, hvern
ig McGeorge Bundy, einn hinna nán-
ustu samverkamanna Kennedys, tókst
að yfirfæra hollustu sína á Lyndon B.
Johnson.
Árum saman hefur verið taiið, að
frami og velgengni Bundys í Washing-
ton, byggðist nær eingöngu á hinu ein-
kennilega góða samkomulagi hans við
f. rsetann sáluga. Hann var aðeins tveim
árum yngri en Kennedy og hafði komið
á eftir honum í Dexterskólann í Brook-
ine, Mass., en síðan farið aðra, en þó
ekki ósvipaða leið, gegnum Groton og
Yale. Pólitísk metorðagirnd Bundys
varð fyrir áfalli, er hann bauð sig fram
árangurslaust, með repúblikanaflokkn-
um við borgarstjómarkosningar í Bost-
on, en gáfur hans og ættarsambönd gáfu
honum möguleika á að komast í opin-
bera þjónustu.
Hann var í síðari heimsstyrjöldinni
sem njósnaforingi undir stjóm Alans
G Kirk aðmíráls. Eftir ófriðinn vann
hann að endurminningum Stimsons, var
ráðunautur við MarShalláætlunina og
og vann 1948 með tveim tilvonandi ráð-
hermm, John Foster Dulles og Ghrist-
ian Herter, og loks sem ræðuritari í ut-
anríkismálum, fyrir frambjóðandann í
íorsetakosningunum, Thomas E. Dewey.
Eftir ósigur Dewey kom hann að Harv-
£ rdhásbólanum sem fyrirlesari í stjóm-
íræði og fjómm árum síðar, þá aðeins
34 ára að aldri, varð hann deildarstjóri
lista- og vísindadeildarinnar — og
þannig raunverulega næstæðsti maður
háskólans.
Upp frá þeirri stundu velti deild
austurasíumála vöngum yifr því, hve
írami Bundys gæti að lokum orðið.
Sumir gizkuðu á háskólarektorsstöðu og
þá helzt í Yale. En svo hitti hann af
tilviljun í Harvard, forstöðunefndar-
mann og frambjóðanda, John F. Kenn-
edy, og það varð til þess, að hann gerð-
ist. stjórnmálaráðunautur hans og komst
að lokum í kjallarann í Hvíta húsinu,
og varð þar, eins og einn gagnrýnandi
orðaði það, í viðeigandi stöðu, sem Deild
arstjóri heimsins.
Fáir í Wasihington og ennþá færri í
liði Kennedys bjuggust við, að Bundy
mundi reyna, auk heldur framkvæma,
það að láta flytja sig í starfshóp Jothn-
sons. Sjálfur virtist hann vera í vanda
staddur um að ákveða sig, veturinn
1963-1964, en loks kom hann úr frii
sunnan frá Karíbahafi og var um helgi
á búgarði Johnsons forseta, þar sem
hann ákvað sig og lét þess getið í rit-
gerð um utanríkismál „að hollusta við
Kennedy forseta og hollusta við John-
son forseta gætu ekki einungis samrknzt
af sjálfú sér, heldur væri rökrétt nauð-
s.imleg, sem þáttur í hollustu við sam-
eiginlegan málstað þeirra“.
Hann fann, að hans var þörf og það
i vaxandi mæli og lét þess getið í sam-
bandi við þessi auðveldu húsbænda-
skipti sín, að hann, framar öllum öðrum
aðstoðarmönnum Kennedys, hefði verið
að þjóna forsetaembættinu, en ekki
lýrst og fremst forsetanum.
Að hvaða leyti forsetaskiptin hafa
breytt hlutverki Bundys, verður hans
leyndarmál, því að hann getur ekki
einu sinni reynt til að útskýra það, án
þess að sýnast vera að fara út í fundar-
kenndan samanburð.
Á ytra borðinu hefur starfsemi hans
ekki tekið miklum breytingum. Hann
kemur enn sem fyrr í Hvíta húsið milli
3.15 og 8.30 á morgnana, eftir að hafa
skilað fjórum sonum sínum í skólann,
rennir svo gegn um skeytin frá nótt-
inni og dagskrá dagsins og lýkur við
að lesa fjögur morgunblöð. Nýir við-
burðir eða horfur geta krafizt tafarlauss
sambands við forsetann í síma eða heim
sókn og svo eru fundir, sem þarf að
ákveða fyrir daginn, við æðri embætt-
ismenn eða hinar og þessar deildir og
skrifstoíttr.
venjulegum starfsdegi getur
Bundy verið að fást við sérstaka áætl-
anir — eins og til dæmis stofnun borg-
arnefndar til að rannsaka vandamál
viðskipta við kommúnistarikin og var-
anleg vandamál — eins og fyrirskipanir
til herstjómarinnar um forsetalegar til-
skipanir um Vietnam. Hann kann að
taka móti erlendum sendiherra út atf
einhverju sérstöku máli, eða amerískum
sendiherra, sem er kominn heim til
skrafs og ráðagerða, tala við amerískan
eða útlendan blaðamann eða tvo, sína
eigin starfsmenn og svo strauminn af
símtölum, eða persónulegum fyrirspum-
um frá ráðuneytunum eða hermálaráðu-
r.eytinu njósnamiðstöðinni, kjarnorku-
nefndinni, þingmönnum og öðrum að-
stoðarmönnum Johnsons.
