Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1966, Blaðsíða 3

MOSKVA
Framhald af forsíðu.
um. Liður tvö: Morð, sem jramin eru
fyrir eða ejtir tiltekið tímabil, svo og
morð í sambandi við rán eða nauðg-
un, teljast til ajbrota og eru rejsi-
verð samkvœmt gildandi landslögum.
Moskvu, Kreml. Forseti œðsta ráðs
Síðan sagði hátalarinn:
„ . nú verður haldið ájram að
útvarpa jrá alþýðuhljómleikunum . ,
(C
V ið stóðum og horfðum algerlega
ringluð hvert á annað.
„Einkennilegt“, sagði ég, „mjög ein-
kennilegt. Ég skil ekki í hvaða t.d-
gangi • • • • “.
„Þeir skýra það áreiðanlega", skaut
Soja inn í. „Það er óhugsandi, að blöð-
in birti ekki skýringu“.
„Félagar, þetta er ögrun!“ Igor gekk
fram og aftur um (herbergið, — hann
var að leita að skyrtunni sinni. „Þetta
er Rödd Ameríku, sem sendir á okk-
ar bylgjulengd, Voice of Ameriea".
„Rödd Ameríku?" endurtók Volodjka
íhugandi, „nei, það er af og frá. Tækni-
lega ómögulegt. Á þessum tíma [hann
leit á úrið], hálf-tíu . . . . ef þeir
sendu á okkar bylgjulengd, hlytum við
að heyra í þeim báðum“.
V ið gengum aftur út. Hálfklætt
fólk kom í ljós á garðsvölum nágranna-
húsanna. Það safnaðist saman í smá-
hópa, yppti öxlum og eigraði til og frá.
ígor stóð mitt á meðal okkar, al-
klæddur, eins og trúboði í villimanna-
hópi. Hann var heldur framlágur eftir
þá staðhæfingu Volodjkas, að útvarps-
tilkynningin yrði ekki kennd véla-
brögðum glæpamannanna hinum meg-
in hafsins. Hann iðraðist þess auðsjá-
anlega að hafa skilgreint fréttina svo
skorinort sem ögrun. En að mínu á.'iti
var ótti hans tilefnislaus, að líkindum
voru engir njósnarar í ökkar hópi.
„En hvers vegna að vera að æsa sig
þetta upp?“ spurði hann með upp-
gerðarkæti. „Soja hefur rétt fyrir sér,
það hlýtur að koma einhvers konar
skýring á þessu. Tolja, hvað heldur
þú?“
„Æ, það má fjandinn vita . . . .“,
tautaði ég, „það er nærri heill mánuð-
ur til þess, hvað var hann kallaður —
dagur morðsins". Mér varð orðfall. Og
aftur litum við hvert á annað, undrandi
og kvíðin.
„Það skiptir alls engu máli“. ígor
hristi höfuðið. „Ég held, að það standi
í sambandi við alþjóðapólitíkina".
„Við forsetakosningarnar í Amer-
íku? Er það það, sem þú ert að hugsa
um, lgor?“
„Æ, Lilka, þú ættir nú að halda þér
saman! Þú bullar svo mikið!“
„Komið þið, við skulum fara að
synda“, sagði Soja og stóð á fætur.
„Tolja, viltu rétta mér sundhettuna
mína!“
Það var greinilegt, að þetta óskilj-
anlega atvik hafði meira að segja kom-
íð henni úr jafnvægi, því að annars
hefði hún ekki þúað mig í návist hinna,
en enginn veitti því athygli.
Þegar við vorum á leið niður að fljót-
inu, náði Volodjka mér, tók undir hand-
legg mér og sagði, um leið og hann
horfði á mig raunamæddum biblíuaug-
um sínum: „Veiztu hvað, Toja, ég held,
að þetta sé eitthvað, sem þeir hafa fund
ið upp gegn gyðingunum............“.
★
E g skrifa þetta allt og hugsa um
leið: til hvers eru eiginlega þessi skrif?
Ég get allavega ekki gefið þau út hér
heima, né heldur get ég sýnt þau nein-
um, lesið þau fyrir neinn. Smygla þeim
til útlanda? I fyrsta lagi er það ógern-
ingur, og í öðru lagi hefur það, sem
ég ætla að skrifa um, verið umtalsefni
í hundruðum erlendra blaða og útvarp-
ið hefur rætt þetta mál sólarhringum
saman. Nei, það er fyrir löngu upp ur-
ið og í hreinskilni sagt — þá væri það
að bera í bakkafullan lækinn að gefa
það út hjá andsovézkum útgáfum.
