Lesbók Morgunblaðsins - 12.11.1967, Blaðsíða 11

etja I YTri slnu alvieg eins o,g mann-
íóikið, og ,að börn hafi gaman af þess-
um bókium?
Og svo steig hann út úr léttivagnin-
um, og ég sá legghlífarnar. Þá þyrmdi
yfir mig, og ég vai-ð að beita mig hörðu
til þess að geta gengið nokkurn veg-
inn leðlilega á móti honum og xétt
hionutm höndina.
— Þú ert hraiustlegur, strákur, sagði
hann og hristi hönd mína. — Þessi
hiejstamennska — eða hvað maður á að
kalla það — virðiist eiga vel við þig
Þegar hér var komið, var ég sann-
færðuir ium, að þetta mundi enda með
ósköpum. Eg hafði ekki verið annað
en snúningastrákur, sem hjálpaði kokkn
um við uppþvottinn og sótti í eldinn,
en Jay hafði heitið mér því, að ég
skyldi fá að taka þátt í hestasmölun-
inni, þegar ég hefði lært að fara með
kastvaðinn,. Ég hafði því gefið það
fyllilega í skyn í síðasta bréfi til pabba,
að ég væri orðinn fuilgildur vaðkast-
ari en þá hafði mig ekki grunað, að
pabbi kæmi hingað í heimsókn.
— Heyrðu, pabbi, þetta er Jay Sudd-
lUth, sagði ég.
— Sæll, gleður mig að kynna.st yð-
•ur, isagði pabbi og lyfti hatti.
Jay hafði rétt hægri höndina fram,
en nú kom fát á hann. Hann bar hana
í óðagoti að hattinum og rétti síðan
fram vinstri höndina alveg ráðvilltur.
Og ienn versnaði ástandið, þegar Buck
Yarbrough dró tvær istórar ferðatösk-
ur út úr vagninum. Paibbi þurtfti ætíð
að fá sér bað á hverjum degi og raka
sig vandlega, og mér hafði aldnei dott-
ið í hug, að hann gæti búið annars
staðar en í borg eða bæ. Hvernig datt
honum í hug, að hann gæti hafzt við
í tjaldbúðum kúreka?
Lítið tjald var neist handa okkur
pabba hið næsta eldhústjaldinu, og ein-
hvers staðar grófu þeir upp þægilega
tjaldsæng handa pabba. Ver,st þótti mér,
hve tjaldið var nærri eldhústjaldmu,
því að strákarnir þar gátu heyrt hvert
orð, sem við sögðum.
— Ég hafði handritið að nýju bók-
inni minni með mér, sagði pabbi fyrsta
kvöldið. — Langar þig til þess að hieyra
það?
Þar kom það, sem ég hafði óttazt
mest. Satt að segja þótti mér mjög
gaman að hlusta á pabba lesa bækur
sínar, og ég var hrieykinn af því að
vera ætíð sá fyrsti, sem hann las fyr-
ir. En nú gegndi öðru máli
Pabbi las ekki aðeins — hann lék
það líka, og mörgum árum siðar minnti
Charles Laughton mig ætíð á hann. Ég
gat rétt ímyndað mér svipinn á strák-
unum í eldhústjaldinu, er þeir hieyrðu
undarlega rödid úr næsta tjaldi flytja
samtal Dagfinns dýralæknis við tfíl eða
Ijón,.
— Já, við gætum ef til vill byrjað
á því, ef við höfum mjög lágt, sagði
ég hikandi.
Ég vonaði, að þessi orð særðu hann
■ekki. Mér var annar.s starsýnt á 'hann.
Buck Yarbrough hafði lánað honum
ullarnærtföt, og mér virtist skyrtan að
því komin að rifna utan af hvielfdiu
brjóstinu og gildum handleggjunum.
Hann var rauður í andliti, en hárið
mikið og grátt eins og á gömlum kvik-
myndaleikara.
Kvöldið leið. Þegar kallað var til
kvöldverðar, gekk hann eins og hieima-
maður inn í eldhústjaldið og settist á
hækjur sínar eins og aðrir, át mat
sinn og tíndi upp í sig brauðmolana
með fingrunum eins og gamall verka-
maður. Og á left'ir bauðst hann ekki
til þess að lesa fyrir mig úr hand-
ritinu. Naasti dagur leið án átfalla að
slepptu einu smáatviki. Um morguninn
hafði Jay stungið því að mér, að ég
rnætti ríða með kúrekiunum í dag, eins
og ég viæri einn af þeim, otg Buck
bauð pabba að fara með sér. Pabbi
var snjall neiðmaður og hestavinur, og
hann lyfti sér í söðli á bnokkinu eins
og lögregluma'ður. Allt gekk að óskum
framan af degi En allt í einu kom
pabbi auga á hest, sem hökti fatlaður
einn sér.
