Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1966, Blaðsíða 10

Dyrfjöll,, Hálfdanarhurð, og Upsir eru
na.a. á Upsaströnd.
Húsgögn. Kistufell skagar út úr
Esjunni áustan við Gunnlaugsskarð, en
illa mun sú kista rúmast í skálanum í
Skálafelli þar austar. Betri stærðarhlut-
föll eru milli Bárðarkistu sem gengur
norðvestan undan fjöllum Snæfellsjök-
uls og bústaðar jötunsins.
Þá koma katlar og ker, skálar, grýt-
ur og jafnvel öskjur mikilíenglegar af
því að líkjast fötu á hvolfi.
Fatnaður og líkamshlutar. Landið ber
víf5a tignarlega hatta og hettur, jafn-
vel Jarlhettur Kofra og Strúta, höfuð-
búnað, sem tíðkaðist á ofanverðum
miðöldum. Þá ber það kápur af ýmsum
gerðum m. a. inni á Þórsmörk.
Algengt er að nefna smáspildur hyrn-
ur og svuntur án þess að þar sé í raun
og veru um örnefni að ræða. Svuntu-
nafnið er þó til sem örnefni. Þannig
breiðir brekka í Sæmundarhlíð í Skaga-
firði út Grettissvuntu, en minni Svunta
er í Krýsuvík suður.
íslendingar hafa ekki einungis séð
líkingar milli landslags, húsa, klæðnaðar
og húsgagna, heldur einnig milli lík-
amshluta og náttúrunnar.
Ef við hefjum rannsóknina efst og
færum okkur niður eftir skaftinu, þá er
landið með höfuð og hausa: á einum
stað hreykir sér Glerhaus. Þá koma
enni brúnir, nef, kinnar og eyru, jafn-
vel Músareyru, munnar og mynni, kjálk
ar, hálsar og svírar. Það hefur víða
breiðar axlir og bringur, jafnvel Gull-
bringu, geirvörtur hrygg, bök, ölnboga,
síður, huppa og krika, klof og þar á
meðal Kaldaklof, hala, m.a. Skessuhala,
rófur og spena. Mér er hvorki kunnugt
lun hendur þess né handleggi, en leggi
hefur það og Leggjarbrjót, hné og fætur
hæla og tær, og marga aðra líkams-
hluta mætti greina eins og t. d. Nýru
og Laka. Það er ekki ætlun mín að birta
hér öll afbrigði líffærafræðinnar eins og
hún opinberast í íslenzkum örnefnum,
heldur benda fólki á fyrirbrigði, svo að
hver geti bætt við sem vill.
Höfuðreiðarmúli heitir nyrst á Reykja-
heiði í Suður-Þingeyjarsýslu. Á því far-
artæki er bezt að yfirgefa líffærafræð-
ina og svipast um eftir farkostum og
flutningaleiðum.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
í æsku lék hann bæði á gítar og mand-
ólín.
B rassens er maður ókvæntur, en
sú saga er sögð, að hann hafi orðið fyr-
ir mikilli ástarsorg í upphafi styrj-
aldarinnar. Hann hafi fest ást á stúlku,
sem hann kynntist mjög lauslega. Hann
taldi sig hafa ástæðu til þess að ætla,
að sú ást væri endurgoldin, að því er
sagan segir, _n áður en nánari kynni
tókust, missti hann sjónar á henni í
allri ringulreiðinni, þegar Frakkland
gafst upp. Arum saman leitaði hann
að henni án árangurs. Það hafi ekki
verið fyrr en löngu eftir styrjaldarlok,
sem fundum þeirra bar saman aftur,
og kom þá í ljós, að stúlkan hafði verið
sama sinnis og hann á sínum tíma. Sagt
er, að þau hafi reynt að taka upp ástar-
samband, en af mörgum ástæðum hafi
það verið of seint fyrir báða aðilja og
valdið þeim báðum vonbrigðum. Um
þetta talar Brassens aldrei.
