Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1966, Page 6

ur sýnt þessa eiginleika sem hann tel-
ur sig skarta. Samt er það rétt, að
manni finnst sem tilfinningalíf hans
Kaj Munk
Framhald af bls. 1.
svo neinu nemi, meðan þeir eru í sí-
felldri lífshættu — já, í hættu við að
missa meira en lífið.
Þegar um er að ræða rétt og órétt
an borgi sig, því að að'eins djöfullinn
getur haft hag af þvi. En okkar barátta
borgar sig meira að segja. „Það kemur
mest niður á okkur sjálfum". Nei —
og aftur nei. Það kæmi verst niður á
okkur, ef við gerðum ekki neitt.
Ef við eyðilegðum ekki sjálfir hættu-
legustu fyrirtækin, myndi land okkar
hafa orðið fyrir gífurlegum loftárásum
fyrir löngu. Og ef við höldum skop-
leiknum áfram, getur það aðeins orðið
til þess að okkar litli vagn verður dreg-
inn niður í djúpið með Þýzkalandi.
Við erum ekki, eins og þeir halda,
þjóð gamalmenna, sem lætur bjóða
hafi orðið fyrir áfalli, ef til vill við
skyndilegan missi beggja foreldranna í
bernsku. Það er eins og hann hafi
sér allt og neyða sig til allra hluta.
Bóndinn kaupir rándýran áburðinn
(það bitnar á honum sjálfum), já, en
arðsins nýtur hann næsta sumar.
í dag eru tuttugu ár liðin síðan ég
steig í þennan prédikunarstól í fyrsta
skipti. Og nú stend ég hér. Ég hafði
ekki búizt við að þess afmælis yrði
minnzt á þennan hátt. 20 ár — fjöldi
er.durminninga sækir á hugann, og ég
stend í mikilli þakkarskuld við ykkur
fyrir tryggð ykkar og umburðarlyndi við
míg, sem er svo ólíkur ykkur og flest-
um öðrum. Því sársaukafyllra fyrir mig
er það, sem hefur gerzt um þessar
mundir. Ég veit engin nöfn og kæri mig
heldur ekki um að vita þau. Ég get ekki
annað en beðið til Guðs, að þessi sóknar-
börn mín megi viðurkenna villu sína og
finna leiðina til baka, svo að þau verði
góðir kristnir danskir menn á meðal
okkar. Amen.
Helgi Hallgrímsson þýddi.
stokkið frá bernskunni til fuils þroska
og þekkingar á heiminum, og fyllt gap-
ið með tregasárri rómantik.
Því Maugham hefur vissulega verið
rómantískur. Fyrstu tilfinningatengsl
hans voru við spænsku þjóðina, og þau
voru eingöngu af rómantískum toga
spunnin. Það er ekki almennt álit, en
ég held að þeir sem þekkja Spánverja
muni mér sammála um, að Maugham
láti verr að lýsa þeirri þjóð en nokkurri
annarri. Eftir fyrri heimsstyrjöld og
erfið veikindi fór hann til Austurlanda
og fann þar, einkum í Malaja, miklu
betri yrkisefni. En þessa rómantísku
æð í Maugham, og vonbrigði hans, verð-
ur að skoða í ljósi reynslu hans frá
æskuárunum.
Allar sögur Maughams, frá þeirri
fyrstu til hinnar síðustu, eru tilbrigði
við sama tema: hlutirnir eru ekki það
sem þeir sýnast. Af því að Maugham
hlaut strangt uppeldi og leitaði sér
verndar bakvið heimsmannslegt yfir-
bragð (án þess þó að þræða troðnar
slóðir), vildi hann mega trúa því að
hin sanna lífsfylling væri fólgin í róm-
antísku, uppreisnargjörnu og óhefð-
bundnu lífi.
-A. örfáum árum varð Maugham
vellríkur og afburðavinsæll rithöfund-
ur. Hann átti um skeið þrjú leikrit í
gangi í einu í London. Það var mark-
mið hans og að því stefndi hann ráðn-
um huga, að afla sér fjár á leiksviðinu
til þess að fá tóm til að skrifa skáld-
sögur sem er tímafrekt starf. Hann hef-
ur aldrei dýrkað fátæktina. Hann hef-
ur alla tíð verið hreykinn af þeim hæfi-
leikum og auðæfum sem opnað hafa
honum leið inn í samkvæmislífið, sem
veitt hafa honum tækifæri til að’ferð-
ast um heiminn og gefið honum húsið
hans í Suður-Frakklandi.
Hann er sískrifandi. Þó var þessi rit-
leikni ekki meðfædd. Maugham er í
ríkum mæli „sjálfskapaður“ rithöfund-
ur: með stálvilja hefur hann þjálfað
sig við ritstörfin, með æfingum og með
því að líkja eftir fyrirmyndum hefur
hann skapað sér þann gráa, hnökra-
lausa samræðustíl sem við finnum í
flestum bókum hans. Hann hefur lesið
vandlega meistara hins óbundna máls
eins og Dryden og meistara smásögunn-
ar eins og Maupassant. Hann hefur alla
tíð lagt mikið upp úr tækni.
