Lesbók Morgunblaðsins - 11.12.1966, Blaðsíða 2

Iljjja otte Lenya lieitir hún og sex-
tíu og sex ára að aldri leggur
hún upp á nýjum hlj ómlistarferli,
„af þeim krafti, sem nægir til að
senda skeyti til tunglsins og til baka
aftur“, eins og komizt er að orði
Og bætt er við: „Þetta gerir hún
á þeim aldri er aðrar konur eru
annað tveggja hringjandi eftir með-
ulum sér til heilsubótar, eða þá að
festa kaup á reit fyrir gröfina sína“.
Sjálf segir hún: „í sextán ár hef ég
ekki verið annað en ekkja eftir Kurt
Weill. Nú er ég ég sjálf“. Það er
þessi kona sem Harold C. Schon-
berg segir um: „Hún hefur grófa
rödd, sem gaeti raspað sandpappír,
og hálfan tímann gerir hún ekki
einu sinni tilraun til að syngja, en
hún getur gætt söng sinn styrkleika,
sem gerir hann allt að því ógn-
vekjandi“. Og Anne Jackson, sem
kom fram með Lenya í „Brecht on
Brecht“, segir: „Það er ekkert ó-
ekta eða ósatt í því sem hún gerir
Þannig er hún á sviðinu og þannig
er hún einnig sem kona. Hún gerir
ekkert til að koma sér í mj úkinn,
en maður ber virðingu fyrir henni.
Hún hefur heldur ekki mikla rödd,
en miðlar áheyrendum í senn leik
og veruleika, serri kemur þeim til
að skynja, að hún er þarna hún
sjálf, og þeim finnst þeir vera að
horfa á eitthvað alveg sérstakt.
Þetta gerir hana líka yngri en hún
er“.
Fyrir skömmu var frumsýndur á
Broadway söngleikur, þar sem hún
dansar með þremur sjómönnum og syng-
ur söng um ananas, sem verður til þess
að allt aetlar um koll að keyra af hrifn-
ingu. í fyrsta skipti gerir hún þetta allt
án þess að Weill aðstoði hana. Og þó
er eins og andi hans svífi hér enn yfir
vötnum. Höfundur handritsins, Joe
Masteroff, viðurkenndi, að „hlutverkið,
sem hún leikur, væri skrifað fyrir
Lenya, það var aldrei gert ráð fyrir
að neinn annar færi með þetta en
Lenya. Yið erum að reyna að endur-
skapa Berlín frá árunum kringum 1SÖ0,
og þegar maður hugsar til þeirra ára,
minnist maður Kurt Weills og Lotte
Lenya. Weill er látinn, en Lenya er enn
mitt á meðal okkar. Þegar hún gengur
fram á sviðið, kemur þetta allt með
henni“.
Lenya /hún er aldrei kölluð Lotte/
fæddist árið 1900 í verkamannaihverfi
í Vínarborg. Móðir hennar var þvotta-
feona og faðir hennar var kúskur og hún
var ein af fjórum hungruðum börnum.
Hún virðist alltaf hafa kunnað að dansa.
Hún var eifeki nema smábarn er faðir
hennar var vanur að kalla hana til sín
úr kolabyrðunni þar sem hún svaf og
láta hana dansa fyrir sig. Fjögra ára að
aldri gat hún staðið á höfði og gengið
á línu með regnhlíf í litlu fjölleikahúsi
í nágrenninu. í fyrri heimsstyrjöldinni
var hún við listdansnám í Zurich og
seinna hvarf hún að heiman og dansaði
á minni háttar skemmtistöðum í Berlín.
,.Ég var í félagi við annan ballettdans-
ara og við gerðum heila fevölddagskrá
— við gerðum alla búninga sjálf og
sjálf prentuðum við auglýsingarnar. Við
vorum ekki nema á milli fermingar og
tvítugs, en við vorum þess fullviss, að
við gætum tekið Berlín með áhlaupi.
