Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1966, Síða 10

Steingrímsson vígðist aðstoðarprestur
sr. Daða haustið 1760. Virðist ek'ki hafa
komið til neinna árekstra milli þeirra,
svo að ótti sr. Jóns hefur verið ástæðu-
laus. En ekki var hann nema einn vet-
ur í kapilánsstöðunni, því að vorið eftir
fékk hann Sólheimaþing. Voru þeir sr.
Daði síðan nágrannaprestar í Mýrdaln-
um unz sr. Jón fluttist austur á Síðu
1778. Virðist hafa farið hið bezta á með
þeim.
Á efri árum tapaði sr. Daði sjón og
var alblindur síðustu 7—8 árin, sem
hann lifði. Hélt hann þó embætti til
dauðadags með því að hafa kapilána.
En dauft þykir honura í dimmunni.
Og hann kveður:
Myrkrið mitt er svo mæðusamt,
mér finnst það æði strangt
Af því að mér var yfrið tamt
að iðja það sem var rangt. . . .
En hann finnur styrk og hughreyst-
ing í hjálpræðisverki frelsarans:
Myrkrin, Jesú, sem mæddu þig
í mestu þinni kvöl
hugga og gleðja hrelldan mig,
hér þó löng finnst dvöl. . . .
Vil ég því allt með ljúfri lund
líða hvað þóknast þér,
hreppi ég þína hjálparmund
herra, þá nægir mér. . . .
Sr. Jón Steingrímsson segir frá síð-
ustu samfundum sínum og sr. Daða í
Ævisögu. Gamli presturinn hafði gert
hot.um boð að finna sig „hvað ég gerði“.
Þá var sr. Jón kominn austur á Síðu og
búnaðist vel á Prestbakka í góðærinu
fyrir Skaftárelda.
Gamli, blindi presturinn á Heiði finn-
ur dauða sinn nálgast. „Sagði hann þá
nærfellt fyrir hvenær hann mundi
deyja, bað mig sjálfan að kistuleggja
sig og jarðsyngja. Hann lét styðja sig
blindan út, er við skildum; bað þar
hvor fyrir öðrum, söng hann mig þá
úr hlaðinu með þessu versi:
Af himna hæðum
hjálpræðis renni sól,
með gleðigæðum.
Guð sé þitt hlífðar skjól. etc.,
er hann þrítók með lystilegri röddu.
Þetta var síðasta sinn, sem sr. Jón var
sunginn úr hlaði „svo sem sá einfaldi
móður er nú nær aflagður".
Sr. Daði andaðist síðast í september
1779 73 ára gamall. Hann er fyrsti
presturinn sem grafinn var að Reynis-
kirkju.
Séra Magnús Hákonarson
/l.rið 1854 gerðist mikill hæfileika-
um. Það var sr. Magnús Hákonarson.
Hann fluttist austur frá Miklaholti á
Snæfellsnesi.
LEIÐRETTING
Leiðrétting vegna greinar um
„Veðrið á útfarardegi Mozarts“,
sem birtist í Jólalesbók Mbl.
Nafna heimildarmannanna, Pró-
fessors F. Steinhausers og Nicol-
as Slonimskys, er getið í grein-
inni, en af mistökum láðist að
geta heimildarritsins. Tónvísinda-
maðurinn Slonimsky ritaði grein
um hinar nýju uppgötvanir í
bandaríska tónlistarritið „The
Musical Quarterly“ í janúar
1960. Mörg atriði greinar minn-
ar, m.a. tilvitnanir allar, eru
þýdd og endursögð úr áður-
nefndri grein Slonimskys.
Jón S. Jónsson-

Sr. Magnús var sonur sr. Hákonar
Jónssonar á Eyri í Skutulsfirði — ísa-
firði — sem fórst í snjóflóði á heim-
leið frá messuferð í Bolungarvík 17.
febrúar 1817. Þá var Magnús aðeins 5
ára gamall. Fór hann í fóstur til Magn-
úsar Stephensens í Viðey. Þar hafði fað-
ir hans verið kennari í 9 ár og hefur sjálf
sagt látið þennan son sinn heita í höf-
uðið á dómstjóranum. Að loknu stúd-
entsprófi sigldi Magnús til Hafnarhá-
skóla, þar sem hann lagði stund á guð-
fræði. Prófi lauk hann samt ekki, enda
gaf hann sig að ýmsu öðru, því að hann
var ritfær vel og hagmæltur. Eftir heim-
komuna var Magnús enn á vegum Step-
hensena, m.a. sýsluskrifari hjá yfir-
valdi Rangæinga í Vatnsdal í Fljótshlíð.
