Lesbók Morgunblaðsins - 26.11.1967, Blaðsíða 5

margra sérfræðinga, tugir verka, sem
vafalítið eru eftirlíkingar. Það var
heldur óskemmtilegt fyrir Metropolitan
safnið í New York að þurfa að skýra
frá því árið 1961, að þrír hinna róm-
uðu etrúsku stríðsmanna í eigu safns-
ins voru steyptir kunnáttusamlega af
ítölskum mánni í Róm kringum 1920.
Falsarinn, Alfredo Fioravanti, viðgerð-
armaður fornmuna, setti stoltur þumal-
fingur, sem vantaði á aðra hönd einn-
ar styttunnar á sinn stað til sönnun-
ar því, að þetta væru handarverk sín.
„Að því er ég bezt veit“, segir yfir-
maður Metropohtan safnsins Thomas
Hoving, „eru engar eftirlíkingar í safn-
inu núna“ Hálærðir fræðimenn, sem
höfðu ritað langar greinar um etrúska
Díönumynd, sem St. Louis listasafnið
keypti fyrir 56.000$, fengu heldur bet-
ur á baukinn, þegar það kom upp úr
kafinu, að styttan var eftirlíking, gerð
á tuttugustu öld af steinsmið nokkr-
um í Róm, Alceo Dossena að nafni.
Eitthvert hlálegasta listfölsunarmál síð-
ari ára var þó, þegar freskóskreyting
frá miðöldum var „endurfundin" eftir
öllum listarinnar reglum í kór kirkju
einnar í Sviss 1951.
Aukning
„En það er samt meira um listfals
nú en áður“, segir Klaus Perls, lista-
verkasali í New York, sem verzlar að-
allega með verk síð-impressjónista.
„Falsanirnar fylgja þróun verðlagsins á
listmarkaðnum. Verðlag er nú hærra en
nokkru sinni fyrr. Auraráð fólks hafa
Matisse-fölsun, sem auffkýfingurinn
W. P. Chrysler hafffi keypt í safn
sitt sem góffa o; gilda vöru.
Áriff 1961 varff Metro-
politan safniff í New York
aff láta uppskátt, aff
hinir frægu Etrúskaher-
menn í eigu safnsins
væru fölsun ítala nokkurs
og ekki eldri en frá
1920.
rýmkað, verðgildi listaverka hefur vax-
ið. Fólk hefur meiri áhuga fyrir list-
um.“
Þessi áhugi byggist að verulegu leyti
á löngun fólks til að upphefja sig í
þjóðfélagslegu tilliti. Chagalleftirlíking-
um hefur fjölgað ískyggilega síðan lista
maðurinn skreytti lofthvelfingu París-
aróperunnar 1964. „Chagall málar tíu
málverk á ári,“ segir Maeght, „það er
markaður fyrir þrjátíu. Sumir vilja
kaupa málverk eftir hann, hvað sem
það kostar. Auðvitað koma listfalsar-
arnir til skjalanna."
Margir kaupendur eru gróðabralls-
menn, sem ætla sér að ávaxta fé sitt
vel, en láta jafnoft snúa á sig. „Mað-
ur nokkur, sem hafði orðið illilega fyr-
ir barðinu á stórsvindlurum,“ segir
Alex Maguy, listsali í París, „kom eitt
sinn til mín og vildi kaupa sjö mál-
verk. En hann vildi ekki greiða það
verð, sem upp var sett. Hann reyndi
að prútta. Hneykslanlegt. Hann fer þá
til einhvers náunga, sem hefur vafa-
samt orð á sér, og biður um tíu Fauv-
es málverk fyrir lítinn pening. Eina
ráðið til þess að útvega tíu ,góð mál-
verk eftir Fauves er að ræna safn.“
Það er í sjálfu sér list að falsa lista-
verk og selja. Falsarinn verður ekki
aðeins að mála eins og meistarinn, held
ur verður einnig að nota sams konar
efnivið og viðfangsefni. Hollendingur-
inn Han van Meegeren varð að byrja
á því að verða sér úti um málverka-
striga frá 17. öld, ramma og litafor-
múlur, áður en hann gat farið að mála
hinar kunnu Vermeer eða de Hoochs
eftirlíkingar sínar. Italskur myndhöggv
ari, sem hefur selt fölsuð verk fyrir
meira en sex milljónir dollara, hjó
verkin fyrst í stein og braut síðan eða
flísaði úr þeim, til þess að svo liti út,
sem tímans tönn hefði markað þau.
