Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1966, Blaðsíða 14

Sorphreinsunarvandamálið tekið nýjum tðkum
Eftir nýja kerfinu, sem fundið var
upp af Westinghousefélaginu og öðru
félagi, sem vinnur úr úrgangsefnum,
er sorpinu ekið úr safnvögnunum í
greiningarstöð. í»ar eru öll efni,
sem hægt er að selja sem „gamalt“
efni tekin úr og greind sundur, hvort
sem um er að ræða dósir, pappír,
tuskur, plast eða togleður.
Hvernig er bezt að losna við
matarleifar og annað sorp, sem til
fellur í húsum? Þetta er vandamál,
sem allar vaxandi borgir eiga við
að stríða. í öllum iðnaðarlöndum er
sorpmagnið frá húsum í sífelldum
vexti og kostnaðurinn við að losna
við það fer síhækkandi.
Margar stórar borgir brenna sorp-
inu sínu, en þetta kostar dýrar
stöðvar og oft og tíðum spillir það
andrúmslofti borgarinnar. Önnur
aðferð er að fleygja sorpinu —
hvolfa því í gryfjur og þekja síðan
allt saman moldu. En í stórum borg-
um er landrými ekki alltaf auðfeng-
ið og flutningurinn getur orðið afar-
dýr.
E f til vill getur ný aðferð, sem
upp hefur verið fundin í Bandaríkj-
unum leyst vandann hjá nokkrum
þeim borgum, sem verst eru staddar.
Þar er hirt úr sorpinu og það unnið
í nytsöm efni. Stöðin er harðlokuð
og umgirt, svo að nagdýr og skordýr
komast hvorki út né inn, og heldur
ekki getur neinn þefjandi reykur
komizt út. Af þessu leiðir aftur, að
hægt er að reisa stöðina inni í borg-
inni eða í útjaðri hennar og eins
verður ódýrara að safna sorpinu og
flytja það.
T ilraunastöð af þessu tagi hef-
ur verið í gangi í tvö ár í San Fern-
ando í Kaliforníu. Hún vinnur 50
tonn af sorpi á dag. Samskonar
stöðvar má reisa, sem vinni úr allt
frá 35 til 2000 tonnum á dag. Þessar
stöðvar gera engan hávaða og hægt
er að hafa þær í léttbyggðum verk-
smiðjuhúsum, sem eru alls ekki ó-
snotur útlits.
Þar eð lokaefnið — áburðardeigið
— þarfnast vætu meðan á tilbúningi
þess stendur, hafa uppfinningamenn-
irnir stunglð upp á að hagnýta væt-
una úr skolprennum borganna til
þessara nota. Það mundi bæta áburð-
inn og verða til þess, að hægt væri
að sameina þessi tvö hreinsikerfi
borganna.
S tærð sorphreinsunarvanda-
málsins í Bandaríkjunum kom ný-
lega í ljós í skýrslu heilbrigðisstjórn-
arinnar, þar sem áætlað var, að á
einum venjulegum degi framleiði
Bandaríkin 363.000 tonn af sorpi —
eða meira en 250 tonn á mínútu
hverri.
Skýrslan sýndi einnig, að sökum
atriða eins og vaxandi eyðslu, auk-
innar iðnvæðingar og nútíma matar
umbúða hefur magn fastra efna í
sorpi vaxið örar en mannfólkið. En
um leið og borgir og útborgir þenj-
ast út, verður erfiðara um ódýrt
landrými fyrir sorpið.
Víðast hvar í Bandaríkjunum hafa
stjórnir staðanna sorphreinsunina á
hendi, og áætlað er, að þær eyði 1:1
þessa 1500 milljónum dala, árleg.a.
Aðeins vegamálin og skólamálin eru
dýrari hjá stjórendum á hverjum
stað.
Fyrir rúmum tveim áratugum
kom hver borgari frá sér tveim pund
um sorps á dag. f dag er þessi tala
orðin tvöföld, og til að auka vand-
ann enn meir eru nú 50 milljónum
fleiri Ameríkumenn til að bæta við
sorphauginn.
Sum borgarfélög komast af með
2 dali og 50 sent á hvert tonn af
sorpi, en hjá öðrum getur þetta kom-
izt alla leið upp í 18 dali.
að er ekki einasta, að flutn-
ingurinn á sorpinu nemur 80-90% af
sorphreinsunarkostnaðinum, heldur
er það að verða æ erfiðara að finna
hentugt landrými fyrir sorpið.