Hann unir bezt við skrifborðið og
segist taka pennann langt fram yfir
gítarinn. „Ég snerti gítarinn sjaldan“,
segir hann. „Hins vegar er ég alltaf að
reyna að yrkja, — oftast mörg kvæði
í einu. Skriborðið er þakið ótal smá-
miðum með hugdettum, athugasemdum,
orðaleikjum og rímorðum. Ég get verið
marga mánuði með eitt kvæði, en að
lokum verð ég að hætta, og þá syng
ég það fyrir fólk og hugsa ekki meira
um það. Jafnvel þðtt mér dytti seinna
í hug að betrumbæta það, þá stilli ég
mig um að hrófla við því. Kvæði er
eijis og barn; þegar það er fætt, þýðir
ekki að reyna að laga það. Þess vegna
er mér einhvern veginn alveg sama,
hvernig almenningi líkar við kvæðin.
Þau eru farin frá mér fyrir fullt og
allt“.
B rassens er oft „agressív" í vís-
um sínum. Með fyndni og hæðni berst
hann gegn öllu, sem honum finnst ógna
réttlæti og frelsi einstaklingsins. Sér-
staklega tætir hann miskunnarlaust í
sig svokallað almenningsálit og allar
skoðanir á því, hvað „maður eigi að
gera, og hvað maður eigi ekki að gera“.
Með beizku háði ræðst hann gegn við-
teknum venjum, fastmótuðum lífsregl-
um, fölskum verðmætum og hræsni.
Hann er stundum sakaður um hund-
ingjahátt, þótt hann sé oft tilfinninga-
samur í vísum sínum. Ýmsum finnst
hann ruddalegur og grófur og sum
kvæði hans klúr og klæmin. Hann not-
ar oft gróf orð, sem hingað til hafa ver-
ið táknuð með punktum í frönskum
bókmenntum, en hann segir það nauð-
synlegt að nefna hlutina sínum réttu
nöfnum. Þótt sumir roðni ef til vill á
söngskemmtunum hans, hefur hann
komizt upp með að nota ýmis orð, sem
öðrum hefði ekki þolazt. Með gaman-
semi breiðir hann yfir þunglyndið í
vísum sinum, og hann viðurkennir, að
hann syngi um sjálfan sig, þegar hann
syngur um fólk, sem hlær með vörun-
um en grætur með hjartanu. Hann
syngur oft um dauðann, en leyfir sér
að henda gaman að honum.
Orðaval Brassens hefur þó leitt til
þess, að franska útvarpið og sjónvarpið
hafa bannfært suma söngva hans. Hann
lætur sér á sama standa, enda segist
hann sjálfur hafa mest gaman af þeim
vísum, þar sem „allt er fullt af blóm-
um og fiðrildum“. í söngkvæðinu „Le
Pornographe“ ávítar hann almenning
fyrir að vilja helzt hlusta á hina klúr-
ari söngva hans.
J. október í háúst gaf hann út
hljómplötu með ellefu nýjum söngv-
um. Mörg þúsund eintök seljast af
hverri hljómskífu hans, og alls hefur
hann selt úm 17 milljónir hljómplötur
með alls um 100 söngvum. Kvæði hans
hafa komið út í kveri í bókaflokkin-
um „Poetes d’Aujourd’hui", og hafa um
200.000 eintök selzt af því. Hann kveðst
vera skáld fyrst og fremst, lagasmíðin
og söngurinn sé auka-atriði. Margar
bækur hafa verið skrifaðar um hann
„sem þjóðfélagsfyrirbæri", og fer það
mjög í taugarnar á honum. Hins veg-
ar lét hann í ljós ánægju sína, þegar
prófritgerð ungrar kennslukonu við
Svartaskóla (Sorbonne) fjallaði um
orðaval í kveðskap hans.
