Lesbók Morgunblaðsins - 23.05.1965, Blaðsíða 1

19. 23. maí 1965. 40. árg.
spilla, til t>ess að ná 5 Bismarck, ef
og þegar hann kæmi úr Græru'.ands-
hafi — og nokkrum klukkustundum
síðar var scnd önnur flotadeild, sem í
var King George V, fluigvélaskipið
Victorious, fjögur beitiskip og sjö
tundurspillar — til þess að verja að-
rar skipaleiðir suður af íslandi. Önnur
deild frá Gíbraltar, sem í var flug-
vélaskipið Ark Royal, var og send
norður á bóginn, af skyndingi.
ýzku skipin tvö höifðu siglt
norður í Grænlandshaf; þau sáust þar
23. maí og voru vandlega elt af
tveim brezkum beitiskipum (því að
þungu fallbyssurnar á Bismarck varð
að hafa í hæfilegri fjarlægð). 24. maí,
ki. 5.35 um monguninn sáu Hood og
Fregnin um Hood varð geysiletgt S-
falii fyrir flotairiálaráðuneytið, en
fijótlega voru önnur skip kölluð, seon
voru á Atlanzhafi, til að taka þátt í
eltingaleiknum. Vitað var, að 3is-
marck hafði orðið fyrir skoti, því að
Nlorfolk og Suffolk, sem eltu hann,
sáu breiða olíurák í kjölfari hans. Eft
ir því sem stundirnar liðu, misstu
menn sjónar á Bismarck, en svo sást
hann aftur þann 25., og af stefnu hans
mátti sjá, að hann ætlaði ti.i Brest,
flotahafnar á Frakklandsströnd.
Bismarck hefði getað haft þetta af,
jafn hraðskreiður og hann var, en hann
var stöðugt að missa eldsneyti og
stýristækin voru auk þess biluð. Hefði
ekki þetta tvennt komið til, hefðu
brezku herskipin aldrei komizt í skot-
færi við hann.
Eltingaleikurinn átti eftir að verða
3000 mílna leið, allt norðan frá heim-
skautsbaugi og næstum suður undir
Biscayaflóa, áður en Bismarck yrði
innikróaður. Sjálfir voru Bretar orðnir
eidsneytisitlir. En ChurchiU skipaði
fyrir að halda eltingaleiknum áfram,
þó svo að draga yrði herskipin heim
á eftir.
A ð kvöldi 24. maí var Prinz Eugen
sendur til móts við oJiuskip, og
skildi þá Bismarck eftir til að mæta
örlögum sínum einn saman. Brezku
skipin, sem aú voru þarna til að gera
út af við hann, voru King George V
með Tovey aðmírál um borð, og svo
orustuskipið Rodney, og au.k þess
Norfolk, sem réðust á Bismarck úr
norðvesturátt, en flugvéiaskipið Ark
Royat, beitiskipin Sheffia'.d og Dorset-
shire frá suðri og svo nálgaðist lítill
ffloti tundurspilla úr austri. Önnur skip
voru í hnapp, en áttu ekki að taka
þáfct í bardaganum, sem yfirvofaindi
var.
Ark Royal varð fyrst til að komast
í skotfæri. Svo illa tókst til, að fyrsta
skotið frá skipinu tók brezka beitiskip-
ið Sheffield fyrir skotmarkið — en
það kom þó ekki að sök. RusseQi Gretn-
fell höfuðsmaður lýsir ítarlega orust-
unni, eins og hún kom þeim fyrir sjón-
ir.
Fer frásögn hans sér á eftir:
* egar Sheiffield hafði sloppiS
frá þessari leiðinilegri árás frá Ark
Royal, hafði skipið haldið áfram að
leita að Bismarck. í brúnni rýndu
aillir út í sjóndeildarhringinn ti:l þess
að reyna að koma auga á eitfchvert
skip, og varðmönnunum hafði verið
lofað tveim pundum handa þeim fyrsta
sem sæi það. Kl. 17.40 þann 26. sagði
foringinn, sem var á verði: — É,g held
að ég sjái eitthv-ð íramundan á bak-
borða. Allir sjónaukar komu á loít og
beindust í þessa átt, og það stóð heima,
að eitthvað dckkt sást ógreinileiga úti
í þokunni í sjónhrmgnum. Var þetta
Bismarck? Það var erfitt að segja í
fyrstunni, en eftir því sem Sheffield
kiarn nær, varð ekki villzt á sköpu-
la-ginu á Bismarck. Enn ein-u sinni
hafði eltingaskip fundið það, sem að
var leitað, eftir meira en sólarhrings
bið.