I einkalífi sínu er Maugham fé-
lagslyndur, en mjög einmana. Þeir sem
hafa hitt hann í Frakklandi munu ef-
laust vera á annarri skoðun, en utan
þess er hann hinn einmana gestur í
gistihöllum stórborganna. Þrátt fyrir
heimsborgarabraginn er í honum tals-
vert af eðli meinlætamannsins. Hann
er ekki öfgamaður, miklu fremur hygg-
inn og forvitinn áhorfandi að lífinu,
skarpskyggn hlustandi, sem með aldr-
inum hefur tileinkað sér óskeikula, geð-
þekka leikni í að leyna sárum sínum
og umburðarlyndi gagnvart syndum
annarra, sem er ef til vill meira en
umburðarlyndi hans gagnvart dyggð-
um þeirra. Honum er hvorttveggja gef-
ið: áhugi læknisins á greiningu og lög-
fræðingsins á dómum. Sjálfur hefur
hann sagt: „Það er ekki nauðsynlegt
fyrir rithöfund að borða heila kind til
að geta sagt lesandanum hvernig
kindakjöt er á bragðið. Honum nægir
að borða einn rifbita. En hann verður
að gera það!“
Maugham hefur látið sér nægja rif-
bita vandlætarans. Þann rifbita hefur
hann látið tilreiða sérstaklega handa
sér, og það er vissulega safaríkur og
dýr biti.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3.
bókina ofan af skápnum, kom sér vel fyr
Vedersö-kirkja.
ir i rúminu og tók að blaða í henni. Hún
var vandlega handskrifuð með svortu
bleki og fjöðurstaf. ,Brátt gleymdi hann
sér alveg við lesturinn. Þetta var dag-
bók hinna látnu hjóna. Hún hófst þann-
ig:
„Dagbók þessi er samvizka okkar
beggja. í hana má einungis skrifa sann-
leikann og ekkert nema sannleikann.
Við eigum bæði frjálsan aðgang að
henni en lofum því að ræða aldrei um
það sem við skrifum og leyfa engum
öðrum aðgang að henni.“
Anna María Jónsdóttir
Klemenz Karlsson
(sign.)
Gvendur blaðaði áfram............
...........Hann er að verða svo
þegjandalegur og undarlegur. Líti ég
upp frá prjónunum mæta mér athug-
andi augu, sem líta jafnharðan undan
...........Á kvöldin situr hún dúðuð
upp fyrir haus í alls kyns fataræflum
og prjónar eins og hún eigi lífið að
leysa nærboli á nærboli ofan fyrir þessa
ömurlegu safnaðarnefnd........
Opni ég gluggann stendur hún stein-
þegjandi upp, sýgur upp í nefið og
lokar glugganum...............
...........Sér er nú hver eyðslu-
semin. Ég veit ekki hvað stendur til
hjá honum en mér finnst það vera
skrítið uppátæki að kaupa lifandi blóm
til þess eins að sjá þau visna og deyja.
Eins og ekki hefði verið gagnlegra að
kaupa mjöl eða sokkaplögg............
...........Stundum eltir hún mig
um allt húsið með tusku í hendinni.
Snerti ég magohaníkommóðuna andar
hún á staðinn og strýkur svo allt hvað
af tekur. Hrökkvi smávegis aska a£
sunnudagsvindlinum mínum bíður hún
ekki boðanna heldur sópar henni upp á
augabragði. Hún hefur náð fullkomnun
í hreinlæti. Það er fólgið í því að kaupa
alla hluti þannig á litinn og þannig lag-
aða að hin minnsta rykögn fái ekki
dulizt. Stundum endist henni varla dag-
urinn til þess að hreinsa..........
...........Ef einhver segði mér að
hann væri mállaus eftir klukkan átta
á kvöldin mundi ég trúa því. Hann les
dagblöðin nærri því upp til agna og
þegar ég kem með kvöldteið tottar hann
pípustertinn svo að hann hverfur í
reykský og mig svíður í augun . . . . .
...........Það er ekki laust við að
ég sakni Önnu Maríu dálítið. Hún leið
út af eins og ljós.
Læknirinn gerði þá athugasemd að
líkið væri svo undarlega grátt.
í dag verður hún jörðuð.
Sjálfsagt grunar engan neitt nema e£
til vill lækninn.
Til öryggis ætla ég að hverfa. í höf-
uðstaðnum get ég fylgzt með því sem
gerist hér. Ég get unnið sitthvað.
Óneitanlega væri þó gott að mega
eyða elliárunum hér í fjallaloftinu og
kyrrðinni — í friði og ró.
Gvendur lokaði bókinni, fór fram
úr og setti hana upp í skápinn aftur.
Hann settist á rúmstokkinn, spennti
greipar, skaut hökunni fram og lokaði
augunum:
„Kæri Guð. Þú ræður svosum hvað
þú gerir við hann, en ef til hans næðist
hér máttu vita að hann yrði ábyggi-
lega hengdur. Faðir vor, þú sem ert á
himnum, helgist þitt nafn, tilkomi þitt
ríki, verði þinn vilji svo á jörðu sem
á himni. Gef oss í dag vort daglegt
brauð og fyrirgef oss vorar skuldir svo
sem vér og fyrirgefum vorum skuldu-
nautum. Eigi leið þú oss í freistni held-
ur frelsa þú oss frá öllu illu, því að
þitt er ríkið, mátturinn og dýrðm að
eilífu.
Amen“.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. janúar 1966