Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1966, Blaðsíða 13

GYLFAGINIMING
Teiknari Haraldur Guðbergsson
MÆLTl GANHLÉRr. HVÁR HEflR'OÐINM ÞATS4MA B0R6HAID S£M £1N
HERJAR? WARR 5EGIR: ÞA VIST, ER AHANS 50RÐI 5T£NDR...;
..:.GEFR HANN1 OcFUfA,ERHANN'A £RSv'AHflTA-GÍR\ OKFREKI.
£N ENGA VIST ÞARF HANN.VIN £R HONUAAD'EÐI DRVKKR DK/1ATR.
GERA OK FREKA
SEÐR GUNNTAMIDR,
HR'OÐIGR HERJAFÖPR.
EN VIÐ V/N £lTT
VÁPNGÖFIGR
ÓÐINN Æ LlflR.
HRAFMR 2 SlfJA A ÓXLUM HONUM OK Þ£IR HEITA SVÁ- HUGINN OKMUNINM.Þ'A --0K KOMA ÞEIR APTR AT DÖG-
SEGJA ’l £VRO HONUn ÖllTíÐEWDI, SENDII? HANN / DAGAN AT FLJÚGA DM URDARMAli. MR AF V£RDR HANA/
ÞAU £/? Rf IR SJ/A OKHEYRA. H£/M ALlAN.../fARGRAT/ÐENDA V/SS.
ÞVIKALLAMEMN
hahn hrafnaguo;
SVÁSÉM SAGTER*.
HUGINW OKMUNlNfi
FL/ÚGA HVERJANWG
JÖRMUWGRUNO VFIR.
'OUMK EKHUGINN.
ATHANNAPTR Hí
. . komi.
P0S£U/1K£KM£IR
OFHVNlfÍ
gefa G. N. P.-skýrslur nokkurn mæli-
kvarða á hagstyrk, og enda þótt þær
leggi ranglega áherzluna á tölurnar
sem tala fyrir þeim þjóðum, sem hafa
slór iðnvædd borgarsvæði í kaldari lönd
um, þá réttist þessi halli meir en nóg
af öðrum þætti, sem þeim sést yfir: hinu
öfuga hlutfalli milli fólksfjöldans og
G. N. P. í hinum miður þróuðu löndum.
Til dæmis að taka: ef Kína hefði eins
háa brúttó-þjóðarframleiðslu og Jap-
an, mundi það samt sem áður hafa minni
hugsanlegan hagstyrk, vegna þess að
það að halda lífinu í 700 milljónum
manna, jafnvel á aumustu lífskjörum,
tekur miklu meiri hluta G.N.P. en fer í
það að halda lífinu í 100 millj-
ónum Japana. Með öðrum orðum:
þegar Japan hefur fullnægt lág-
marks-lífsþörfum síns fólks, hefði það
miklu meiri afgang til að setja í aðra
Starfsemi. Þar eð það hefur sennilega
nú þegar meiri G.N.P., sem fer auk
þess hraðar vaxandi en hjá Kína, liggur
í augum uppi, að það er langt á undan
Kína sem tilvonandi hagfræðilegt stór-
veldi, og þetta forskot mun fara vax-
andi um fyrirsjáanlega framtíð.
ið ættum að verða minna hissa á
stærð Japans en á tilhneigingu okkar
sjálfra til að láta okkur sjást yfir hana.
Og í rauninni höfum við enga afsökun,
því að reynslan undanfarna öld hefði
átt að geta kennt okkur að taka eftir
því. Satt er það að vísu, að það var
„Kínaverzlunin“, sem ginnti stóru segl-
skipin okkar yfir Kyrrahafið, og opnun
Perrýs á Japan 1854 var í rauninni ekki
annað en aukaþáttur við Kínastefnu
okkar, en samt leið ekki á löngu,
áður en viðskiptin við Japan voru farin
fram úr viðskiptum við Kína. Og nú
hafa þau aukizt svo gífurlega, að það
er alveg óhugsandi, að viðskiptin við
Kína geti komið þar til jafns, jafnvel
undir hagstæðustu skilyrðum, fyrr en
þá Kína er orðið nýtízkara land en
nokkur líkindi eru til, að það verði um
langa framtíð. Verzlun okkar við Japan
nálgast nú mjög 5 milljarða dollara mark
ið, og þannig er það næststærsti við-
skiptavinur okkar — aðeins Kanada er
stærra. Það er stærsti kaupandi okkar
á landbúnaðarvörum og tekur við u.þ.b.
9% af öllum útflutningi okkar.
Jafnvel hernaðarleg reynsla okkar
hefði átt að geta kennt okkur að Japan
er „stærra“ land en Kína. Enginn óvit-
laus maður mundi óska sér að eiga í
hernaði á kínverskri grund, því að jafn-
vel á færu landi myndi manngrúinn gera
það að ægilegum andstæðingi. En fyrir
aldarfjórðungi mættum við Japönum í
styrjöld, sem var gjörólík að stærð og
eðli öllu því, sem Kína gæti sýnt í dag.
Mörg þúsund mílna leið frá heima-
stöðvum sínum sökktu Japanir flota
okkar og flæddu yfir gífurleg landsvæði.