—• Hvað er að þessum hesti? .spurði
hann.
— Hann er taglheftur, svaraði Jay. —
Éyrir kemur, að einhver flakkari á
þessum slóðum finnur örþreyttan hest,
sem ekki er brennknerktur, nær hon-
um og dregur tagl hans fram á milli
aftunfótanna og bindur það við ann-
an framfót. Síðan getur maðurinn ef
til vill náð hestinum síðar, þegar eng-
inn er hér við gæzlu.
—• Þetta er — þetta er andstyggilegt,
safeði pabbi, og andlit hans varð enn
rauðara en áður. — Er — er þetta
venjuleg aðferð?
— Nei, sagði Jay. — Þetta er frem-
ur sjaldan gert, en okkur hefur ekki
gefizt tóm til þe,ss að binda endi á
þetta enn.
Eftir kvöldverðinn sat ég hjá strák-
unum í eldhústjaldinu, þegar fyrri hóp-
urinn var riðinn út til næturvörzlu. Þá
kom pabbi þangað inn. Mér brá í brún,
því að hann var mieð lestr.argleraug-
un sín á nefinu og handrit í hendi.
Ég spratt á fætur og hugðist grípa
lampa til þess að tfara með inn í okk-
ar tjald.
— Niei, sittu kyrr, sagði pabbi. —
Ég heid, að við gerum ekkert ónæði
hérna, þó að ég lesi svolítið.
Að sjálfsögðu þögnuðu allir, og mér
fannst þögnin leggjast yfir mig eins
og mara Pabbi færði sig að stærsta
lamipanum og settist á bekk. Síðan
lagði hann blöðin á borðið og fór að
lesa með rödd Charles Laug’htons. Nú
var ég ekki ráðvilltur lengur — ég
var lamaður af auðmýkingu.
Ég veit ekki, hve margar mínútur
liðu þangað til ég öðlaðist hugrekki
til þess að líta upp, en þegar ég lét
augu líða frá einum til annars, sá ég
mér til undrunar, að sumir strákanna
hreyfðu höfuðin í takt við lestur
pabba. Aðrir ,störðu aðeins fram fyr-
ir sig eins og þeir væru heillaðir. Síð-
an kom fyrri vökuhópurinn inn frá
gæzJlunni, og næsti hópur varð að fara
til hjarðarinnar. Þá gekk Banjo John-
son hægt til pabba, gægðist yfir öxl
hans og sagði:
— Láttu mig ekki trufla þig. Ég ætl-
aði aðeins að sjá á hvaða blaðsíðu þú
værir. Ég verð að fara núna, en mér
datt í hug, að þú yrðir ef til vill svo
gúður að lána mér söguna á morgun,
svo að ég geti lesið það, sem ég missi
úr henni núna.
— Já, .sjálfsagt — meira en sjálf-
sagt, sagði pabbi. — Ég er á þrítug-
ustu og fimmtu síðu.
En daginn eftir hélt pabbi svo skyndi
lega brott, að Banjo fékk ekki ráðrúm
itil þess .að lesa neitt í handritinu. Við
vorum á hringreið um dalinn, og pabbi
var svo sem hálfa míiu á undan okk-
ur. Þá sagði Jay allt í einu við mig:
— Hvert ier hann að fara?
Ég sá þá að han,n stefndi þvert af
þeirri leið, sem við vorum vanir að
fara, og ég vissi, að þetta ,svæði var
alsett sprungum og gjám. Síðan 'hvarf
pabbi sjónum okkar bak við hæð
í sama hili heyrðum við hátt blíst-
ur. Það var Banjo, sem reið handan
djúps gils, er var á milli okkar og
hans. Hann benti þangað, sem pabbi
hafði 'horfið.
í sama bili tókum við eftir því, að
blár reykjarstrókur leið upp nokkru
fjær.
— Þarna eru einhverjir flakkarar,
líklega þeir, sem eru að reyna að kló-
fesita ihestana, sagði Jay. — Pabbi þinn
ætti ekki að reyna að hitta þá að máli.
Okkur er líkliega ráðlegast að l’áta
klárana spretta úr spori á eftir hon-
um.
