Lesbók Morgunblaðsins - 12.11.1967, Blaðsíða 1

Jr að var í mars 1942 sem Skaftfellingur lagði úr höfn í Vestmannaeyjum
áleiðis til Englands fullfermdur fiski. Atlantshafið morandi í herskipum, sjó-
orustur háðar, sprengjuflugvélar hnituðu hringi í loftinu, kafbátar á sveimi í haf-
djúpinu, tundurdufl marandi um allan sjó. Þá var tvísýnt um úrslit stríðsins,
Hitler sigurviss og geggja'ður, Churchill tottaði vindla, sötraði viskí og mælti
öðruhvoru spakmæli af munni fram til bresku þjóðarinnar. Þannig var ástand-
ið þegar lítill fiskibátur úr Eyjum lagði á djúpið til að færa Englendingum í
soðið. Þá mátti ekki á milli sjá hvort meira mætti sín, vítisvélar Þjó'ðverja og
geðveiki Hitlers ellegar seigla Bretans og spakmæli Churchills.
Þrátt um það dólaði Skaftfellingur litli sína leið og Páll Þorbjörnsson, skipstjóri,
stóð útkíkk í brúarglugganum með kaffikrúsina í hendinni og vindilinn í munn-
inum milli þess sem hann fékk sér væran blund í bestiikkinu. Þér finnst það
kannski ekki í frásögur færandi að kafteinninn hafi fengi'ð sér væran blund
stöku sinnum á siglingu yfir Atlantshafið. En þeir voru margir sem ekki kom
dúr á auga alla leiðina, aðrir fengu sér flösku; oft voru það rnenn sem voru
stakir reglumenn í landi. Einn háseti sem sigldi öll stríðsórin fór aldrei af fötum
og hélt sig ofanþilja nætur og daga. Þó skánaði það þegar þeir fengu landsýn,
hvort sem það var ísland eða England sem birtist yfir hafflötinn. Þó voru tund-
urduflasvæðin þéttust við strendurnar, hættan ef til vill mest. En svona er það
að sjá land rísa úr hafi. Land fyrir stafni. Land . . .
Og Skaftfellingur heldur sinu striki.
Páll var búinn að fara á honum tvo túra sem stýrimaður. Þetta var fyrsti túr-
inn hans sem skipstjóri, förinni er heiti'ð til Fleetwood. Öldur Atlantshafsins
rísa og hníga, enn hafa þeir fugl af iandi og veröldin virðist eins og hún á að
sér að vera; kokkurinn brasar ofan í þá, hásetarnir sitja kannski fram í lúkar og
spila manna, ég veit það ekki; maskínistinn passar upp á rokkinn, lúgurnar vel
skálkaðar og sól skín í heiði.
Þeir höfðu siglt lengi þegar þeir mættu línuveiðaranum Fróða.
Fróði sigldi ekki nema hálfa ferð, brúin var sundurskotin, björgunarbáturinn
allt að því sagaður sundur af vélbyssuskothríð. Þá var orðið slæmt í sjó og
engin leið a'ð koma manni milli skipanna. Og enginn um borð í Fróða frásagnar-
fær nema kokkurinn. Stýrimaðurinn skotinn til bana. Skipstjórinn helsærður
og stóð þó í brúnni. Vélstjóranum tókst að haida vélinni gangandi.
Skaftfellingur sneri við og fylgdi Fróða áleiðis, Páll tók nú ákvörðun um að
rjúfa innsiglin á loftskeytatækjum skipsins. En þá voru öll loftskeytatæki ræki-
lega innsigluð og lagt blátt bann við að nota þau nema í ýtrustu neyð. Páll
setti saman skeyti til loftskeytastöðvarinnar í Vestmannaeyjum, og seinna varð
töluverður úlfaþytur af or'ðalaginu og Páll hlaut ámæli fyrir. En Páli var ljóst
að hér dugði ekkert rósamál:
„Mættum línuveiðaranum Fróða: Hefur orðið fyrir árás: Menn dauðir og hel-
særðir: Þarfnast hjálpar strax: Staðarákvörðun...“
Og þó urðu leiðinleg mistök, segir Páll mér, því fyrir einhvern misskilning
var norskt skip sent á móti Fróða og enginn læknir um borð. Skaftfellingur
Suðaustan
fjórtán
Jökull Jakobsson rithöfundur og Baltasar teiknari
hafa sett saman glæsilega bók um Vestmannaeyjar
og Vestmannaeyinga. Hér birtist kafli úr bókinni,
sem nýlega er komin út hjá Iíelgafelli.
Við liöfnina. Að oían: Götumynd úr Vestmannaeyjaikaupstað.
sigldi samsíða Fróða nokkia stund, þeir
gengu úr skugga um að kompásinn á
Fróða hafði ekki orðið fyrir hnjaski og
skipið hélt réttri stefnu. Og frekar varð
ekki að gert, Fróði hélt áfram með
kúrsinn á Vestmannaeyjar. Skaftfell-
ingur sneri við og tók upp þráðinn þar
sem frá var horfið, þeir voru a'ð færa
Englendingum í soðið, svo stríðið gæti
haldið áfram sinn gang.
Það er af linuveiðaranum Fróða að
segja að hann komst hjálparlaust upp
á víkina við Vestmannaeyjar, Gunnar
skipstjóri vék ekki úr brúnni alia leið,
mjöðmin sundurskotin og innyflin úti.
Hann stóð í brúnni þar til þeir voru
komnir upp á víkina við Vestmanna-
eýjar og bátur sást koma á móti þeim
úr landi þar sem þeir höfðu lagst. Síð-
an dó Gunnar.
Páll sagði mér að seinna hefðu þeir
frétt að Reykjaborgin hefði verið skotin
niður af Þjóðverjum á svipuðum slóð-
um og þeir mættu Fróða. Þrír af áhöfn-
inni komust lífs af á fleka, einn þeirra
dó þó eftir nokkra daga á flekanum.
Annar þeirra sem komst af sagði frá
því að einn daginn sem þeir voru að
velkjast á flekanum hafi þeir séð skip

>