Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1965, Síða 2
rsviPl
lMVNDj
Ídesember eiga Frakkar að
ganga að kjörborðinu og
velja sér íorseta til næstu sjö ára.
De Gaulle hefur ekki enn látið uppi,
hvorí hann hyggst verða í kjöri að
nýju, og er það næsta einkennandi
fyrir manninn, því að hann virðist
telja sér í hag og stefnu sinni til
framdráttar að halda mönnum sem
lengst í óvissu um áform sín. Hann
er nú 75 ára gamall. Enginn veit
neitt með vissu um það, hvernig
heilsu hans er háttað, nema trúnað-
arlæknar hans, en ekki má telja
ólíklegt, að verði hann endurkosinn
forseti, verði hann að láta af embætti
vegna aldurs og heilsubrests, áður
en hann verður 82ja ára gamall, ef
hann þá nær þeim aldri.
Talið er víst, að de Gaulle nái kosn-
ingu, gefi hann kost á sér. Andstæðingar
hans eru tvístraðir, ekki sízt eftir að
frambjóðandi vinstri manna og milii-
flokka, Gaston Dcferre, borgarstjóri í
næststærstu borg Frakklands, Marseille,
hefur neyðzt til að skerast úr Ieiknum
vegna sundrungar stuðningsmanna hans
og mismunandi afstöðu þeirra til komm-
únista. Hvað sem líður áliti Frakka á
stefnu de Gaulles í utanríkismálum,
kjósa menn fremur að búa við stöðug-
leika og öryggi i innanríkismálum undir
forystu hans en að kjósa yfir sig óviss-
una.
Pað hefur þótt benda til þess, að de
Gaulle hyggist ekki verða aftur í kjöri,
að hægri hönd hans og forsætisráðherra,
Georges Pompidou, hefur látið bera
meira á sér opinberlega upp á síðkastið
en vani hans hefur verið. De Gaulle
hefur greinilega mest álit á honum sem
hugsanlegum eftirmanni, og ef til vill
hefur hann ákveðið að láta hann ekki
bíða lcngur.
Ekkert leyndarmál er, að de Gaulle
hefur beinlínis skipað Pompidou að
sækjast eftir lýðhylii og láta almenning
kynnast sér. Margir þeirra, sem næst
standa de Gaulle, eru ekki stjórnmála-
menn af gamia skólanum, heldur hæfi-
leikamenn, sem hann hefur persónulega
valið sér til samfylgdar. Þeir eru því
margir tiltölulega lítt þekktir meðal al-
mennings. De Gaulle veit mætavel, að
flokkur sá, sem hann hefur að baki sér
í Frakklandi, fylgir honum sjálfum ein-
göngu. Falli hann frá, má búast við, að
gömlu stjórnmálaflokkarnir komi fram
á sjónarsviðið í sínu gamla veldi, og
yrði þá litið úr flokksmönnum hans,
þar eð þá vantaði sameiningartáknið.
Hann telur því hættu á, að snúið verði
frá stefnu þeirri, sem hann hefur fylgt
undanfarin ár, og starf hans allt verði
ónýtt. De Gaulle vill koma í veg fyrir,
að svo fari, með því að vera búinn að
velja sér frambærilegan eftirmann í
tæka tíð, sem þjóðin kynnist og geti
sameinazt um. Allt bendir nú til þess,
að Pompidou eigi að verða sá maður.
Það er því ekki útilokað, að Pompidou
verði í framboði í staðinn fyrir de Gaulle
nú í desember, en jafnvel þótt svo verði
ekki, virðist hann þegar hafa verið val-
inn sem „krónprinz", er geti tekið við
starfi de Gaulles, þegar þar að kemur.
S íðan de Gaulle sagði Pompidou að
Iáta almenning kynnast sér, hefur hann
verið á einlægu ferðalagi um allt Frakk-
land og flutt óteljandi ræður. Pompidou
er kænn áróðursmaður og laginn að
koma sínu fram, þegar hann vill það við-
hafa. Fram að þessu hefur hann verið
vanur að eyða sumarleyfi sínu í St.