Ég reyndi að halda í við þá Banjo
og Jay á gamla og lata klárnum, sem
ég hafði fengið til reiðar. En það tókst
ekki. Þá bar á svipstundu undan. En
þegar ég kom upp á næstu hæðarbrún,
sá ég stauragarð, sem hróflað hafði
verið upp. Hestur pabba stóð bundinn
Mannfjöldi
Framhald atf bls. 6.
ara formi en keimlíkir atburðir fyrr á
öldum. Allsstaðar, þar sem þeir tóku
sér bólfestu hófust þeir handa um fram-
kvæmdir, reistu borgir, byggðu hafnir
og lögðu járnbrautir, gerðu skipaskurði,
frjóvguðu eyðimerkur með áveitum,
reistu verksmiðjur, spítala, trúboðs-
skóla og háskóla. Og evrópskur lífern-
ismáti og evrópsk tækni og menning er
nú alls staðar upptekin.
F lutningur fólks frá Evrópu á
árunum 1846—90 nam á ári um
377 þúsundum, 911 þúsundum á
árabilinu 1891—1920 og 366 þúsundum
frá 1921—29. Frá 1846—1930 fluttu um
50 milljónir Evrópumanna frá heim-
kynnum sínum til landnáms í öðrum
álfum. Meginhluti þessara útflytjenda
hélt til Norður-Ameríku. Og „hvítum
rnönnum" hefur fjölgað hlutfallslega.
Um 1800 er tala þessa stofns talin um
200 milljónir en um 1930 er talari 700
milljónir. Um 1800 er fólk af þessum
stofni um 22% af íbúum jarðarinnar og
1930 er talan um 35%.
Þessir víðtæku þjóðflutningar dreifðu
áhrifum iðnbyltingarinnar um allar
jarðir. Landnámið í norðvesturhéruð-
um Bandaríkjanna, vefnaðarverksmiðj-
urnar í Bombay, járnbrautarlagning í
Kína og Argentínu voru allt verk
manna frá V--Evrópu. Nú er þessi út-
þenslutími liðinn. Fólksfjölgunin helzt
í hendur við framleiðsluaukninguna og
er nú lægri í Evrópu og Rússlandi en
var á 19. öld, lífskjörin fara stöðugt
batnandi á þessum landsvæðum og jafn-
vægi er náð.
Útþenslan og fólksfjölgunin verður
næstu áratugina bundin Suður-Amer-
íku, Asíu og Afríku. Aukningin þar
er 1.5—2.5%. Ástandið á þessum svæð-
um er víða mjög bágborið. Sé dæmi
tekið frá Indlandi, þar var íbúatalan
áætluð 1918 um 318 milljónir, þá var
talið að 20 únsur af kornmeti kæmu á
mann. 1945 var íbúafjöldinn orðinn um
400 milljónir og daglegur skammtur af
kornmeti var þá um 15 únsur. Ástand-
ið versnaði milli 1945 og 1952. Nú er
reynt að hamla almennu hungri með
stórmiklum ræktunarframkvæmdum,
en þrátt fyrir það verður tæplega um
neina birgðasöfnun að ræða, vegna
þess að þrátt fyrir aukna framleiðslu,
fjölgar fólkinu það mikið, að aukin
framleiðsla nægir ekki til að auka
kornskammtinn. Þessi fólksfjölgun kem
ur til vegna áhrifa iðnbyltingarinnar,
en aftur á móti skortir enn á að á-
hrifa hennar gæti til framleiðsluaukn-
ingar, þegar veruleg iðnvæðing hefst á
Indlandi, má fyrst búast við batnandi
hag landsmanna. En þetta verður að
gerast á skömmum tíma, því að ástand-
ið versnar stöðugt. Fjármagnsmyndun
er engin, fjármagnið verður að koma
annars staðar frá. Ef ekkert er gert eða
hálfkák látið duga til bráðabirgða, verð
ur eftirleikurinn erfiðari.
Á þessum 12 þúsund árum, sem lið-
in eru síðan maðurinn tók að ná valdi
á umhverfi sínu og tók að móta það
sér í hag og nota auðlindir þess sér til
framdróttar hafa meginbreytingarnar
orðið á síðustu 170—180 árum. Fyrir
þann tíma nægði framleiðslan aðeins til
þess að fæða þjóðirnar og klæða, og ef
illa áraði vildi oft verða misbrestur á
þessu. Hungur, sjúkdómar og styrjaldir
voru meginplágur mannskepnunnar og
jafnframt héldu þessar plágur réttu
hlutfalli milli fólksfjöldans og fram-
leiðslunnar. Með iðnbyltingunni og á
þeim tíma sem síðan er liðinn hafa jarð
búar margfaldazt og mesta , hættan
sem nú steðjar að „hömo sapiens“ er
offjölgun, tæming þeirra orkugjafa sem
nútíma menning byggist á og gjöreyð-
ingarstyrjöld. Maðurinn hefur náð
miklum tökum á umhverfi sínu en
hann á ennþá eftir það sem erfiðast er,
og það er að hafa hemil á og sigra
sjálfan sig.
