Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1967, Blaðsíða 1

Einbýlishús á Miðjarðarhafsströnd Spánar. Arkitekt: André Bloc.
Hver einasta stefna í listum kallar yfir sig andsvar úr
öfugri átt. Byggingarlistin er ekki undantekning hvað þetta
snertir. Nútíma byggingartækni hefur fætt af sér útlit, sem
allir þekkja; nakfcar og glampandi forhliðar úr áli, gleri og
steinsteypu. I þeim borgum heimsins, sem vaxa hvað hraðast,
eru heilu strætin steypt í þetta ópersónulega mót og hefur
það nú þegar kallað fram ýmis andsvör. Þau eru gjarna þann-
ig, að svo virðist sem engin véltækni hafi þar nærri komið.
Þessar tilraunir eru í deiglunni víða um heim; sumir kalla
þær „Avant-garde“ eða framúrstefnu í byggingarlist, en aðr-
ir telja þær í flestum tilvikum fremur afturhvarf til náttúr-
unnar.
Víst er um það, að höfundarnir telja sig hafa mikilvægu
hlutverki að gegna. Þeir hafa eins og myndirnar raunar sýna
sótt fyrirmyndir sínar í náttúruna, ekki sízt í hella, kletta-
borgir og önnur slík náttúrufyrirbrigði. Efnið er oftast stein-
steypa og útlitið líkast því að engin mót hafi verið notuð, en
byggingin fremur verið hlaðin upp með höndunum eins og nú-
tíma skúlptúr. Og bar kemur að kjarna málsins. Skúlptúr-
inn hefur líklega haft mest áhrif á hugmyndir þessara fram-
sæknu arkitekta, jafnvel meiri en náttúran sjálf. Sum þessara
húsa — ef hægt er að nota það orð — eru beinlínis nákvæm-
lega eins og risavaxinn stúlptúr, sem hefur verið gerður þann
veg úr garði hið innra, að hægt er að búa þar, ef góður vilji er
fyrir hendi.
J. frönsku tímariti um arkitektúr kennir margra og
nýstárlegra grasa um þetta efni. Þar eru einbýlishús, sem þeg-
ar hafa verið byggð og líta helzt út edns og snjóhús eða
leirkofar hirðingja í Arabalöndum; steinsteypuhrúgur með ör-
litlum gluggaborum. Og að innan er þetta einna líkast
helli. Þarna gefur einnig að líta módel af heilum borgum,
flugstöðvarbyggingum, sem eru eins og sápukúlur, og það form
er ekki til í veröldinni, sem ekki má nota, þegar nýtízku
leikhús er annars vegar. Leik'húsið í Sidney í Ástralíu mun
vera nýstárlegast leikhús í heiminum um þessar mundir, og
jafnvel þótt salernin gleymdust þar, eftir því sem einhvers
sfcaðar hefur komið fram, þá hefur þessi bygging haft feiknar-
leg áhrif og mátti sjá í þessu téðu riti, að hugmyndir Utzons
bergmáluðu víða.
Það er hætt við að margir hristi höfuðið yfir þessu og
telji sig þess umkomna að afgreiða málið sem dellu. En er
þessu ekki líkt farið og í öðrum listgreinum? Megnið af
nýjungunum verður ekki langlíft, en eitthvað af þeim reyn-
ist hafa raunverulegt gildi, sem stendur sig í rás tirnans.
Þannig verður það ugglaust með eitthvað af þeim formum
sem birtast í þessum furðulegu byggingum.
Framhald á bls. 2
Múrsteinn er þægdegt efni, þegar hugmyndafluginu er gefinn
laus taumurinn. Þetta hús er einnig eftir André Bloc.
Víða um heim er unnið að nýstárlegum bygg-
__ __ ___ ingarverkum, gjarnan úr steinsteypu. Sumt er
Helmssýningargestir í Montreal ættu að geta fundið þetta hús ef þeir íeita vel, þvi það hefur verið nffurTivni-f fil niíf f i'iriinn->i- Sllmt i ;i
byggt þar í borg. Arkitektiim heitir Jolrn Johansen, ef einhver skyldi vilja fá liann til að teikna fyrir attulllvalt tu natturunnar, sumt inem til-
sig. raunastarfsemi.