Sorphreinsunarvandamálið er hið
sama í öllum háþróuðum iðnaðar-
löndum, og fer vaxandi þar eins og
hér.
Úr tilraunastöðinni, sem um er rætt
í greininni.
Það sem eftir verður er grófmal-
að í stórri kvörn. Síðan er það vætt,
malað smærra og látið gerjast af
sveppum og gerlum, sem eru í sjálfu
sorpinu. Sex daga gerjun gefur deig,
sem er ágætis áburður. Tekjurnar
af sölu þessa áburðar getur dregið
talsvert úr sorphreinsunarkostnaðin-
um.
HAGALAGÐAR
1 fjóra parta.
Um haustið (11. nóv. 1812) andað-
ist í Viðey — eftir tveggja mánaða
legu — Ólafur Stefánsson fyrr stift-
amtmaður og var hann jarðsunginn
í Viðey 26. s.m. Ekki voru við útför
hans aðrir en börn hans og barna-
börn, prestarnir Brynjólfur Sigurðs-
son dómkirkjuprestur í Seli og Arni
Helgason á Reynivöllum og líkmenn.
Þótti mörgum það kynleg ráðstöfun,
þar sem í hlut átti sá, er allra fs-
lendinga hafði orðið æðstur að mann
virðingum.
(G. V.)
Árbækur Reykjavíkur 1812)
Kappinn Skagaf jarðar.
Sr. Eggert Eiríksson í Glaumbæ
var manna fimastur og glímnastur
á sínum dögum, lítill vexti og hinn
knálegasti, harðlegur á svip en þó
fríður sýnum, snotur ræðumaður,
skrifari góður og skáldmæltur en
ærið ölkær og þá lítt eirinn.
Eru ýmsar sagnir um harðfengi
hans og glímufimleik. Hann lá síð-
ustu árin í kör en var þó jafnan
hress í skapi og hressti sig á brenni-
víni. Séra Pétur prófastur á Víði-
völlum kvað þá:
Nú er Eggert kominn í kör,
kappinn Skagafjarðar,
sá hefur mörgum baugabör
bylt niður til jarðar.
(Blanda).
Heyskapur í Höfðahólum.
Efst í kauptúninu eru Höfðahólar.
Þá jörð höfðu kaupmenn oft á leigu,
geymdu þar hesta sína og létu „assis
tenta“ sína búa þar. Þar bjó m.a.
Jónathan Sigurðsson frá Ljósavatni
síðar prestur á Stað í Hrútafirði.
Um og eftir aldamótin bjó þar Árni
Arnason frá Höfnum, gáfumaður, en
enginn stórbóndi. Hann barðist hart
móti Valtýingum á sínum tíma. Því
er hans getið í Alþingirúnum á þessa
leið:
Komst því ekki til að túni töðu að
hirða
þessi fleinafreyrinn mætur
fyrr en undir veturnætur.
Árbók Ferðafél.)
Öll erum við eitt.
í skammdegi gisti Matthías stöku
sinnum á Keldum, nótt fyrir messu-
dag. Sizt vildi hann láta sig vanta
og ekki stóð á fólkinu þótt allir
ættu langt að sækja, svo langt, að
aldrei þótti fært að boða kveldsöng
fyrir hátíðir. En siður var þá að
hringja klukkum, kveikja öll kirkju
ljósin (á 30-40 tólgarkertum) og að
heimafólkið syngi hátíðarsálma, eft-
ir að lokið var gegningum og búist
í betri fötin. — Húslesturinn var þó
lesinn og líka sungið í þaðstofu.
Matthías kom með öðrum í kirkjuna
og er hann sá, að blind kona, gömul
og hrum, settist í sæti sitt við dyrn-
ar, fór Matthías þangað, leiddi hana
í kór, setti við hlið sér og mælti á
þessa leið: „Við skulum syngja og
sitja öll saman Guðrún mín. Öll
erum við eitt og ekki sízt á jólun-
um.
Ræðan var ekki löng, en allir
skildu hana, ungir og aldraðir.
(Saga Oddastaðar)
Vremdu vöðull, visna vinda
Vermdu kalda fjallatinda
vermdu grös, þó vanti skjólin
vermdu gömlu höfuðbólin,
vermdu glugga vota, kalda,
vermdu þá, sem stríðsins gjalda,
vermdu hjörtu, er vonlaus líða,
vermdu, Drottin ættjörð fríða.
J. S.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
18. september 1966