Allan daginn fær Bundy upplýsingar
um framvindu mála, gegn um „stöðu-
skrifstofu“, en hún er atómaldar-upp-
lýsingatæki, sem hann hefur komið á
fót sem sérstakri deild skrifstofu sinn-
ar; með því að þjappa saman ótrúleg-
asta fjölda samtala á sama dag, við
menn utanrikisstjórnarinnar og innan,
hefur hann gert sjálfan sig að farveg
íyrir gífurlegan straum upplýsinga til
cg frá Hvíta húsinu.
En fyrst og fremst er hann þó reiðu-
búinn til þjónustu fyrir forsetann, og
hefur alveg sérstæða aðstöðu til að
mæla hrynjandi heimsviðburðanna og
skap og áhugamál Johnsons, og getur
því reiknað út hentuga tímann til að
leggja fyrir hann mál og hugmyndir.
Eftir því sem lengra hefur liðið á sam-
band þeirra, hefur hann auðvitað feng-
ið aukna aðstöðu til að afgreiða ýms
mál milli ráðuneyta, í nafni forsetans,
en það er stjórnin á hinu raunverulega
forsetavaldi, sem er aðal áhugamál hans.
Undir kvöldið er venjulega hægasti
tími dagsins fyrir Bundy, og þá tekur
hann sér oft röska göngu eða fer að
svnda. En svo, þagar aðrir í stjórnar-
skrifstofunum fara til kvöldverðar, fer
hann í gegn um mikilvægustu útsend
skeyti og fyrirmæli, og fer svo loks
heim á leið milli kl. 8 og 8.30, nema á
laugardöguim milli 4 og 5.
Heimboð og hanastélsveizlur eru
venjulegast afþakkaðar, og formlegar
stjórnarveizlur forðast hann eftir þvi
sam hægt er. Ef hann fer eitthvað út,
vill hann helzt fara þangað, sem hann
getur haft konuna sína með sér, sem
áður hét Mary Buckminster Lothrop, og
var aðstoðarforstjóri í Radcliffe College.
Fjörugt danssamkvæmi, þar sem von
getur verið á skemmtilegu fólki, er
einna líklegast til að geta lokkað þau
Bundyhjón úr hvíta múrsteinshúsinu
fþví að „heima“ kalla þau enn vera
í Cambridge, Mass.).
f öllum verulegum atriðum, telja .
kunnugir, að staða Bundys hafi bæði
styrkzt og sérhæfzt við forsetaskiptin.
Hjá Kennedy var hann að þjóna manni,
sem átti áhuga á utanríkismálum langt
út fyrir það, sem embættið heimtaði,
manni, sem gat aldrei fengið nógu marg
ar Leimsóknir útlendinga, eða nægilegar
umræður um heimsmálin við embættis-
rrænn af öllum stigum ráðuneytanna
eða stéttum fólks.
En hjá Johnson er hann að þjóna
manni, sem hefur meiri áhuga á inn-
anlandsmálum og pólitík — þótt hann
auðvitað vanræiki aldrei áríðandi utan-
ríkismál — manni, sem fær aldrei nógu
margar .heimsóiknir stjórnmálamanna og
vill heldur fara með diplómatisk og
hemaðarleg mál á reglubundnari hátt,
og tekur fullt tillit til yfirstjórnar og
ábyrgðar.
Þannig voru hlutfallsleg áhrif Bund-
ys á tímabili Kennedys sennilega út-
þynnt nokkuð af samkeppni annarra í
nánasta hring Kennedys, og utan hans,
en aftur á móti hafa áhrif hans til að
vekja áhuga forsetans á hinum smærri
málum, sennilega verið meiri þá. En
samkeppnin hefur minnkað um leið og
áhrif hans hafa farið vaxandi, og Bundy
hefur aldrei verið brugðið um að geta
ekki fundið tæikifærin sín sjálfur.
Raunveruleg áhrif hans þekkir
auðvitað enginn nema forsetinn sjálf-
ur, og ekki er hægt að mæla þau og
meta nema með samanburði við Rusk og
McNamara. Bundy tryggir sér, að hvor
þeirra sé fræddur um einstök — og
stundum ósamkvæm — ráð hans til
forsetans, og samband hans við þá hef-
ur oft verið sagt vera formlegt og við
McNamara oft innilegt.
Hið almenna álit, að Bundy kynni eia
)2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
14. tbl. 1965.