Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1966, Blaðsíða 12

MOSKVA
Framhald af bls. 10.
B úið, búið, búið. Þetta ótalaða orð
ómaði í gegnum skrítlukenndar frásagn
irnar, í óstyrkum hlátrinum, í hnífil-
yrðum, sem beint var að stjórninni. í
fyrsta skipti, síðan á morðdaginn,
heyrði ég, hvernig fólk talaði um það,
sem gerzt hafði. Fram að þessu hafði
það — ef ég bryddi upp á efninu —
orðið einkennilegt á svipinn og vikið
samræðunum að einhverju öðru. Stund
um hafði ég staðið sjálfan mig að
brjálæðislegri hugsun: hafði þetta allt
saman verið draumur? Og nú — nú
var það um garð gengið. Nú höldum
við hátíðlegt fjörutíu og þriggja ára
afmæli hinnar miklu sósíalistísku októ-
berbyltingu.
Fjögur okkar þögðu — Svetlana,
Soja, Volodjka og ég. Frásagnir, hvik-
sögur og staðfestar fregnir þyrluðu
upp áhrifamoldviðri, sem stóð eins
og lithverfur regnbogaúði í herberg-
inu, ýrðist yfir gráleitt veggfóðrið.
„Hjá okkur í leiðangrinum var allt
með friði og spekt. Hjá okkur dug-
ar það ekki^— í tajgunni* er það ég
í dag, þú á morgun....“.
„Nágranni okkar framdi sjálfs-
morð í dagrenningu. Þessi hægláti,
gamli maður, hann var þjónn á
Prag-gistihúsinu..“.
„Ég gat ekki sofnað um nóttina,
mér fannst alltaf, að einhver vœri...“.
Ég hugsaði um það, er ég gekk út á
göturnar aðfaranótt hins ellefta ágúst
og sá vatnsbílana aka niður eftir
Sadovaja. Þeir óku framgleiðir með
burstana útbreidda og þvoðu og þvoðu
og þvoðu akbrautir og gangstéttirn-
ar....
Ég beið, unz Svetlana leit yfir til
mín, og benti þá með augunum til dyra.
Ilún gekk út, og ég fylgdi henni eftir
að vörmu spori. í eldhúsinu var nota-
legt og hljótt. „Jæja, hvernig fellur yður
það, Svetlana?“
„Ég veit ekki með vissu, Tolja, þau
eru reyndar fjarska indæl öll, en þegar
þau fóru að tala um það .... yfir
hverju gleðjast þau svona?“
„Það gleðjast yfir því að vera á lífi,
Svelana“.
„En þau hlupu öll í felur, en. .“.
Svetlana þagnaði við, hún leitaði að
rétta orðinu. „Þau hafa öll látið hræða
sig“.
„Látið hræða sig?“ Ég greip um
öxlina á Svetlönu. „Svetlana, skiljið
þér. . . .«.
Nei, hún skildi ekki, hún gat ekki
skilið, að með þessu eina orði hafði
hún svarað spurningunni, sem hrœdd-
ir menn í milljónatali lögðu fyrir
sjálfa sig. Hún, þessi lítilláta stúlka,
gat ekki skilið, að hún var jafnoki
stjórnskörunganna, hinna spakvitru
leiðtoga lýðsins, jafnoki hinna íbyggi-
legu, brakandi skjala, lágróma lotn-
ingartuldurs skýrsluritaranna í
dimmum skrifstofum, jafnoki þess,
sem við svo hátíðlega köllum ríkis-
vald.
Hún hélt sig aðeins hafa sagt mér
* Tajga eða Tæga: Hið mikla og mýr-
lenda barrskóglendi í Rússlandi og Sí-
beríu, milli freðmýranna (túndrunnar)
í norðri og gresjunnar (steppunnar) í
suðri.
Mahalia Jackson er mikil trúkona. Hér biðst hún fyrir, áður en hún á að
syngja í kirkjunni, sem sést í baksýn.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2.
meðan mótið stóð yfir, og syngja dag-
lega fyrir þá.