Tropez eða öðrum tízkubaðstöðum við
strönd Miðjarðarhafsins, og blöðin hafa
birt myndir af honum í baðfötum innan
um ólíklegasta fólk, svo sem Francoise
Sagan og hópinn, er myndazt hefur í
kringum hana, með kampavínsflöskur og
kræsingar í körfum við fætur sér. Þótt
uppruni hans og ferill framan af ævi
bendi til annars, hefur Pompidou ávallt
kunnað að njóta lífsins með glæsibrag,
en það er fyrst á síðari árum, að hann
hefur getað leyft sér það. Nú í sumar er
þessu aftur á móti ekki að heilsa. í stað
þess að flatmaga á baðströndum og sötra
kælt kampavín, hefur hann lagt leið
sína í hvert þorpið og héraðið á fætur
öðru, þar sem hann hefur flutt hvatn-
ingarræður. Frakkar voru fljótir að taka
eftir þessari breytingu á lifnaðarháttum
hans og siðvenjum í sumarleyfum. Helzt
er að skilja á sumum frönsku blöðunum,
að þau sakni fyrra lífernis hans og óttist,
að hann ofreyni sig nú, því að enginn
dregur í efa, að hann sé hvíldar þurfi
eftir ráðuneytisstörf sin, sem hann hef-
ur rækt af mikilli elju og ástundun, enda
er hann talinn afburða vinnuvíkingur og
samvizkusamur í stjórnarstörfum.
Blöðin hafa fylgzt rækilega með ferð-
GEORGES
POMPIDOU
um hans í sumar og eru sammála um, að
hann hafi staðið sig vel. De Gaulle hefur
aftur á móti látið minna á sér kræla en
vant er. Til dæmis sleppti hann hinum
venjulega júlífundi sínum með blaða-
mönnum. í stað þess kom Pompidou
fram í sjónvarpi og talaði um sjálfan sig
og árangursríkt starf stjórnarinnar. Hann
þykir koma vel fyrir í sjónvarpi, og er
það auðvitað mikill kostur fyrir stjórn-
málamann. Þá er nýlega komin út hálf-
opinber ævisaga Pompidou, þar sem
sagt er fullum fetum, að hann sé sjálf-
sagður eftirmaður de Gaulles í forseta-
stólinn. Starfsferill hans hafi verið slík-
ur, að forsetastaðan sé rökrétt afleiðing
hans.
P
M. ompidou er fæddur árið 1911 í
Mountboudif í Auvergne, en almanna-
rómur segir, að íbúarnir þar séu nízkast-
ir allra Frakka. Þaðan komi ekki nema
samansaumaðir grútarháleistar og okur-
karlar. Pompidou verður ekki sakaður
um slíkt, þótt hann þykist nú vera ráð-
deildarsamur til þess að geðjast smá-
borgurunum, sem eru þrátt fyrir allt
sterkasta aflið í Frakklandi. Sannleikur-
inn er sá, að hann er manna örlátastur
og hefur bókstaflega gaman af að eyða
peningum. Allt sitt líf hefur hann viljað
lifa með glæsibrag að hætti auðugra og
menntaðra aðalsmanna, og sumir telja
raunar, að löngunin til þess að geta veitt
sér það, sem hann lystir, hafi verið drif-
fjöðurin að baki látlausri sókn hans upp
á við í þjóðfélagsstiganum. Þar sem
hann átti ekki auðugt foreldri, hafi hann
orðið að brjótast áfram, svo að hann
gæti lifað í samræmi við lífsskoðanir
sínar. Faðir hans var kennari og batt
miklar vonir við hinn gáfaða og ötula
son sinn. Hann brást heldur ekki vonum
hans; tók mjög hátt stúdentspróf og fékk
síðan inngöngu í „École Normale Superi-
eure“, sem er strangasti og erfiðasti há-
skóli Frakklands. Þar lagði hann stund
á fornmenntir og frönsku og varð
magister. Hann langaði ekki til þess að
gerast menntaskólakennari, og prófessor
gat hann ekki orðið fyrr en eftir tíu ára
erfitt nám. Hann hafði heldur ekki sér-
stakan hug á að gerast prófessor, -— hann
vildi græða fé, en á árunum fyrir stríð
var erfitt fyrir ungan og gáfaðan mann
að brjóta sér braut. í rauninni hefur
alltaf verið of mikið framboð af gáfuð-
um, menntuðum og ungum mönnum í
Frakklandi. Hann gerðist nú kennari í
Marseille og síðar í Versölum. Það fé,
sem hann gat sparað saman, notaði hann
til kaupa á nútímalist og fornmunum.
Arið 1940 var hann lautinant í
franska hernum, og eftir ósigurinn gerð-
ist hann kennari við hinn þekkta skóla
„Lycée Henri IV“ í París. Á hernámsár-
unum var hann hvorki Þjóðverjavinur,
Pétainisti né mótspyrnumaður. Hann var
hlutlaus, sökkti sér niður í fræði-
mennsku og lét sem hann vissi ekki á
hverju gekk utan skólans. Þessi afstaða
hefur reynzt honum heppileg síðar í líf-
inu, því að hann er einn hinna fáu, sem
getur miðlað málum milli gamalla fjenda
frá styrjaldarárunum, er enn hafa illan
bifur hver á öðrum.
