Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1965, Page 15

Framhald af bls. 13.
aná Im.þynnum, og með bláan depil á
r.efinu („á sumrin er ég Herm.es ekiki
eíður en Harlequin).
Dali er ekki len.gur súrrealisti og
h;.nn er langt frá því að vera brjálaður.
Kpurningin er aðeins, hvað hann eigin-
lcga sé? í no'kkur ár hefur han.n unnið
að stórum, trúarlegum, dulrænum og
eogulegum myndum ,sem allar eru feikn
armikil verk og un.nin af mikilli tækni,
en sem eru á engan hátt í þeim stíi, sem
sioasta kynslóð þekkti Dali af eða sem
inargir héldu að snilligáfa hans fælist í.
Dali talar af mikilli mælsku sér til
varnar. Að hans áliti var hann eini
súrréalistinn, sem á rökréttan hátt gekk
stig. súrrealismans á enda með því að
ná hámarki afskræmingarinnar í verk-
um sinum og þróast þannig frá súrrea-
lismanum til hins dulræna og sígilda.
..Þar sem ég sá áður ófreskjur sé ég nú
engla -— og þeir eru æðri í virðinga-
stiganum.“ Listamaðurinn, sem varð
frægur fyrir að hagnýta sér hin ægi-
legu umbrot undirmeðvitundarinnar,
ásalar listamönnum nútímans fyrir að
aðhytlast hið ljóta.
l^í ér virðist breytin.gin í verkum
Ddli vera alger. í grundvallaratriðum
er breytingin sú, að hann hefur hætt að
mála fyrir sig sjálfan og málar nú fyrir
opinbera aðila. >eir dagar eru taldir,
þegar hann skrifaði (árið 1930) að marlc
mið hans væri að „hjálpa til að koma
óorði á heim raunveruleikans.“ Og- þetta
er fjarlægt Dali nútímans, sem hefur
af fyrirlitningu verið likt við Annigoni
og John Metron og lýst sem þeim, er
reyni að kíkja eftir stíl Raphaels.
Þegar minnzt er á Raphael hlýtur
hugurinn að hvarfla að hinni rómuðu
tækni Dali. Menn hafa alltaf dáðst að
hinni nákvæmu tækni hans og hún á
vissulega þá aðdáun skilið. En hann hef
ur alltaf notað hana til að þjóna hug-
myndaflugi sínu. .Það að mála hefur
aldrei verið tjáning út af fyrir sig í
augum Dali eins og það var hjá Van
Gogh og impressionistunum eða hjá
Rembrandt og Goya. Myndir Dali hafa
ekki skynræna eiginleika. Þær eru til að
lýsa einhverju. Málverk hans sýna betur
en nokkur Ijósmynd hefði getað, hvaða
fyrirbrigði birtust í huga hans.
Dali hefur aldrei afs;kræmt raunveru-
leikann og hann heldur því mjög ákaft
fram. Hann he-fur fest 'á lére-ft, eins ljós-
lega og unnt hefur verið, það sem hugur
hans he-fur sagt honum að væri raun-
verulegt. Það er þetta, sem hann álít-ur
að vera að mála, og það er þess vegna
sem honum finnst Cézanne vera klunna
legur listamaður. í stuttu máli sagt gaf
Þetta er bókaherbergi Dalis.
Dali okkur stæ-kkaða en nákvæ-ma lýs-
ingu á sínum eigin brjálæðiskenndu í-
myndunum. Á líkan hátt lýsir hann því
fyrir okkur í dag, sem honum finast
vera fagurt,
Sem listmálari he-fur han-n ek-ki í
rauninni tekið neinum framförum frá
því hann var súrrealisti. Það er hugar-
ásiand hans sem hefur breytzt.
14. tbl. 1965.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 15