Er sr. Magnús kom í Mýrdalinn hafði
hann verið vestra í 9 ár. Er þar af
honum ekki lítil saga. Þá var sr. Pétur,
síðar biskup, prestur á Staðastað og
prófastur Snæfellinga. Hann stofnaði
félag með prestinum í Þórsnesþingi.
Voru það fyrstu samtök andlegrar stétt-
ar manna á íslandi. Félagið stofnaði árs-
rit, og komu út tveir árgangar. í báðum
heftunum eru ritgerðir, að vísu nafn-
lausar, en taldar eftir sr. Magnús. Þær
eru báðar harðar ádeilur, önnur um
kirkjusönginn, hin um siðsemi við
kirkju. Út af greinum þessum varð mik-
ill úlfaþytur vestra. En allt mun það
hafa verið hjaðnað, þegar sr. Magnús
fluttist austur, enda þá nokkur ár liðin
frá því þær birtust.
Sr. Magnús Hákonarson var kvænt-
ur Þuríði Jónsdóttur umboðsmanns í
Þykkvabæ. Þau bjuggu í Vík í Mýrdal,
meðan þau dvöldust eystra. Þrátt fyrir
það góða jarðnæði og mikinn búskap
voru þar ekki efni í búi. Er svo að
sjá, sem sr. Magnús hafi ekki verið
mikill búsýslumaður.
Hinsvegar var sr. Magnús hinn bezti
kennimaður og tilþrifamikill bæði í
stól og fyrir altari. Flest árin, sem hann
var í Mýrdal, var Jón Jónsson umboðs-
maður bóndi á Höfðabrekku. Var þar
eitt hið mesta fyrirmyndar heimili bæði
andlega og veraldlega, sem hugsazt gat.
„En allri sókninni mátti líkja við stórt
heimili", segir Eyjólfur á Hvoli í bók
sinni um Merka Mýrdælinga. „Þar var
aldrei messufall í færu veðri og svo
fast gengu sóknarmenn eftir við presta
sína að fá messu sinn ákveðna dag, að
sr Magnús fór degi fyrr að Höfðabrekku,
þegar illa leit út með veður og færð“.
En þessi kirkjulegi áhugi var ekki
prestinum einum að þakka. Eitt sinn
hafði prestur spurt Þorbjörgu húsfreyju
á Bólstað: „Hvort haldið þér að Höfða-
brekkukirkja verði svona vel sótt ef
pokaprestur kemur eftir mig?“ „Hún
svaraði: Ég held það sé nú nokkuð
sama hver presturinn er. Meðan Jón
umboðsmaður og maddama Guðlaug
eiga þar heima, verður kirkjusókn
góð“.
Þegar sr. Magnús var kominn yfir
hálfsextugt og hafði haldið Reynisþing
í 14 ár, losnaði Staður í Steingrímsfirði.
Það þótti gott brauð, um það bil helm-
ingi tekjumeira en Reynisþing. Hefur
það e.t.v. ráðið því að hann sótti um
það kall. Fékk hann það vorið 1868.
Um svipað leyti fluttist Sighvatur Borg-
firðingur að Klúku í Bjarnarfirði. Var
sr. Magnús sóknarprestur ha-ns meðan
hann dvaldist þar nyðra.
>3 egir Sighvatur því af persónu-
legum kunnugleik frá honum í presta-
ævum sínum og lýsir honum svo:
Séra Magnús var maður gildvaxin-n
og meðallagi á hæð, holdugur á efri ár-
um, tígulegur á svip, heilsugóður oftast,
• amur að afli og ágætur sundmaður.
Hann var vel lærður í tungumálum,
einkum norrænu og norrænum fræðum
'Og-.fylgdi mjög hinu fagra móðurmáli
sínu svo að ekki mátti hann heyra rang-
mæli. Skáld var hann gott og orti ýms
kvæði lausavísur og erfiljóð, harðkvæð-
ur var hann, þó málið væri vandað.
