Lesbók Morgunblaðsins - 11.12.1966, Page 14

SVIPMYND
Framhald af bls. 2
setja nafnið mitt í leikshrána. Þetta var
fyrir daga blaðamannafundanna, þeir
eru amerísk uppfundning. Weill sagðist
ekki láta mig halda þessu áfram, en ég
sagði: „Ástin mín, þetta er það sem ég
hef beðið eftir svo lengi. Á morgun vita
þeir hver ég er. Og það gerðu þeir svo
sannarlega“.
Daginn eftir rituðu helztu gagn-
rýnendur Berlínarblaðanna í stórum
fyrirsögnum: „Hver var hún? Hún var
góð. Hún var mjög góð. Brátt mun hún
verða á tindinum“. Lei'kurinn gekk í
tvö ár við góða aðsókn, eða þar til
Nasistar komust til valda. — Kvöld eitt
var þeim Weill og Lenya tjáð, að þau
væru á svörtum lista hjá Nasistum, og
sama kvöld yfirgáfu þau Berlín. Þetta
var árið 1933. Þau flýðu til Parísar og
þar hittu þau Brecht á nýjan leik. Það-
an lá svo leiðin til Ameríku við aukin
tækifæri og vaxandi hylli, únz Weill
lézt 1950. „Þegar hann dó, langaði mig
til að skríða inn í holu og koma aldrei
aftur út“, segir Lenya.
En ári síðar kom hamingjan í
heimsókn öðru sinni. Hún giftist öðrum
manni sínum, George Davis. „Davis
kenndi mér eins og við kennum barni
að ganga öðru sinni“, segir Lenya. Hann
sagði: „Þúsundir manna vilja sjá þig
aftur. Komdu þér upp eigin nafni sem
Lotte Lenya, ekki bara ekkja Kurt
Weills". Með aðstoð Davis hóf Lenya að
grafa upp lög Weills og fyrr en varði
var hún aftur á sviðinu. Það var Ernst-
Josef Aufrieht, sem bað hana að korna
fram í Town Hall og enda þótt hún
værl hikandl tókst Davls að fá hana
til að koma fram. Sjálf segir hún: „Mér
leið eins og verið væri að kyrkja mig.
Klukkan átta fannst mér ég ekki geta
haldið áfram. Ég var öll í uppnámi og
skalf eins og hrísla í vindi. Þá leit ég
út og sá troðfullt húsið og ég hugsaði:
Þetta er eins og hann hefði viljað hafa
það!“ Fagnaðarlætin stóðu í fimmtán
mínútur.
En hamingjan stóð ekki lengi að
þessu sinni. Árið 1957 lézt Davis og þá
lá við að Lenya gæfist alveg upp við
það starf, sem hún hafði hafið með hans
aðstoð. Þau höfðu í Berlín lagt grund-
völl að flutningi verka Weills og „Tú-
skildingsóperan" hafði nýlega verið
sviðsett þar. En vinir Lenya sannfærðu
hana um, að Davis mundi hafa óskað
þess, að hún héldi áfram því starfi, er
þau höfðu lagt sameiginlegan grundvöll
að. Viku eftir andlát hans flaug hún til
Hamborgar og hafði yfirumsjón með
upptöku á „Túskildingsóperunni".
Nu er Lenya gift amerískum mál-
ara, Russ Detwiler að nafni, sem er
næstum helmingi yngri en hún. Þau
búa í gamla húsinu í New City, sem þau
Weill og Lenya keyptu á síðustu hjú-
skaparárum sínum, en einnig í lítilli
ibúð í fimmtugasta og fimmta stræti,
í sömu bygigingu og Van Johnson og
Noel Coward. Nú er sorgartíminn liðinn
að mestu og Lenya getur talað um líf
sitt af gleði þeirrar konu, sem er stolt
af því hvernig hún hefur varið því. „Ég
er ákaflega glöð yfir því hvernig fólk
viðurkenndi Weill og snilligáfu hans að
lokum. „Túskildingsóperan" heldur gildi
sinu hundrað ár fram í tímann. Spilling
og fátækt munu ekki hverfa úr augsýn.