Nei, þetta eru allt saman vífilengjur.
Ég veit hvers vegna ég er að skrifa
þetta. Ég verð að gera sjálfum mér ljóst,
að það hafi raunverulega átt sér stað.
Og það mikilvægasta: hvað hefur gerzt
í mér? Hér sit ég við skrifborð mitt.
Ég er þrjátíu og fimm ára gamall. Sem
áður vinn ég hjá þessari bjánalegu
tækniritaútgáfu. Útlit mitt hefur ekki
breytzt. Hugarþel mitt ekki heldur. Ég
hef enn mætur á ljóðum. Ég elska
vodika. Ég elska konur. Og að jafnaði
elska þær mig líka. Ég tók þátt í styrj-
öldinni. Ég hef drepið. En ég var líka
nærri því drepinn sjálfur. Þegar konu
verður það óvart á að snerta við ör-
inu á mjöðminni á mér, dregur hún að
sér höndina og hvíslar: 0, hvað er
þetta? Þetta er sár, svara ég, eftir hljóð-
lausa dum-dum kúlu. Veslings þú, seg-
ir hún, var það mjög sárt? En annars
er allt við það sama. Sérhver kunn-
ingi, sérhver vinur, sérhver samstarfs-
maður af skrifstofunni myndi segja:
svei mér þá, Tolja, þú hefur nú heldur
ekki breytzt hætis hót. En ég veit, ég
veit ósköp vel, að þennan dag tók ég
í hnakkadrambið á mér og skipaði mér
augliti til auglits við sjálfan mig! Ég
veit, að hann neyddi mig til að kynn-
ast sjálfum mér frá grunni.
0 g, já það var eitt enn. Ég er
ekki rithöfundur. Á unglingsárunum
orti ég ljóð, og enn get ég borið það
við öðru hvoru. Ég hef einnig skrifað
leikgagnrýni — ég hélt mig geta farið
þá leiðina að bókmenntunum, en af því
varð ekki. Og samt sem áður skrifa
ég. Nei, ég er ekki haldinn ritæði. Rit-
æðingar, (sem bókmenntalegur ráðu-
nautur hef ég töluverð afskipti af
þeim), ritæðingar trúa á snilli sína, en
mér er ljóst að ég hef enga hæfileika.
Og hafi ég einhverja, þá er það eitt-
hvert smáræði. En ég hef nú einu sinni
unun af því að skrifa. Hvað er það
bezta, það þægilegasta við mína að-
stöðu? Ég veit fyrirfram, að enginn les
þetta, svo að ég get óhræddur skrifað
allt, sem mér dettur í hug. Ef ég vildi
skrifa: slagharpa svörtu Afríku sýnir
tennurnar eins og svertingi!, þá skrifa
ég það. Og enginn myndi bera mér á
brýn hroka eða nýlendustefnu. Ef ég
vildi skrifa, að stjómin væri undan-
tekningarlaust skipuð lýðskrumurum,
hræsnurum og svínum — þá skrifa ég
það líka . ... ég get leyft mér þann
munað að vera kommúnisti með sjálf-
um mér.
En ef ég á að vera alveg hreinskil-
inn, þá vonast ég samt sem áður eftir
því að eignast einhverntíma lesendur.
Að sjálfsögðu ekki nú, heldur að mörg-
um, mörgum árum liðnum, þegar ég er
ekki lengur hér á Jörð. Við skulum
orða það þannig: einhverntíma, eftir
mörg og liðin og gleymd árhundruð
verður nafnlaust og höfundarlaust
handrit mitt lesið af einum munki, ein-
um einasta, — tilhugsunin ein vekur
ánægju hjá mér.
Og nú, þegar ég hef opnað hjarta
mitt fyrir ímynduðum lesanda, get ég
haldið áfram.
Það varð ekki meira úr hátíðaskapi
þann daginn. Hnyttiyrðin virtust
bragðlaus. Við höjðum ekki allan hug-
ann við knattleikinn, sem við lékum;
það hajði enginn lyst á að drekka,
og við jórum snemma heim.
Daginn ejtir var ég kominn ajtur
til Moskvu og jór í vinnuna. Ég vissi
fyrirjram, að lúnar óumjlýjanlegu
umrœðxir um tilskipunina myndu
byrja. Ég vissi jyrirjram, hver myndi
láta i Ijós skoðun sína og hver myndi
Framhald á bls. 5.
29. maí 1966
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 3