Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.1967, Blaðsíða 9

Forsetinn scgir fyrir verkum.
S tundum virðist forsetinn í ræð-
nm sínum og sjónvarpsþáttum vilja
líkja eftir John Kennedy, en þegar
hann vill bregða fyrir sig bókmennta-
legum tilvitnunmn, eins og Kennedy
gerði, er oftast nær í þeim rangur
hljómur og oft eru þær rangar. Við
önnur tækifæri virðist hann vera að
reyna að tileinka sér þann samtalsmáta
sem bezt hæfir sjónvarpsöldinni, en
hann getur engu fremur breytt undir-
stöðustíl sínum en gamall golfleikari
getur breytt leikaðferð sinni, og í stað
þess að virðast ræðinn verður tal hans
að hvískrandi nöldurtóni.
Stundum beitir hann á víxl kosn-
ingaglamri sveitaþingmanna og bæna-
bókatuldri sveitapresta. í síðartalda
skapinu spennir hann greipar eins og
munkur. En það verður ekki allskost-
ar sannfærandi hjá manni, sem allir
vita að er harðdrægur stjórnmálamað-
ur að atvinnu.
Hinir miklu forsetar okkar hafa allir
verið harðsnúnir stjórnmálamenn — og
hreyknir af því. En sú árátta þessa for-
seta að „reyna að vera annað en hann
er“ vekur hina blundandi tortryggni,
sem flest fólk elur í brjósti gagnvart
stjórnmálamönnum. Væri þeim manni,
sem reynir að villa um fyrir fólki með
textaspjöldum og augnglerjum, ekki
trúandi til að reyna að gabba það í al-
varlegri málefnum? Oft hefur virzt sem
það væri einmitt ætlun hans.
Undanfarið hafa sézt ýmis merki þess,
að forsetinn sé að reyna að losna við
áráttuna. Bill Moyers, sem hefur góða
aðstöðu til að dæma um það, segir að
„forsetinn sé farinn að sættast á starf
sitt“, og annar aðstoðarmaður ber það,
að ofboðið sem einkennt hafi forseta-
dóm Johnsons sé horfið — „honum er
ekki lengur illa við að vera einn.“ For-
setinn hefur sjálfur sagt, að „til þess eru
forsetar að fást við erfiðleikana. Eina
leiðin til að forðast erfiðleika í þessari
borg er að segja ekkert og gera ekkert,
og það merkir að áður en lýkur er
maður ekkert." Gamall vinur, sem ný-
lega heimsótti hann eftir langt hlé á
vináttu þeirra, líkir Lyndon Johnson
við sterkan hest sem tekur illa tamn-
ingu. „Áður sparkaði hann í vagnól-
arnar og jós og braut aurhlífina, en nú
hefur hann vanizt klafanum og býr
sig til að draga vagninn langa leið.“
IVlaðurinn er það sem hann er.
Lyndon Johnson er af léttasta skeiði
(hann hefur elzt mjög síðastliðin þrjú
ár), og hann er enginn fríðleiksmaður
(hvorki frá hægri né vinstri). Hann
á ekki auðvelt með að tala mál bók-
menntamanna eða embættismanna aust-
urstrandarinnar. f fám orðum sagt, hann
er ekki John Kennedy. En hann er
maður með miklar gáfur og góða hæfi-
leika, sem af einlægni helgar sig því
sem hann telur þjóðarhag — mikill
maður, sterkur maður.
Ef til vill er hann of sterkur. Felix
Frankfurter, sem nú er látinn, byij-
aði einu sinni athugasemd um gamlan
andstæðing á þessa leið; „Veikleiki
hans var . . .“, þar gerði hann hlé á
máli sínu á meðan hann leitaði að
réttu orði, en lauk síðan við setn-
inguna, sigri hrósandi:......var veik-
leiki.“ Veikleikinn er veikleiki hjá
mörgum mönnum, en ekki hjá Lyndon
Johnson. Veikleiki hans er styrkurinn.
Hann er svo öflugur, afl hans er svo
sýnilegt og hann beitir því af svo óvið-
jafnanlegri vellyst, að margt fólk hef-
ur ósjálfráðan beyg af honum. Ótti og
óvild eru systkin, og þetta er vissu-
lega ein orsökin, ef til vill meginor-
sökin fyrir þvi hvers vegna andúð á
Lyndon Johnson er nú óumdeilanlega
útbreidd.