Hann var söngmaður góður og hafði
sterkan róm. Hann var predikari með
afbrigðum og vandaði öll prestsverk sín.
Aldrei jarðsöng hann lík, svo að ekki
héldi hann líkræðu, þó ekki væri hann
beðinn. Það var eitt sinn sumarið 1870,
að sr. Magnús söng messu á Kaldrana-
nesi. Meðan stóð í tíðagjörð, var kom-
ið með lík til greftrunar norðan frá
Eyjum á Bölum, en presti hafði ekki
verið áður tilkynnt dauðsfallið, því
bæði var vegur langur frá Eyjum að
Stað og veikindi gengu þar á bænum,
en túnannir stóðu yfir. Vissi prestur
ekkert af, fyrr en hann gekk í kirkju
og líkið var komið heim að kirkjugarði.
Tóku líkmenn þegar gröfina og gekk
fljótt, en prestur sat á meðan í stofu
sinni. Var þegar tekið til greftrunar.
Flutti prestur snotra líkræðu a-lla í
ljóðum. Var Sighvatur sjálfur staddur
við útförina, svo þetta fer ekki milli
mála.
Af íþróttum sr. Magnúsar og vaskleik
segir Sighvatur tvær sögur. Skulu þær
raktar hér, þótt hvorug þeirra gerðist
í Mýrdalnum.
Eitt sinn kom Magnús vestan ríðandi
að Hvítá í Borgarfirði og ætlaði á Þinga
nesferju en enginn kom ferjumaðurinn.
Prestur var í reiðkápu (kavíu) stórri
með mörgum krögum hverjum utan yfir
öðrum sem þá var títt, i stígvélum og
með stromphatt á höfði og reiddi dún-
pund bundið í klút í annarri hendi.
Þannig ætlaði hann að sundríða niður
yfir ána, en hesturinn steyptist á höf-
uðið og prestur af honum. Synti hann
síðan með hattinn á höfði en hélt dún-
pundinu ofan vatns með annarri hendi.
Sem dæmi um afl sr. Magnúsar segir
Sighvatur eftirfarandi sögu:
Það var vorið 1871, að hann-var stadd-
ur úti á verzlunarskipinu Meta frá Kaup
mannahöfn, sem lá þá á Skerjavíkurhöfn
í Steingrímsfirði.
Þar var lausakaupmaður, Bjarni Sand-
holt frá verzlun Clausens stórkaup-
manns. Sr. Magnús var niðri í miðlest
skipsins þar sem verzlað var. Margir
menn voru þar samankomnir og voru
sumir uppi, en nokkrir niðri. Einn
þeirra, er uppi á þilfari voru, var Jör-
undur bóndi Gestsson frá Hafnarhólmi
og var við öl. Vissu menn ekki fyrri af
en Jörundur steyptist á höifuðið niður
í lestina, sem var nær tvær mannhæðir
frá þilfari niður til botns og þar var
Magnús niðri og hafði búizt við falli
Jörundar ofan yfir sig. Hafði hann út-
rétta báða armleggi og lét Jörund falla
niður á þá, en ekki kiknaði hann hið
minnsta og hélt báðum örmunum beint
út frá sér sem áður. Var Jörundur þó
meira en meðalmaður á vöxt. Á þennan
atburð horfði Sighvatur sjálfur. Þetta
var fjórum árum fyrir andlát sr. Magn-
úsar og hann þá orðinn feitur mjög og
hafði ístru.
Góður var sr. Magnús heim að sækja
og skemmtinn í viðræðum þegar um
fróðleik var að ræða og við þá, sem
hann vildi eiga í samræðum við, og þá
jafnan fræðandi og glaðvær. Sumum
fannst hann nokk-uð þóttalegur og að-
finnslusamur enda var það til í fari hans.
Vorið 1875 kom upp megn taugaveiki
á Stað í Steingrímsfirði. Tók sú sótt
flesta á bsenum. Úr henni dó sr. Magnús,
kona hans og tvö börn uppkomin, Bjarni
og Guðjón, öll á einni viku.
Séra Brynjólfur Jónsson
O íðasti prestur í Reynisþingum
var sr. Brynjólfur Jónsson, síðast á
Ólafsvöllum og löngum kenndur við
þann stað. Hann var sonur Jóns há-
yfirdómara Péturssonar, tvíburabróðir
við sr. Pétur Kálfafellsstað.