Þegar Þjóðverjar höfðu verið hraktir
úr Frakklandi, gekk Pompidou á fund
de Gaulles og bauðst til að ganga í þjón-
ustu hans. De Gaulle þurfti þá einmitt á
duglegum og ritfærum háskólamanni að
halda. Skólakennarinn Pompidou, sem
var orðinn þreyttur á kennslu og nem-
endum, fékk stöðuna og vann sér fljótt
hylli allra fyrir gáfur og starfsþrek.
Brátt varð hann ómissandi vegna þess,
hve hann aflaði sér mikillar og tæmandi
þekkingar um öll málefni ríkisins. Sam-
vizkusemi og dugnaði hans var við-
brugðið, og ekki spillti það fyrir, að þeir
de Gaulle urðu þegar mjög miklir vinir.
Þegar de Gaulle dró sig í hlé árið 1946,
fékk Pompidou stöðu í Ferðamálasam-
bandi Frakklaifds, en því næst hlaut
hann sæti í Ríkisráði, sem er eins konar
yfirhæstiréttur eða landsdómur. Þar
starfaði hann í sjö ár, en var jafnframt
„forsætisráðherra" í „skuggaráðuneyt-
inu“, sem de Gaulle setti á stofn meðal
hirðmanna sinna. í „ráðuneyti“ þessu
voru margir framúrskarandi menn, svo
sem rithöfundurinn og fræðimaðurinn
André Malraux, núverandi menningar-
málaráðherra, Michel Debré, síðar for-
sætisráðherra, Roger Frey, nú innan-
ríkismálaráðherra, og hinn ljóngáfaði
þjóðfræðingur Jacques Soustelle, sem
síðar féll í ónáð.
Þegar de Gaulle stofnaði stjórnmála-
flokk sinn, RPF (Rassemblement de
Peuple Francais). tók Pompidou mikinn
þátt í öllum undirbúningi og fundahöld-
um, en aldrei gekk hann í flokkinn.
Hann sagði blátt áfram, að hann hefði
skömm á virkri stjórnmálaþátttöku. Því
má skjóta hér inn, að í æsku sinni
hneigðist hann um tíma að hægrikröt-
um, en það stóð ekki lengi. Þessi afstaða
til virkrar stjórnmálaþátttöku er samt
undarleg og mótsagnakennd, — eins
konar sambland af hatri og ást, þvi að
Pompidou var alltaf með í spilinu, þeg-
ar eitthvað var að gerast í RPF.
S tarfsorka hans virðist vera með
fádæmum, og hann hefur örugga yfir-
sýn um alla hluti. Síðan hann varð for-
sætisráðherra, hefur honum stundum
verið brugðið um einkennileg letiköst,
en þau standa ekki lengi yfir, og hann er
fjögramannamaki á eftir, fljótur að
hugsa og taka ákvarðanir. Framkoma
hans er einkar viðfelldin, ljúfmannleg
og vingjarnleg.
Árið 1954 varð Pompidou auglýsinga-
stjóri og blaðafulltrúi Rotschilds-bank-
ans í Paris, og kom það flestum á
óvænt, — en staðan var vel launuð.
Sennilega hefur honum leiðzt að geta
ekki lifað á þann hátt, sem hann helzt
kaus. Guy Rotschild, barón, hreifst svó
af hæfileikum hans, að skömmu síðar
gerði hann Pompidou að bankastjóra sín-
um. Loks hafði Pompidou nægar tekjur
til þess að geta látið eftir sér að halda
sig ríkmannlega.
Þegar de Gaulle varð forsætisráðherra,
varð Pompidou nánasti ráðgjafi hans, en
þegar de Gaulle varð forseti, fór Pompi-
dou aftur í bankann. Michel Debré féll
í ónáð í apríl 1962, og varð Pompidou þá
forsætisráðherra. Þá vár hann orðinn
auðugur maður.
F ram að þessu hefur Pompidou
alltaf verið á sama máli og de Gaulle.
Enginn veit þó, hvort hann mundi fylgja
núverandi stefnu hershöfðingjans fast
eftir, yrði hann æðsti maður franska lýð-
veldisins. Sumir ætla, að' undir niðri sé
hann hlynntari þeim, sem vilja efla sam-
starf Atlantshafsríkjanna, en ætla mætti
af núverandi pólitík. Kenning de Gaulles
um öfluga Evrópu frá Úralfjöllum til
Ermarsunds undir forystu Frakklands
(með Sovétríkin i öðru sæti og Þýzka-
land í þriðja) hljóti að vera óraunsæ í
augum hans, þótt hann styðji að öðru
Framhald á bls. 11
Framkv.stJ.: Sigfns Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vlcur.
Matthías J ohannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arnl Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 8. Sími 22480.
Utgefandl: H.f. Arvakur. Reyhjavnc.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29. tbi. 1965