Ef hins vegar Lyndon Johnson getur
beint því valdi, sem hann hefur svo
miklar mætur á, í þá átt að koma á
friði með fullri sæmd í Asíu og firra
óviðráðanlegum kynþáttaóeirðum heima
fyrir, þá mun mannkynssagan sannar-
lega lýsa honum sem forseta af stór-
brotnustu gerð, en aukaatriða eins og
hégómagirndar hans og löngunar „til
að vera annað en hann er“ aðeins verða
getið neðanmáls.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3
á fætur og gekk hægt inn í skólastof-
una haldandi uppi bundnum úlnliðun-
um.
D aru kom með stól um leið og
teið, en Balducci trónaði þegar uppi
á fremsta skólaborðinu, og Arabinn
húkti uppi við kennaraborðið og sneri
sér að ofninum sem var á milli borðsins
og gluggans. Daru rétti fanganum te-
glasið, en hikaði þegar hann sá bundn-
ar hendurnar. „Við gætum kannski
leyst hann.“ „Auðvitað", sagði Balducci.
„Þetta var gert vegna ferðarinnar.“
Hann ætlaði að rísa á fætur. En Daru
hafði sett glasið á gólfið og kraup við
hlið Arabans. Hinn síðarnefndi horfði
á hann sótthitakenndu augnaráði, en
sagði ekki neitt. Þegar hendumar voru
lausar, neri hann saman bólgnum úln-
liðunum, tók teglasið og drakk brenn-
heitan drykkinn hratt í smásopum.
„Gott“, sagði Daru. „Og hvert farið
þið nú?“
Balducci dró skeggið upp úr teinu:
„Hingað, sonur.“
„Þið eruð skrýtnir nemendur. Ætlið
þið að vera hér í nótt?“
„Nei, ég fer aftur til E1 Ameur, og
þú átt að fara með hann þennan til
Tinguit. Þeir búast við honum í hrepps-
nefndinni."
Balducci brosti vingjarnlega til Daru.
„Hvers konar saga er þetta nú?“ sagði
kennarinn. „Á þetta að vera fyndni?“
„Nei, sonur, þetta er skipun.“
„Skipun? Ég er ekki . . . .“ Daru hik-
aði, hann vildi ekki særa gamla Kor-
sikumanninn. „Þetta er ekki mitt verk.“
„Hvað? Hvað áttu við? 1 stríði ger-
irðu hvað sem er.“
„Þá bíð ég eftir stríðsyfirlýsingu."
Balducci kinkaði samþykkjandi kolli.
„Allt í lagi. En þetta er fyrirskipun, og
hún snertir þig lika. Það er að koma
hreyfing á hlutina, er sagt. Menn tala
um, að uppreisn sé í aðsigi. í vissu
tilliti höfum við verið kvaddir í her-
inn.“
Daru var enn þrár á svip.
„Hlustaðu, sonur“ sagði Balducci.
„Mér geðjast að þér og þú verður
að skilja þetta. Við erum tólf manns í
E1 Ameur og eigum að hafa umsjón
með heilli sýslu. Ég verð að fara aftur.
Þeir sögðu mér að færa þér þennan
náunga og koma síðan beina leið til
baka. Það voru ekki tök á að hafa
hann í gæzlu þar. Það voru óeirðir í
þorpi hans. Þú átt að fara með hann til
Tinguit á morgun á meðan dagsbirtu
nýtur. Sterkbyggðum manni eins og
þér verður ekki mikið um að ganga
20 kílómetra. Síðan er þessu lokið. Þú
kemur aftur til nemenda þinna og þíns
þægilega lífs.“
Hinum megin veggjarins heyrðu
þeir hestinn frýsa og krafsa í jörð-
ina. Daru leit út um gluggann. Það
var áreiðanlega að létta til, og birtan
flæddi yfir snæviþakta hásléttuna. Þeg-
ar allur snjórinn væri bráðnaður, myndi
sólin aftur hafa völdin og brenna
grýtta flatneskjuna enn einu sinni. Dög-
um saman myndi óumbreytanlegur him-
inninn hella þurru ljósi sínu yfir eyði-
lega víðáttuna, þar sem hvergi sáust
merki manna.
„En segðu mér“, sagði hann og sneri
sér að Balducci. „Hvað gerði hann?“
Og áður en málaliðinn hafði opnað
muninn, spurði hann: „Talar hann
frönsku?"