Eftir þetta fóru hvítir áheyrendur að
flykkjast að söngleikahöllunum, þar
sem hún 'hélt konzerta. Næstum því
fertug að aldri hóf hún söngferil sinn
fyrir alvöru.
I hinum svonefnda guðspjalla-
söng má greina ýmislegt, sem rekja
má til svertingjasálma, mótmælenda-
sálma, fagnaðarsöngva svertingja („jub-
ilees'1, sem komu til sögunnar upp úr
Þrælastríðinu (bandarísku borgara-
styrjöldinni 1861-1865) og eru bæði
hraðari og gleðiríkari en svertingja-
sálmarnir („Negro spirituals")), og til
jazzins. Að uppbyggingu og tónstíl er
einum orðið, en óviljandi hafði hún
slöngvað því í andlit hins tröllaukna
ríkisbákns, í svart-hvítar ekrur dag-
blaðanna, sem dag eftir dag flæða yfir
landið, hún hafði fleygt því að öskur-
kórum fundanna, að djöfullegu þruski
þúsundfætlannna undir hinum miklu
skrúðgöngum.
Ég tók hana í faðminn og sagði: „Lát-
um útrætt um það, Sveta, leyfið mér
að kyssa yður, það hefir mig lengi
langað til .... sérðu þá ekki, það....“.
Og nú, þegar ég hef fylgt Svet-
lönu heim, geng ég hinar gamalkunnu
götur, geng eftir öngstrætunum, sem ég
rata um blindandi. Gegnum hýjalíns-
tjöldin stafar rósrauðum bjarma af
bústnum krínólínum lampanna. í húsa-
stigum standa hjónaleysi og kveðjast,
e.n geta þó ekki skilið. Einhvers staðar
að berst ómur frá hátalara, einhvers
staðar ískrar í bifreiðahemlum, glað-
værir hópar, sem eins og ég sjálfur eru
síðla á ferð heim úr samkvæmi, hafa
hátt. Á einhverri hæð í herbergi situr
fólk og tautar formælingar, ljóð, ástar-
játningar.
Þ etta er Moskva.
Ég geng niður kyrrláta, viðkunn-
anlega breiðgötuna, finn heftið í
vasa mínum og hugsa um það, sem
ég hef skrifað; ég hugsa, að þetta
sem ég hef skrifað, gœti hvaða mað-
ur, sem vera skyldi, minnar kyn-
slóðar og minna örlaga, hafa skrif-
að, maður, sem, eins og ég, elskar þetta
bölvaða, þetta dýrlega land. Ég hef
dœmt landið og fólkið í því og sjálf-
an mig betur og verr en maður skyldi
dœma. En hver getur álasað mér
fyrir það?
Ég geng og segi við sjálfan mig:
„Þetta er þinn heimur, þitt líf og
þú ert fruma, hluti af því. Þú mátt
ekki láta hrœða þig. Þú verður sjálf-
ur að bera ábyrgð og með því berð þú
ábyrgðina fyrir aðra“.
Og endálausar göturnar og torg-
in, fljótsbakkarnir og trén, svefn-
mókandi húsaraðirnar, eins og skip
í hrikalegri lest á siglingu út í óviss-
una, svara mér í hljóðum, undrandi
skilningi og samhygð:
Þ et t a er Moskva.
guðspjallasöngurinn talinn skyldari
jazzi en svertingjasálmum. Tónlistar-
gagnrýnandinn George Avakian segir
þó, að í guðspjallasöng sé „meira frjáls-
ræði, meira svigrúm en í jazzi, ekki
aðeins í tæknilegum tilbrigðum við lag-
línuna og fráhvörfum og breytingum
á hljóðfallinu, heldur einnig í blæ-
brigðaríkri túlkun á tilfinningum flytj-
andans“.