Enginn feom, enginn umboðsmaður gerði
samning við okkur. Vinur minn yfirgaf
fyrirtækið, en ég var kynr“. Eftir þetta
lék hún um skeið í Shakespeares- og
Moliéresleikritum fyrir lágt kaup. Þá
gerðist það, að leikritaskáldið Georg
Kaiser feenndi í brjósti um hana og
bauð henni til dvalar hjá þeim hjónurn
á sveitasetri þeirra, sem stóð á fögrum
stað við stórt stöðuvatn nærri Berlín.
Sunnudag noklkurn sagði fjölskyld-
an henni, að þau ættu von á tónskáldi
í stutta heimsókn. Væri hún fáanleg
til að fara í bátnum yfir vatnið og sækj a
bann? Henni vöknar um augu þegar hún
skýrir frá framhaldinu: „Ég tók róðrar-
bátinn og fór til stöðvarinnar og þar
var þessi sérkennilegi smávaxni maður
með stór hornspangagleraugu og í að-
skornum bláum fötum. „Má bjóða yður
að gera svo vel að stíga um borð í
farkostinn" sagði ég við hann. Augu
ok'kar mættust. Við vorum saman í tvö
ár, en svo giftumst við Kurt Weill“.
neill og Lenya tófcu forustuna
fyrir þeirri hreyfingu, sem vann að
endursköpun þýz'ka leiífehússins. Þetta
var tímabil svartra silfeikjóla og dans-
andi apa, kvengerva, svartamarkaðs-
sígaretta og jass og þau tóku þátt í
þessu öllu. Sem tónskáld gerði Weill
miklar kröfur til venka sinna sem æðri
tónlistar. Bertold Brecht var skáldið,
sem skrifaði fyrir leifehúsin svipað því,
sem Kafka setti á bækur. Þau hittust
og ræddust við á litlu hljómlistarhúsi,
og hljómlist Weills fór brátt áð veroa
fyrir áhrifum frá jassinum, og þau áhrif
béldust það sem hann átti eftir ólifað.
Fyrsta frumsýningin þeirra var í Baden-
Baden 1927. Um þá sýningu kemst
Lenya að orði á þessa leið: „Aldrei mun
ég gleyma því uppþoti, sem hún olli.
Allur áheyrendaskarinn stóð og fagnaði
og báulaði og flautaði í einu. Brecht
hafði útbúið okkur með litlar flautur
og við flautuðum bara á þá aftur á
móti“. Þetta var í fyrsta skipti sem
Lenya kom fram til að syngja. Enn þann
dag í dag kann hún efeki að lesa nótur.
Næstu árin áttu þau heima í Berlín
og bjuggu við fremur þröngan kost til
að byrja með. Og fyrir fátæktar saktr
sáu þau sér efeki fært að neita tilboði
lítt þekkts framúrstefnumanns, Ernst-
Josef Aufrichts, að taka til fljótlegrar
meðferðar minni háttar verk, sem hann
var með. Þau voru efeki ginnkeypt fyrir
að eyða dýnmætum tíma sínum, en
Aufricht bauð þeim sómasamlegt endur-
gjald, svo að þau tóku starfið að sér.
Þetta smáræði var „Túskildingsóperan".
, i\.llir meiri háttar leikhúsmenn 1
Berlín töldu að þarna yrði um gersam-
lega misheppnaða uppfærslu að ræða“,
segir Lenya. „Þegar Weill stakk upp á
því, að ég tæki að mér hlutverk Jenný-
ar, vændiskonunnar, var það ekki talið
æskilegt. Ég var ekkert. Fyrir tourteisis
sakir bauðst leifestjórinn til að láta mér
hlutverkið eftir í þrjá daga, en þá ætl-
aði. hann að taka það af mér aftur.
Frumsýningarfevöldið gleymdu þeir að
Framhald á bls. 13
Framkv.stj.: Sigfus Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vicur
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arnl Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Utgefandi: H.f, Arvakur. Reykjavnc.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. desember 1966