Ég held líka að hann hafi haft geysi-
mikil áhrif á ameríska tónlist“.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3
urinn hljóp í bál. Það var líka talað
um faktúrur í tunnum og það voru
líka brögð að því að sumir fengju inn-
flutningsleyfi þegar aðrir fengu aftur
á móti alls engin leyfi. Aðrir smugu svo
nett inn í nefndir og ráð og voru allt
í einu orðnir gæslumenn þjóðarbúsins.
Einn mætur borgari varð forríkur á
lungamjúkum næfurþunnum pappír („so
soft, so clean, so friendly") og annar
leppaði spanskar aprikósur eins og geng-
ur og reisti sér íbúðarhús með kopar-
þaki og tveimur strompum. Annar flutti
inn búlgarskan kavíar eftir stríð og
segulmagnaða títuprjóna og sex hundruð
þúsund köflóttar tautölur (það var í
skóhallærinu mikla), og hann flýtti sér
að byggja íbúðarhús með koparþaki og
þremur strompum. Og enn annar kló-
festi leikfangaleyfin eitt árið á einu
bretti fyrir jól, og ætli það hafi ekki
verið feitasti bitinn? Hann átti vegleg-
asta íbúðarhúsið í götunni (við hliðina
á dr. Grími forstjóra Ásgrímssyni al-
þingismanni), með koparþaki með kín-
versku sniði og fári af sexhyrndum
strompum og tveimur kínverskum bíl-
skúrum í uppbót með koparslegnum
sjálfvirkum hurðum; en hann var því
miður eins og flestir aðrir í götunni
líka með vangæfan maga.
egar við hættum klukkan fimm,
því það var ekki að tala um eftirvinnu
sem vonlegt var, þá bárum við verk-
færin inn í skúrinn og fórum úr hlífð-
arfötunum ef hann hafði rignt að ráði
og gyrtum okkur, og verkstjórinn setti
hengilásinn fyrir skúrdyrnar með tals-
verðum mannalátum og faldi lykilinn
undir þakskegginu, svo að þeir sem
kæmu fyrstir daginn eftir þyrftu ekki
að standa úti. Herbert var allur á hjól-
um. Hann blaðraði eins og smákrakki
meðan verkstjórinn útbýtti yrjóttum
umslögunum, og eins og ég sagði áðan:
ég hélt að hann ætlaði upp um háls-
inn á verkstjóranum þegar hann fékk
honum þessa aura. Það var eins og verk-
stjórinn hefði rétt honum heiminn í
yrjóttu umslagi á silfurfati. Það hringl-
aði í sunápeningunum í umslaginu þegar
hann stakk því í brjóstvasann á jakk-
anum sínum: hann hefur haft liðlega
tvö hundruð krónur fyrir þessa þrjá
daga, aldrei yfir tvö hundruð og tíu
fimmtán krónur. Svo togaði hann í
ermina á mér og hljóp yfir plankann
sem tengdi Bensabúð við umiheiminn og
þaut inn í búðina. Hann bað stúlkuna
um einn poka af rauðum kóngabrjóst-
sykri og hann deplaði framan í mig aug-
unum með prakkaralegu skáhöllu brosi
á meðan stúlkan var að afgreiða hann;
og hann dustaði mér um bakið þangað
til mig logsveið í bakið.
„Gamli sveinn! Gamli vin!“
(Inga var þá búin að segja mér að
þegar Herbert sæi heiminn í rósrauðu
Ijósi, þá færði hann henni ævinlega
rauðan kóngabrjóstsykur í bréfi. Hann
laumaði pokanum undir koddann henn-
ar áður en þau fóru í háttinn. Hún gat
hérumbil alltaf lesið út úr andlitinu
á honum hvenær hún átti von á rauð-
um kóngabrjóstsykri, en hún varð samt
alltaf að gæta þess að reka upp við-
eigandi fegins- og undrunaróp þegar
hún fór upp í, því að annars var hún
búin að eyðileggja leikinn.)
B ensi kaupmaður kom fram í búð-
ina og tók okkur afsíðis. Hann fór
mannalega af stað.
„Heyrið mig, strákar, farið þið ekki
bráðum að hespa þetta af?“
Við ypptum öxlum: guð mætti vita það.
„Þetta er ekki gott“, sagði Bensi.
„Bjór, strákar?“
Við sögðum gvuðlaun fyrir það.
En svo var hann allt í einu orðinn
fullur af barlómi.
í New York 1949.
„En hann er að rúinera mig", veinaði
Bensi.