Ungfrú Jackson segir, að guðspjalla-
söngur sé frábrugðinn blues. Hinn fyrr-
nefndi sé söngur vonarinnar, en hinn
siðarnefndi örvæntingarinnar, enda neit-
ar hún alveg að syngja blues. Hún vill
syngja af krafti, með sveiflum og fyrir-
ferð, því að „sönn trú er sönn gleði,
hreinn fögnuður og unaður“. „Hvernig
er hægt að syngja af tilbeiðslu og inn-
lifun um himin og jörð og öll dásemdar-
verk guðs, án þess að nota hendumar?"
spyr hún. „Ég vil, að hendur mínar og
fætur mínir, allur líkaminn tjái það,
sem mér býr í brjósti. Herrann vill ekki,
að við séum eins og steinrunnin. Ef þig
langar til þess, þá skaltu hreyfa fæt-
urna og dansa drottni til dýrðar. Stund-
u:m kemur það fyrir, þegar ég er að
syngja á h'ljómleikum, að ég syng full-
hátt og hef hljómfallið ákaflega hratt.
Stundum hrífst ég svo, að ég fer niður
af sviðinu og syng með fólkinu niðri í
salnum, og svo held ég áfiram að syngja
í búningsher'berginu og hætti ekki fyrr
en óg hef tjáð allt í söng, sem mér er
innan brjósts".
Andlitið er jafn-'blæbrigðaríkt og
söngurinn, enda tjáir hún sig einnig með
auðugum svipbrigðum. Augun eru
glettnisleg, oft hrekkjaleg, munnurinn er
stór og geiflugjarn, og kjötríkur hnúður
er framan á nefbroddinum, sem gerir
andlit hennar enn sérkennilegra. Söng-
ur hennar er smitandi, enda standast
fæstir áheyrendur þá freistingu að
stappa niður fótunum og klappa saman
lófunum í takt við sönginn.
Síðan hún söng fyrir tónfræðingana
árið 1950, hefur hún haft miklar tekjur
af söng sínum. Þá þegar var hún beðin
að koma fram í sjónvarpi ,og þá fékk
hún fyrsta tilboðið af mörgum um að
halda hljómleika í Carnegie Hall í New;
York. Síðan hefur söngferill hennar ver-
ið óslitin sigurför. 1952 söng hún í Frakk
landi, Hollandi og Danmörku. Lengi hef-
ur hún haft fastan útvarpsþátt og nú
fastan sjónvarpsþátt við eina stærstu
útvarpstöð Chicago-borgar. Hún heldur
oft hljómleika fyrir sjónvarpsstöðvar,
sem myndvarpa um öll Bandaríkin, —
hún hefur sungið í kvikmyndum og á
landsþingum demókrata margsinnis.
N ú hefur hún geysimiklar tekjur
árlega af söng sínum, en mikinn hluta
þeirra gefur hún til kirkjulegrar starf-
semi. Það er einkennandi fyrir hana, að
hún hefur ákveðið að reisa stórt, evan-
gelískt guðshús í Chicago, þar sem fagn-
aðarerindið verður boðað dag og nótt
allt árið. Guðshús þetta á ekki að til-
heyra neinni kirkjudeild, heldur standa
öllum opið, án tillits til kyniþáttar eða
trúarbragða. Þangað ætlar hún að bjóða
öilum beztu guðspjallasöngvurunum. Nú
á dögum leggja mjög margir fyrir sig
guðspjallasöng, sem hún ein gerði heims-
frægan. Margir útvarpsþættir eru ein-
göngu helgaðir honum, og árlega koma
margar hljómplötur út með slíkum söng.
Þetta hefði aldrei orðið, hefði ekki hin
sérstæða og dýrlega rödd Mahalíu
Jacksons vakið athygli heimsins á guð-
sp j allasöngnum.
HÚSIÐ
Framhald af bls. 4.
kenna á því. Sú raunasaga skal ekki
rakin hér að öðru leytj en því, að þeg-
ar flytja átti hana frá Skálholti til
Reykjavíkur og setja upp í hina nýju
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29. maí 1966