Sr. Brynjólfur vígðist til Meðallands-
þinga vorið 1875. Ekki var hann þar
nema árið. Næsta vor fékk han-n Reyn-
isþing og settist að á Heiði. Þar var
hann í 6 ár unz hann fluttist austur
að Hofi í Álftafirði, síðan var hann
einn vetur á Bergsstöðum í Húnaþingi.
Þá fékk hann Ólafsvelli þar sem hann
var prestur til dauðadags.
Vorið 1025 fór sr. Brynjólfur til
Reykjavíkur á prestastefnu svo sem
venja hans mun hafa verið. Hann of-
kældist á leiðinni, lagðist veikur þegar
suður kom og andaðist á heimili Helgu
dóttur sinnar 2. júlí. Skeiðam-enn komu
suður til að bera hann til grafar, en yfir
moldum hans töluðu þeir sr. Magnús
Helgason og Friðrik Hallgrímsson.
Sr. Brynjólfur mun hafa orðið næsta
minnistæður öllum þeim, sem höfðu af
honu-m einhver kynni. Frægastur var
hann fyrir stálminni og hinn þaulfróð-
asti í mörgum efnum. Hann kunni em-
bættismannaskrár Norðurlandaríkjanna
utan bókar, enda hafði hann Hof- og
Statskalender Dana í höndum sér á
deyjandi degi. (Vörður 18. júlí ’25).
Fyrri kona sr. Brynjólfs var Ingunn
Eyjólfsdóttir frá Vælugerði í Flóa. Hún
var af fátæku fólki komin en dug-
miklu og var sjálf dugnaðar- og ráð-
deildarkona, var hreinlynd og hjartagóð,
vinsæl og velmetin af öllum, sem þekktu
hana rétt. — Þannig farast Sighvati
Borgfirðir.gi orð um síðustu prests-
maddömuna í Reynisþingum.
(í síðari hluta þessarar greinar verð-
ur sagt nokkuð frá kirkjum og kirkju-
stöðum Reynisþinga).
Hagalagöar

,,IIIt veit hún á sig“
Á harðindavetrum allt fram á síð-
ustu öld, var ekki einsdæmi, þótt
bændur inntu fjármenn sína, þegar
heim komu frá fénu að kvöldlagi,
hvernig rjúpan hefði hagað sér í
dag. Það sem bóndinn vildi vita var,
hvort rjúpan hefði verið í kröfsum
fjárins og hvort hún hefði verið ið-
in að tína í sarpinn. Væru svör fjár-
mannsins jákvæð, var venjulega
svarið: ,,Já, ekki spáir það góðu“,
eða ,,Illt veit hún á sig“. Væru svör
þess er spurður var á þá leið að
rjúpan hefði varla sézt í dag, þá
léttist heldur brún fólksins. í þann
tíma var svo mikið undir því kom-
ið, að féð hefði sem oftast haga af
jörðinni.
(Ól. Þorvaldsson)
Gjafadagur
Víða var það, að fólk, sem varð
að þiggja af öðrum, var vart talið
manneskjur, en fólkið á Svalbarðs-
ströndinni hugsaði ekki þannig. Þar
hafði hvert efnaheimili ákveðinn
gjafadag og var þá farið með mjólk
og smjör og annað þess háttar heim
til fátæklinganna. Ég man, að ég
heyrði sérstaklega talað um, hve vel
væri farið með munaðarleysingja
þarna fyrir norðan, mun betur en
fyrir sunnan.
(Heimdragi II).
Þúsund riddarar að norðan
Ýmsar skröksögur hafa á þeim ár-
um gengið í Kaupmannahöfn um
uppreisnaranda íslendinga. Hinn 27.
okt. 1848 skrifar Dr. Pétur Jóni bróð
ur sínum: Altalað var í Höfn, að Jón
Guðmundsson hefði riðið upp á Al-
þing í sumar og gjört upphlaup,
hefði verið í ráði, að 1000 Cavaller-
ístar eða riddarar kæmu frá Norð-
urlandi en Infanteri (fótgöngulið) að
sunnan, sem áttu að drepa alla
danska embættismenn og alla
( ,,dansksindede“ og sjálfsagt alla
/ kaupmenn.
j (Ævisaga Péturs biskups).

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. janúar 1966