„Hver?“ sagði Herbert og gapti fram-
an í hann, af því einmitt á þessari
stundu hafði hann verið að leggja yrj-
ótta umslagið í lófann á Ingu og Inga
hafði hlegið og lagt hendurnar utan
um hálsinn á honum og kysst hann
beint á munninn.
„Hver?“ sagði Herbert aftur. „Ha?
Hvað er að?“
„Nú skurðurinn, maður!“ æpti BensL
„Þvi þá það, ha?“
„Þær þora ekki yfir hann, það er
ekkert annað. Þær þora ekki yfir hann,
þessar djöfuls beljur, og ég gæti eins
lokað á morgun“.
„En þetta er svo gríðarlega vænn
planki, maður,“ sagði Herbert undrandi.
„Lafhræddar samt. Þessar djöfuls
beljur,“ tautaði Bensi.
„Hefurðu reynt að tala við bæjar-
stjórann?“ spurði Herbert allt í einu
og horfði ákafur á kaupmanninn.
„Þú ert kannski utanbæjarmaður?"
spurði Bensi.
„Ég er Botnsfirðingur,“ sagði Herbert
hreinskilnislega.
„Við köllum hann borgarstjóra hérna
fyrir sunnan,“ sagði Bensi.
„Jæja, hefurðu reynt að tala við borg-
arstjórann?-1
„Hef ég reynt að tala við símastaur-
inn þarna“, sagði Bensi og benti.
„Hefurðu þá reynt að tala við bæjar-
gjaldkerann?" spurði Herbert og gafst
ekki upp.
„Hvað í veröldinni ætti ég að vilja
með hann?“ hrópaði Bensi.
Herbert saup á bjórflöskunni og út-
skýrði fyrir kaupmanninum að þegar
til dæmis skolpleiðslan stíflaðist hjá
mönnum í Botnsfirði eystra, og svo illa
stæði nú á að bæjarstjórinn væri
kannski kominn á túr, þá sneru menn
sér bara til bæjargjaldkerans.
„Og hvað gerir hann?“ spurði Bensi
og ranghvolfdi í sér augunum.
„Nú hann kemur í bússunum strax
eftir kontórtíma og hjálpar manni að
kraka upp úr skolpleiðslunni“.
„Nei“, sagði Bensi og skalf eins og
honum væri kalt „ég er hræddur um
að okkar kæmi ekki“.
„Hann ætti nú samt að fá sér búss-
ur“, sagði Herbert og stakk brjóstsyk-
urpokanum í brjóstvasann hjá umslag-
inu og þakkaði aftur fyrir bjórinn og
kvaddi.
V ið komum að kampinum þar sem
vitlausi maðurinn hafði ráðist aftan að
Ingu fyrir tveimur vikum og skimuð-
um enn í kringum okkur ef ske kynni
að við kæmum auga á þrjótinn. Inga
hafði lýst honum þannig að hann væri
feitur og sköllóttur og með kríthvítt
andlit og með rauðar þykkar boga-
dregnar melluvarir. í svörtum ellegar
bláum tvíhnepptum frakka með hvítan
klút í brjóstvasanum. Og með splunku-
nýjan perlugráan hatt sem datt af hon-
um í sviptingunum. Og með sog eins og
hann væri með bronkítis.
Einn morguninn þegar hún hefur verið
kölluð vestureftir (með því þá voru
þeir fyrir löngu búnir að gefast upp
á því að finna hana ævinlega fyrsta
við dyrnar á morgnana þó að enginn
hefði svo nokkur vissi gefið henni á-
drátt um vinnu) þá ratar hún í þetta
ævintýri, Hún er að stytta sér leið
gegnum kampinn á áttunda tímanum
um morguninn í myrkrinu. Hún er með
brúsann sinn í rassvasanum og bitann
sinn í bréfpoka framan á maganum
undir peysunni, og svo er hún með
prjónahúfu af öðrum tvíburanum á höfð-
inu í staðinn fyrir klút af því að það er
allt í einu kominn vetur. Og þá stekk-
ur vitlausi maðurinn allt í einu utan
úr myrkrinu og þrífur báðum höndum
aftan í beltið á buxunum hennar og
hikstar og togar í hana af alefli.
„Hugsaðu þér, Berti“, segir Inga þeg-
ar hún kemur heim um kvöldið með
átta tíma í dagvinnu og tvo tíma í
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. desember 1966