Þegar Georges Brassens kom fram
í TNP nú í október, hafði hann ekki
haldið konzert í tvö ár, en áður kom
hann opinberlega fram í Frakklandi níu
mánuði ársins. Þrjá mánuði ársins var
hann í Belgíu og Sviss. Þess vegna hélt
fólk, að hann væri alvarlega veikur.
Brassens vill ekkert segja um það, hvað
hann hefur verið að gera þessi tvö ár,
en hann segist ekki hafa verið sjúkur
óg kallar í gamni einn hinna nýju
söngva sinna „Le Bulletin de Santé“
(Heilsufarsskýrsluna). (Þetta minnir
á hvarf annars frægs söngvara. Bob
Dylan hefur ekki sézt í marga mánuði,
siðan hann slasaðist á bifhjóli sínu.
Aðeins umboðsmaður hans, Albert
Grossman, og bezti vinur hans, beat-
skáldið Allen Ginsberg, hafa séð hann
allan þennan tíma, en þeir segja, að
ný plata sé væntanleg og Dylan muni
koma opinberlega fram í apríl).
ótt Brassens segist vera við
beztu heilsu, fer það ekki fram hjá nein
um, að hann hefur látið á sjá á þess-
um tveimur árum. Skeggið og hárið
Af gömlum blöðum
Lœri að snuða náungann
E g var staðráðinn í að fara í Sjó-
mannaskólann, læra þar allt, sem að
sjómennsku laut. Svo ætlaði ég að sigla
og læra meira, verða alvöruskipstjóri
með gullsnúrur og gyllta hnappa, sigla
á milli landa á stórum gufudampi. Koma
svo heim, svo menn gætu dáðst að hvað
ég væri orðinn mikill maður. Það var
mikið tjón, að þetta tókst ekki, því
þá væri ég fyrir löngu orðinn stór-
frægur eða steindauður, og hvortveggja
er ágætt.
En svo kom Sophus Blöndal suður,
og ætlaði í Verzlunarskólann. Hann var
með boð frá pabba og sagði blákalt,
að ég ætti að fara í Verzlunarskólann.
Þetta var illa gert af honum, því pabbi
hafði sagt, að ég mætti ráða því í
hvern skólann ég færi, eins og hann
sagði áður.
Svo settist ég í Verzlunarskóla fs-
lands 1. október 1907, var þriðji ár-
gangur skólans. I verzlunarskóla á
maður að læra allt um verzlun, en
tilgangurinn er sá, að læra að snuða
náungann. Það hefi ég ekki lært enn,
enda var ég lélegur nemandi. Þó voru
þarna úrvals kennarar, en ég held að
enginn þeirra hafi skilið hvað verzlun
var, nema kannski Jón Ólafsson ritstjóri
og skáld. Hann hafði flækst víða, séð
margt og skilið. Skólastjórinn Ölafur
Eyjólfsson, glæsimenni og drengskapar-
maður eins og margir Breiðfirðingar,
kunni vel bókfærzlu. En hann var eng-
inn kaupmaður að upplagi.
íslenzka þjóðin var þá ekki til sem
þjóðarheild. Þekking á stjórnmálum enn
minni. Og reynsla í verzlun engin, fyrir
því höfðu Danir séð. íslendingseðlið,
frelsi, jafnrétti og bræðralag var til,
íslendingar hafa með harðfengi og
seiglu hafið sig upp úr skítnum. En
mikið skelfing er búið að gera margar
vitleysur.
Við þeir yngstu vorum fimmtán ára,
en elzti nemandinn var 33 ára. Skólinn
átti að vera undirbúningsdeild, annar
og þriðji bekkur. Engin undirbúnings-
deild var, og ekki nema 6 eða átta £
þriðja bekk. En öðrum bekk var tví-
skipt gáfnaljós og heimskingjar um 30
í hvorri deild. Ég var í tossabekknum.
Ekkert markvert gerðist um veturinn,
nema ég varð a'ð lesa stílana fyrir kenn-
arann, skrifaði svo illa. Mér þótti
skömm að því og félagar mínir hæddu
mig. Svo tók ég próf 30. apríi 1908, var
nærri meðallagi.