Suðaustan fjórtán
Framhald af bls. 2.
ir okkur meðan við innbyrtum síðustu
mennina. Hvarf hún síðan í suðurátt.
Ég beindi nú Skaftfellingi aftur í þá
átt sem förinni var heitið, tók striki'ð
á Fleetwood þar sem frá var horfið.
Þegar á leið færðist frjálsmannlegri
bragur yfir mannskapinn um borð í
Skaftfellingi enda var allur vígamóður
af Þjóðverjum, ég gaf þeim leyfi til að
hreyfa sig um dekkið, þó ekki aftur fyr-
ir brúna. Enda gerðu þeir enga tilraun
til uppreisnar, voru ljúfir sem lömb og
margir þeirra of sjóveikir til að hafa
uppi neinn dólgshátt.
En setjum svo að kafbátsforinginn
hefði gefið þeim skipun um að ráðast
á brúna, fimmtíu manna liði sínu?
Hefðirðu ekki dúndrað á þá úr vél-
byssunni? Og áhöfnin á Skaftfellingi
aðeins sjö menn!
Páll ygglir sig dálítið í framan, klór-
ar sér í hnakkann og tottar stúfinn af
Havana-vindlinum þar sem hann situr
í mjúkum hægindastólnum og bítlalög-
in óma í útvarpinu úti í horni.
Ef ég á að segja þér alveg eins og
er, þá held ég bara ég hefði aldrei nennt
að hafa fyrir því að slátra þessum
greyjum.
Enda kom ekki til þess að neinum
þyrfti að slátra.
Innan tíðar voru sjómennirnir farnir
að blanda geði, stríðsmenn þjálfaðir í
manndrápum og skemmdarverkum,
fiskimenn hertir við að draga þorsk úr
úfnum sjó.
Eitt þót.ti Páli skrítið, flestir kafbáts-
menn höfðu á sér auk koníaks úr Frakk-
landi, litlar vasaorðabækur, þýsk-dansk-
ar og þýsk-norskar.
Og tveir þeirra töluðu lýtalausa ís-
lensku reiprennandi.
Og enn voru tveir að auki sem gátu
gert sig skiljanlega á íslensku. Annar
þeirra kvaðst hafa verið bátsmaður á
þýskum togara og legið um hríð á
Sjúkrahúsi Vestmannaeyja.
Annar hinna íslenskumælandi þekkti
Reykjavík eins og vasa sinn, vissi öll
götunöfn og kunni skil á flestum hlut-
um þar. Hann bað Pál jafnvel fyrir
hjartanlegar kveðjur til ýmissa kvenna
í Reykjavík, nöfn þeirra og heimilis-
fang skráði Páll samviskusamlega á
blað hjá sér og afhenti síðar útlendinga-
eftirlitinu þegar heim kom. Bað þá
koma kveðjunni til skila og leita sér
upplýsinga um leið. Hver veit nema ein-
hver yngismeyjan luma'ði á mikilvægu
hernaðarleyndarmáli í brjóstahaldinu.
En spíónar útlendingaeftirlitsins höfðu
ekki erindi sem erfiði, það var ekki nóg
að þeir hefðu engin hernaðarleyndarmál
upp úr krafsinu, heldur komust þeir að
raun um að kvinnur þessar voru ekki til
og höfðu aldrei verið til; þrátt fyrir fullt
nafn og heimilisfang, lýsingu á háralit
og líkamsvexti viðkomandi yngismeyja
reyndust þær ekki annað en draumur
kafbátsmanns.
Páll hlær við. Og heldur áfram frá-
sögninni:
Kafbátsforinginn var síðastur frá
borði eins og vera bar, þa'ð kom í ljós
að maðurinn kunni ekki einu sinni sund
tökin eins og raunar meiri hluti áhafn-
arinnar. Hvað eftir annað fleygðum við
til hans bjarghring sem lenti eins og
meter frá honum, en hann hafði engin
tök á að krafla sig þann spöl í sjónum;
hélst þó á floti því allir voru þeir
klæddir björgunarvestum. Einhvernveg-
inn tókst okkur þó að krækja í kauða
og draga hann inn fyrir borðstokkinn.
12. nóvember
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H