Larcom skipherra á Sheffield vildi
ekki verða séður, ef hæg-t væri að
komast hjá því, svo að hann breytti
stefnu og tók að sig.:.a i hring, til þess
að g'eta kornið aftan að óvininum í sjö
til tíu mílna fjarlægð. Hann tók einnig
að senda frá sér þessar venjulegu
skýrslur eltingaskipa um stöðu óvinar-
ins, stefnu og hraða. Þessar uipplýsing-
ar komu til viðbótar við hinar, sem
leitarflugvélar frá Ark Royal gáfu, en
þær flugu, tvær saman, hver eftir
aðra og höfðu haft stöðugt eftirlit með
Bismarck síðan kl. 11.15 um daginn.
Framhald á bls. 12.
Hernaðaraðgerðir á Atlantshafi:
Kafbátarnir ollu mestu af þessu tjóni
en ofansjávarskipin sökktu ekki meira
en þrem fjórðu úr milljón smálesta;
samt voru vasa-herskipin og beitiskip
in í Evrópuhöfnunum meiriiháttar ógn-
un við skipalestir, sem stefndu úr
öilum áttum til brezkra hafna. Vasa-
herskip, sem komst í skipalest, gat
valdið þar álíka tjóni og úlfur, sem
kemst í sauðahjörð. Flotaimálaráðu-
neytið neyddist til að hafa herskip
í heimaflotanum, enda þótt þeirra
væri brýn þörf til verndar skipalest-
um, hvenær sem óvinurinn færði kví-
ar sinar út í Atlanzhafið.
Kafbátarnir voru ekki eina
ógnunin við skipaferðir
Bandamanna, því að Þjóðverjar
höfðu smíðað heilan flota ofansjáv-
arárásarskipa þar með talin vasa-
herskip og beitiskip, sem gátu
nú starfað frá stöðvum á allri Evr-
ópuströnd; frá flugstöðvum í
Frakklandi gátu flugvélar þeirra
hrjáð siglingar til brezkra hafna. Á
árunum 1940-’41 voru milljónir
tonna af skipum skotin í kaf.
15 retar náðu vasah-erskipinu
Graf Spee í Suður-Ameríku í des-em-
ber 1939, og löskuðu það svo mjög, að
Þjóðverjar urðu að renna því á land
til þesis að verða ekki teknir. Bæði
orustuskipin Scharnhorst og Gneisen-
©u voru innikróuð og gerð óvirk með
sprengju-kasti öðru hverju. En árið
1941 luku Þjóðve-rjar við smíði Bis-
jnarcks, hraðskreiðasta orustuskips
eíns, 45000 smálestir að stærð og vopn
að meðal annars með átta 15” fall-
þyssum. Hinn 21. maí var flotamála-
ráðuneytinu tilkynnt, að Bismarok,
ásamt létta beitiskipinu Prinz Eugen,
hefði sézt til varnar skipalesit til Berg
en. Sökum illviðra komust bæði skip-
in út úr norsku höfninni, án þess að
\-erða séð af flugvéium Breta. Bretar
þóttust vissir um, að þau hefðu nú í
byggju að ráðast á skipalestir á Atlanz-
hafi. En hvar?*
* Á þessum tíma voru skipskað-
•r orðnir svo alvarlegir, að brezka
herstjórnin var n-æstu-m hætt að tíl-
kynna mánaðarlega smálestatölu
Kkipskaðanna,
Síðasta myndin af „Hood“, tekin frá P rince of Waies."
Tovey aðmíráll, yfirmaður heima-
flotans brezka, hafði orustuskipin
King George V og Prince of Wales
(nýjasta og hraðskreiðasta skip flot-
ans), orustubeitiskipin Hood og Repul-
se, og flugvélaskipið Victorious —
öll í Scapa Flow. Tvö beitiskip, Nor-
íolk o-g Suffolk, voru á verði í Græn-
landshafi, milli Grænlands og íslands,
og þeim var gert viðvart. Tovey sendi
Prince of Wales, Hood og sex tundur-
Prince of Wa'les Bismarck og Prinz
Eugen og skutu á þá á 25.000 metí'a
færi.
Bismarck náði miðun á Hood í fyrst-u
sklothríðinni, og áður en margar mín-
útur voru lið-nair hitti hann beint í
mark og Hood fór í tvennit og sö-kk
svo fljótt, að aðeins þrír menn björg-
uðust. Prince of Wales varð fyrir áfaili
skömmu síðar og varð að draga sig í hlé
frá frekari aðgerðum.
Eftir Russell Grenfell, höfuðsmann
Þegar Bismarck var sökkt