Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1965, Blaðsíða 2

■ ■ .
;.v,y/"'vvWs-’í’''V :"-'' /'•.V v .v/,vt'^MÍ;
-.
J'':,' ,ÆJ
SW.-tS.í#:Ö" :-V5?í@^^®
p?gœpi» ■ , -'i
mmm
, 5
'! ”1
V W * 4::F% ,.->
i:<.::i :v: :: :.:;: ™
: .:
ÉÉSÉgH
B áðir eru harðir í horn að taka í um-
ræðum, en Heath hefur örugglega vinn-
inginn, þegar þeim tveimur lendir sam-
an. En Heath er meira en snjall ræðu-
skörungur. Hann er maður aðgerða og
framkvæmda, sem þolir ekki fánýtt
orðaskraf, heldur vill láta „lífið sjálft“,
eins og hann kemst að orði, skera úr um
það, hvor hafi á réttara að standa. Þar
skilur á milli hans og Wilsons. Wilson
er ekki reiðubúinn að hrinda í fram-
kvæmd öllu því, sem stefnuskrá Verka-
mannaflokksins og kosningaloforð hans
fela í sér, af því að hann veit undir niðri,
að það er ekki allt framkvæmanlegt,
a.m.k. ekki nú. Heath hefur hins vegar
kosið að segja færra, en enginn er í
minnsta vafa um, að hann muni beita
sér fyrir þvi, sem hann hefur einu sinni
sagt, komist hann í valdasessinn. Það er
ekki .r-.’.t vegna þessa eiginleika hans, að
sumir íhaldsmenn eru kvíðnir fyrir því,
að hann verði forsætisráðherra. Hann
mun til dæmis ekki sýna smákaupmönn-
um, sem eru ein tryggasta stoð Ihalds-
fiokksins, neina miskunn, ef um það er
að ræða, að almenningur geti fengið ó-
dýrari vöru í stóreflis kjörbúðum, sem
voldugar verzlanasamsteypur reka. Fyrir
honum er sjónarmið hins almenna neyt-
enda mikilvægara en hitt, að þúsundir
smákaupmanna um land allt verði að
loka búð og hætta að höndla.
Jr egar kosið var um næsta leiðtoga
íhaldsflokksins, fékk Heath 150 atkvæði,
Maudling 133 og erki-íhaldsmaðurinn
Enoch Powell 15. Maudling var fulltrúi
þeirra, sem vildu „samtímamann“ í leið-
togasætið, er hægt væri að treysta til
þess að koma á nýtízkulegu þjóðfélagi á
sársaukalausan og þægilegan hátt. Hann
var og er tákn „traustleika“ og öryggis
í síbreytilegri veröld; maður, sem fylgist
með breytingum tímans og skilur þær,
en vill fara sér hægt. Hann er þeirrar
skoðunar, að hlutverk brezka íhalds-
flokksins sé að koma á slíkum breyting-
um, án þess að nokkur verði var við
þær. Heath vill hins vegar, að brezka
þjóðin verði þess áþreifanlega vör, að
lííið á næstu áratugum breytist hraðar
en það hefur gert á síðustu tveimur öld-
um.
E dward Heath er þekktur að því að
hvika í engu frá skoðunum, sem hann
hefur myndað sér. Fyrir nokkru, meðan
hann var enn ráðherra, var hann að
koma af fundi Ihaldsþingmanna, þar
sem rætt var um viðkvæmt deilumál
innan flokksins. Einn þeirra, sem beið
lægra hlut á fundinum fyrir rökfimi og
staðfestu Heaths, tautaði mátulega upp-
hátt í dyrunum: „Hroki, yfirlæti. Engin
furða, að honum skyldi ekki takast að
koma okkur í Efnahagsbandalagið. Það
er ekki rúm fyrir tvo de Gaulle“. Þetta
voru óvingjarnlega orðaðar ýkjur, því að
ekkert er fjær hugsunarhætti Heaths
en ímyndanir um þjóðlegan mikilleika
Breta. Hins vegar á hann ýmislegt sam-
eiginlegt með „mon général": Ó-
drepandi áhuga á endurbótum, efnahags-
legum og öðrum, sem geti lyft þjóðinni á
hærra stig, og hreinskilnislega óþolin-
mæði, þegar andstæðingar þess áhuga
eiga í hlut, ekki sízt, ef þeir beita fyrir
sig „vitleysu“ (nonsense) í röksemda-
færslu. Enginn er fljótari að sjá bresti í
röksemdafærslu en Heath, og fáir eru
jafn snjallir honum í að benda á slíka
galla, tæta þá í sig andvarpandi yfir
heimsku andstæðinganna og biðjandi um
rökrétta hugsun.
E dward Heath er 49 ára gamall og
yngsti leiðtogi íhaldsmanna í Bretlandi
síðan Disraeli var kosinn flokksformað-
ur. Þótt hann sé fremur stuttur vexti og
ekki sérlega fríður sýnum, ber á honum
innan um menn. Augnaráð hans er ger-
hugult, harkalegt og óhvikandi. Hann
horfir beint og hvasst í augu þess, sem
hann ræðir við, og margir andstæðingar
hans í stjórnmálum kvarta undan því,
að þeir geti ekki horfzt nema andartak
i augu við hann, án þess að depla augum
eða líta undan. Rödd hans er fremur ó-
þýð, axlirnar ýtast fram á við, þegar
hann gengur, eins og hann beri vatn í
kilpum, og handleggirnir eru einkenni-
lega stifir. Allt eru þetta einkenni ákveð-
ins og eirðarlauss manns. Hann þolir
ekki „snakk“ eða ómerkilegar viðræður,
íeykir ekki og drekkur sparlega, þótt
hann sé manna fróðastur um vinárganga
og njóti þess að drekka góð vin og borða
góðan mat með gáfuðu og viðræðugóðu
fólki. Samt líður fólki vel í návist hans.