Norður með Vestu gömlu
S vo fór ég norður 8. maí með
gömlu Vestu og Gottfredsen skipstjóra,
þeim orðlagða sjómanni. Við vorum
heilan dag í Stykkishólmi. Það er leið-
hafa gránað að mun, hann hefur horazt
og er þjáðwr af þurrahósta, Hann er
samt farinn að úmgangast vini sína
aftur og býður þeim heim til sín eða
í veitingahús til þess að drekka nokkur'
glös. Þá er talað uin bókmenntir og
gamlar minningar rifjaðar upp. Vinir
hans segja, að hann sé andlega jafn-
sprækur og fyrr, en líkamsþrekið virð-
ist hafa dvínað. Þeim, finnst hóstinn
ekki boða neitt gott.
Hagalagðar
Fýrirsát í Öræfum
Þegar kammerassessor og sýslu-
maður Thorlaeíus með fylgdarmanni
sínum Sigfúsi Guðmundssyni, á ferð
sinni frá Suður-Múlasýslu til að taka
við embætti sínu, Árnessýslu, reið
þann 2. apríl 1814 frá bænum Fagur-
hólsmýri í Öræfum og var kominn
spölkorn framhjá bænum Hofi í sömu
sveit, kemur einn ábúandanna þar,
Davíð Jónsson, ríðandi í veg fyrir
'aann með svipu og broddstöng í
stekkur af baki fram fyrir kammer-
assessorinn og stanzar hest hans, svo
hann sást hrökkva til baka og ávarp-
hendi, jafnvel þó jörð væri þýð,
ar hann fyrst með þessum orðum:
„Sælir nú Theodorus", og seinna:
„Hvar eru nú þeir döhsku og norsku
þrælar með byssur og korða, sem þú
lézt arrestera mig?“. Um sama leyti
kom að Halldór, .sonur Davíðs, ríðandi
staflaus, en bróðir hans Símon, mál-
og heyrnarlaus með lítinn broddstaf
gangandi, hvern það eina nærstadda
vitni, Sigfús, sá knýta hnefann með
yggldu fasi.
Eftir
Hannes
Jónsson
inlegur staður og þangað hefi ég ekki
komið síðan. Með skipinu voru nær
400 hundruð farþegar, hvergi varð
þverfótað á fyrsta og öðru plássi, né í
lestinni. Það var hægur norðanvindur
út Breiðafjörðinn, hreinviðri og sól-
skin og flestir á dekki. Þegar við sigld-
um fram með Skorinni sungu flestir
eða allir fslendingarnir kvæðið „Þrút-
ið var loft“, um Eggert Ólafsson. Ég
varð svo hrifinn af fegurð ljóðs og lags,
að ég heyri sönginn enn.
Það var kalsa rigning af norðri á
fsafirði, og leiðinda veður. Við fórum
þaðan um kvöld. Þá fór ég í koju á öðru
plássi, vorum tveir í neðri koju, vegna
þrengslanna. Ég sofnaði þegar og vakn-
aði ekki fyrr en við vorum komnir
langt inn með Ströndunum, skipið valt
mikið, óp og vein heyrðist úr hverri
koju og loftið var drepandi, því öllu
var lokað. Mér varð flökurt því allir
ældu og veinuðu, ég skreiddist fram
í ganginn, til að fá mér frískt loft. Þar
mætti ég stúlku, sem var að reyna að
ná vatni úr póstinum, því bæði hún og
öll kvennadeildin var fárveik og ósjálf-
bjarga af sjóveiki, en þjónninn einnig
veikur. Og sem sannur riddari gerð-
ist ég vatnspóstur fyrir konurnar.
Það hafði verið fárviðri fyrir Horn,
En Gotti gamli stóð í brúnni og Vesta
var ágætt sjóskip. Veðrið batnaði eftir
því, sem innar dró á Húnaflóa, og til
Hvammstanga komum við um hádegi.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
13. nóvember.