Enda þótt við tækjum á öllum okkar
herstyrk, tók það okkur næstum fjögur
ár að brjótast gegnum ytri beltin og
veita Japan sjálfu banasár. Og Japan
gæti verið margfalt sterkara herveldi í
dag.
eirri spurningu er enn ósvarað,
hvers vegna Japan, sem gæti verið
svona voldugt, hefur gegnt svo litlu
hlutverki í heimsmálunum, síðan síðari
heimsstyrjöldinni lauk. Skýringin liggur
í augum uppi, hvað snertir fyrsca ára-
tuginn eftir ósigur Japans 1945. Það
var sorglega grátt leikið, kannski enn
verr en nokkur hinna aðalstriðsaðilanna.
Fyrstu sjö árin var það ekki einu sinni
frjálst land, þar eð það var hersetið
af Bandaríkj unum. Efnaleg endurreisn
var sein á sér, og það var ekki fyrr en
á miðjum sjötta áratugnum, að lífskjör
þjóðarinnar voru komin upp í það sem
var fyrir stríð.
Skýringin á næsta áratugnum er flókn
ari. Sálræn og andleg endurreisn hefur
orðið tregari en hagfræðileg og líkam-
leg endurreisn eftir öll sárin, sem Japan
hafði orðið að þola.
Þar eð Japan var fyrsta Austurlanda-
þjóðin til að færast í nýtízku horf þegar
á síðara hluta 19. aldar og á fyrstu ára-
tugum hinnar 20., hefur það sennilega
tekið örari breytingum en nokkurt ann-
að hinna stærstu landa heims. Þetta
eitt út af fyrir sig hefði getað vakið
óró, en gerði það þó enn meir vegna
alvarlegs hraðamismunar á breyting-
unum hjá hinum ýmsu landshlutum,
eða þjóðfélagsstéttum. Hagvöxturinn
varð tvískiptur, eins og það var kallað.
Sum landsvæðin voru iðnvædd en önn-
ur —. einkum landbúnaðarsvæðin —
voru rígbundin við fornar venjur. Borg
irnar þutu fram úr sveitunum. Nútíma
miðstétt og menntamannastétt þróaðist
en bændur og verkamenn sátu kyrrir í
fortíðinni. Hver þjóð, sem verður fyr-
ir svona breytingum, þjáist af slíkum
vaxtarverkjum sem þessum, en þeir
voru miklu tilfinnanlegri í Japan en
í nokkru vestrænu landi.
E n það versta var þó, að hug-
myndir og hugsjónir gátu ekki fylgzt
með hinum efnalegu og þjóðfélagslegu
breytingum í Japan. Eftir að Japanir
voru komnir til jafns við vestrænar
þjóðir, um aldamótin, stóðu þeir and-
spænis þeirri spurningu, hvert vera
skyldi þjóðarmarkmið þeirra. Eins kon-
ar ný-rétttrúnaður, sem byggist á kenn-
ingu aftan úr öldum, hafði verið settur
fram sem þjóðleg heimspekistefna á
síðasta áratug síðustu aldar, en vakti
lítinn áhuga hjá nýtízkulegum Japön-
um. Og næstum enn ógirnilegri fundust
þeim hinar yfirþjóðlegu og einveldis-
kenndu kenningar, sem herstjórnin og
ríg-íhaldsamir valdamenn komu fram
með á þriðja áratugnum og fjórða, og
var smám saman þrengt upp á þjóðina.
Japanskir menntamenn og drjúgur hóp-
■ur miðstéttamanna fundu sig eins og
útilokaða frá sínu eigin þjóðfélagi. Sum-
ir leituðu til hinnar kenningarbundnu
vissu marxismans, og frjálshyggjan, sem
einu sinni hafði verið sterk í þessum
herbúðum, kramdist smámsaman af
þrýstingnum frá einveldissinnum til
hægri og vinstri.
að var andlega óheilbrigt Japan,
sem lagði út í heimsstyrjöldina síðarL
Og að lokum breyttist hin markvissa
velgengni fyrri áranna í martröð algars
ósigurs. Næstum allar stórar og meðal-
stórar borgir í Japan voru brenndar
til grunna af B-29-loftárásum okkar —
og tvær af kjarnorkusprengingu — og
hundruð þúsunda japanskra borgara
fórust í þeiríi átökum. Hagkerfið fór
gjörsamlega í rúst. Fólkið fékk að horf-
ast í augu við algjörlega hungursneyð,
sjúkdóma og óþrifnað. í fyrsta sinn í
sögunni fóru framandi herir yfir landið
eins og logi yfir akur. Milljónum her-
manna og Japana erlendis var kastað
aftur inn í ringulreiðina, eins og hún
var í Japan eftir styrjöldina — snauð-
um, ringluðum og auðmýktum. Undir
slíkum kringumstæðum var hrun jap-
ansks hugrekkis ennþá algjörara en hrun
hagkerfisins.
c
tyrjöld og ósigur var fulioiœiv.i
við að eiga, en ef till vill hafa hin sjö
hersetuár Ameríkumanna lagzt á huga
Japana. Ekki vegna þess að Japanir
kynnu ekki að meta hina mannúðlegu
afstöðu MacArthurs, hershöfðingja, og
hans manna, eða margar skynsamlegar
endurbætur þeirra. En það var aðeins
kveljandi að finna erlendan sigurvegara
vera æðsta ráð í sínu eigin landi hversu
velviljaður og upplýstur sem hann kynni
13. nóvember.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13