Þar koma til gáfur hans; þótt hann sé ef
ti. vill óþolinmóður í veizlum, sem hann
neyðist til að sækja, lætur hann helzt
ekki bera á því, en reynir að samlagast
borðfélögum sínum og taka þátt í um-
ræðuefnum þeirra. Hann nýtur þess
að sigla undan Miðjarðarhafsströndum
Frakklands með kunningjafólki sinu,
synda, borða og tala.
Oft er minnzt á það, að Heath og
Wilson eigi sams konar sögu að baki og
séu af „lágum stigum komnir“. Þetta
sýnir hve fólk er farið að hugsa mikið
um „stéttaruppruna", stéttarlegan mís-
mun á mönnum. Fátt afsannar þá auð-
veldu skýringu allra hluta betur en það,
hve þeir Wilson og Heath eru ólíkir, þótt
báðir séu vaxnir upp í svipuðu um-
hverfi enskra smáborgara. Enginn vafi
leikur á þvi, ef út í þá fáránlegu sálma
er farið, að Ted Heath er af „lægri stlg-
um“ kominn en Harold Wilson. Faðir
Teds var William Heath, trésmiður í
Broadstairs, og móðir hans er dóttir garð-
yrkjumanns. Harold Wilson er enn með
hugann við „stéttastríðið“ svokallaða
(kannske bara til þess að friða vinstrl
væng Verkamannaflokksins), og hefur
yndi af að rifja upp sín „erfiðu“ æsku-
ár í Milnsbridge. Ted Heath hefur and-
styggð á allri samkeppni um það, hvor
sé „tengdari alþýðunni“ og hvor eigi sér
stéttarlægri uppruna. í sjónvarpsviðlali
lýsti hann því yfir, að auðvitað skipti
einstaklingurinn sjálfur mestu máli;
ekki uppruni hans. Það lýsir manninum
nokkuð vel, að hann hefur aldrei viljað
fara út í neins konar samkeppni við
Verkamannaflokksleiðtoga um það, hvor
væri af vlægri stigum“, þótt hann væri
viss um að fara með sigur af hólmi í
slíkri samkeppni við flesta kratabrodd-
ana. Fyrir honum er það hugsjónin og
framkvæmd hennar, sem máli skiptir;
ekki maðurinn.
E inkalíf hans? Hann er piparsveinn
og sennilega ákveðinn í að vera það á-
fram. Hann er ágætur píanóleikari, eins
og kunnugt ætti að vera orðið, og eina
áhugamál hans utan stjórnmála er tón-
list. Hann er hlynntur ríkisstuðningi við
listir, sennilega vegna þess að margir
vina hans eru tónlistarmenn, og í þessu,
sem fleiru, er hann ekki dæmigerður
íhaldsmaður. Hann unir sér vel í kvenna-
hópi, einkum ef þær hafa vit á tónlist
og/eða stjórnmálum. Hann er gallharður
„Evrópumaður"; vill sameiningu Evropu
og veit, að til einhvers konar samruna
hlýtur að koma fyrr eða síðar. Hann er
stuðningsmaður algerrar samkeppni í
verzlun, hatar og fyrirlítur hvers konar
þjóðnýtingu og einkasölur. Hann er ekki
þeirrar skoðunar, að sættast eigi á ein-
hverja málamiðlun í þeim efnum, því að
hann er algerlega sannfærður um kosti
kapítalismans. Þar leitar hann ekki
stuðnings í neinum tilfinningalegum rök-
semdum gamaldags íhaldsmanna, heldur
styðst hann við nýtízkulegar staðreyndir
tuttugustu aldarinnar. Hann segir, sem
er, að hvergi líði jafnmörgu fólki jafnvel
innan sama þjóðfélags og þar, sem
kapítalisminn hefur fengið að leika laus-
um hala. Það er honum fyrir mestu.
Hann býr einn í þægilegri íbúð, sem
skreytt er listaverkum nútíma lista-
manna. Slíkt er sjaldgæft að sjá í húsa-
kynnum leiðtoga íhaldsflokksins, og
reyndar Verkamannaflokksins líka.
Bókasafn hans ber hugsunarhætti hans
vitni. Bækur um tónlist, hagfræði, sagn-
fræði og skáldsögur ráða yfir hillurým-
inu.
Framhald á bls. 9.
Framkv.stJ.: Sigías Jónsson.
Kitstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vleur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstrætl G. Sími 22480.
Utgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavik.
I\ dward (Ted) Heath var kos-
-J inn leiðtogi brezka íhalds-
flokksins í júlílok í sumar. Kjör hans
kom mörgum á óvart, þótt oft hefði
hans verið getið sem leiðtogaefnis. í
sannleika sagt er þessi kosning jafn
mikilvæg fyrir flokkinn og val
Disraelis á sínum tíma. í bæði skipt-
in hefur íhaldsflokkurinn tekið á
sig mikla áhættu. í stað þess að
velja „öruggan“ mann, eins og Reg-
inald Maudling, hefur flokkurinn
kosið að velja „harðasta“ mann sinn
í leiðtogasæti. Harold Wilson, for-
sætisráðherra og foringi brezka
Verkamannaflokksins, hefur fengið
mann, sem er meira en jafningi hans,
til að kljást við.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
32. tbl. 1965