„Nei, ekki orð. Við höfðum leitað
hans meira en mánuð en þeir földu
hann. Hann drap frænda sinn.“
„Er hann á móti okkur?“
„Það held ég ekki. En maður veit
aldrei.“
„Hvers vegna drap hann?“
„Fjölskylduerjur, hugsa ég. Svo virð-
ist sem annar hafi skuldað hinum kom;
það er ekki ljóst. í stuttu máli sagt,
drap hann frændann með sveðju. Þú
veizt, svona!“
Balducci þóttist skera sig á háls, og
Arabinn horfi á hann kvíðafullur.
Skyndilega varð Daru reiður þessum
manni, öllum mönnum fjrrir þeirra
saurugu illsku, endalaust hatur og löng-
un í blóð.
En ketillinn blés á ofninum. Hann
bar Balducci meira te, hikaði, en gaf
síðan Arabanum aftur, sem í annað
sinn drakk græðgislega. Þegar hann
lyfti handleggnum, flettist kyrtill hans
að hálfu leyti frá, og kennarinn sá
magra en vöðvamikla bringuna.
„Þakka þér fyrir, vinur minn“, sagði
Balducci. „Og nú er ég farinn.“
Hann stóð upp gekk til Arabans og
tók stuttan spotta upp úr vasa sín-
um.
„Hvað ertu að gera?“ spurði Daru
kuldalega.
B alducci sýndi honum spottann
undrandi.
„Vertu ekki að þessu.“
Gamli málaliðinn hikaði.
„Eins og þú vilt. Auðvitað, þú ert
vopnaður, býst ég við.“
„Ég hef riffilinn minn.“
„Hvar?“
„í kistunni."
„Þú ættir að hafa hann fast við rúm-
ið þitt.“
„Hvers vegna? Ég hef ekkert að
óttast.“
„Þú ert galinn, sonur. Ef um bylt-
ingu er að ræða, er enginn óhultur. Við
erum allir á sama báti.“
„Ég mun verja mig. Ég hef tíma til
að sjá þá koma.“
Baldueci fór að hlæja. En skyndi-
lega huldi yfirskeggið hvítar tennurn-
ar.
„Þú hefur tíma. Gott. Það er það, sem
ég sagði. Þú hefur alltaf verið dálítið
skrýtinn. Þess vegna geðjast mér að
þér. Sonur minn var svona.“
Um leið tók hann upp skammbyss-
una sína og lagði hana á borðið.
„Hafðu hana. Ég þarf ekki tvö vopn
héðan og til E1 Ameur.“
Það blikaði á byssuna á svartmál-
uðu borðinu.
Þegar málaliðinn sneri sér að honum
fann kennarinn lyktina af leðri og
hrossum.
„Sjáðu nú til, Balducci", sagði Daru
skyndilega. „Ég hef viðbjóð á þessu
öllu og fyrst og fremst þessum ná-
unga þínum. En ég vil ekki afhenda
hann. Já, ég skal berjast, ef það er
nauðsynlegt, en ekki þetta.“
Gamli málaliðinn stóð framan við
hann og horfði þunglega á hann.
„Þú ert heimskingi", sagði hann hægt
„Mér geðjast heldur ekki að þessu.
Ég get ekki vanizt því að binda menn,
þó ég hafi gert það árum saman og
ég, já, ég jafnvel skammast mín. En það
er ekki hægt að láta þá haga sér eins
og þeir vilja.“
„Eg vil ekki afhenda hann“, endur-
tók Daru.
„Það er skipun, sonur. Ég endurtek
hana.“
„Allt í lagi. Endurtaktu við þá það
sem ég sagði við þig: Ég vil ekki af-
henda hann.“
Auðséð var að Balducci reyndi að
íhuga þetta. Hann horfði á Arabann og
Daru. Loks tók hann ákvörðun.
„Nei, ég segi þeim ekkert. Ef þú
vilt bregðast okkur, gerðu það þá, ég
skal ekki segja eftir þér. Mér var skip-
að að afhenda fangann, og ég geri það.
Nú skalt þú undirskrifa þetta skjal
fyrir mig.“
, „Það er gagnslaust. Ég mun ekki
neita því, að þú skildir haim eftir hjá
mér.“
„Vertu ekki að móðga mig. Ég veit,
að þú munt segja sannleikann. Þú ert
ættaður héðan og þú ert karlmaður.
Johnson ásamt nndirmönnum sínum fyrir eina tíð, frá vinstri: Moyers, Val-
enti, Busby, Watson.
8. janúar 1967,
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9