En tímarnir hafa breytzt. „Falsar-
inn kærir sig ekki lengur um að láta
slíkt tímasetningardútl tefja fyrir sér“,
segir ameríski safnarinn Bernard
Reis. „Van Meegeren var sá síðasti úr
þeim hópi. Falsarinn veit, að það er
alltaf tryggara fyrir hann að fást við
að líkja eftir verkum samtímamanns
síns. Þar að auki eru gerðar eftir-
prentanir nýrri málverka, sem auð-
velda eftirlíkingar þeirra. Falsarinn
Jean-Pierre Schecroun gat gert blek-
pensilteikningu eftir Picasso á þrem
minútum. Madame Claude LaTour hrós
aði sér af því, að hún gæti líkt eftir
stíl allra nútímamálara og gæti mál-
að Utrillomynd betur en Utrillo sjálf-
ur.“
Viffurkenning.
Flestir falsarar gera að sjálfsögðu
eftirlíkingar í gróðaskyni. En sumir
gera það vegna ánægjunnar af að villa
um fyrir listfræðingunum. Þegar
nokkrir listfræðingar í Hollandi vildu
ekki trúa því, að „Vermeer“-mynd-
irnar væru eftir van Meegeren, málaði
hann af miklu yfirlæti eitt eintak af
„Vermeer" fyrir réttinum. Aðrir eru
Cuðmundur Böðvarsson
Loksins kom skammdegissólin
aftur í augsýn,
leit andartaksstund
yfir brún hinna fannbörðu hálsa,
í gildruholtinu glitraði snöggvast s
og börnin þyrptust að borðinu
frammi við gluggann,
blésu sér vakir í klakann,
æddu síðan fram göngin
fáklædd í frostið úti:
sólin
sólin er komin.
Úr rökkvuðu horni
af rúminu úti við dyrnar
reis úr seti hinn blindi
og þreifaði fyrir sér
þangað sem glugginn var,
starði í gaddfreðinn gluggann
steinblindum augum
og glugginn starði á móti
með bláu glotti.
Þögn var og tóm
og hvorki staður né stund.
í þögninni engdist hróp mitt,
sem aldrei var hrópað —
og hundrað ár voru liðin
er vék hann af hólmi
tregum skrefum,
tók sér hið gamla sæti
og trú hans og von
höfðu hörfað til fyrri stöðva.
— Ég vaknaði um nóttina miðja,
myrkt var í húsum,
sá manninn sem bar við gluggann
og spurði:
hvað ertu að gera?
hann hreyfði sig hvorki
né svaraði mér,
en sagði:
er sólin að koma upp?
svell,
misheppnaðir listamenn, sem ekki hef-
ur tekizt að afla sér frægðar. Þegar
sjálfur Michelangelo fékk ekki þá við-
urkenningu, sem hann þóttist verð-
skulda, falsaði hann „fom“ leirker og
gróf þau í jörðu. Þegar þau höfðu ver-
ið grafin upp og lofsungin sem mikil
listaverk, viðurkenndi hann að hafa
gert þau. Stundum setja frægir lista-
menn nafn sitt á eftirlíkingar. Sagt er,
að Vlaminck hafi ritað nafn sitt á verk,
sem hann hafði ekki gert sjálfur og
fullyrt er, að de Pisis hafi merkt sér
verk annarra, bara til að rugla menn
í ríminu. En flestum listamönnum er
þó meinilla við eftirlíkingar. Joan Miró,
sem kom til New York nýlega til þess
að bera vitni í falsanamáli, sagði: „Ef
ég rækist á falskan Miró í Frakklandi,
mundi ég nota hnífinn á hann. f Banda-
ríkjunum leyfist mér ekki að gera
slíkt.“
Mikill hluti málverkaeftirlíkinga í
Bandaríkjunum kemur frá Frakklandi.
Oft er einhver úr fjölskyldu lista-
mannsins fenginn til þess að staðfesta,
að málverk eftir hann sé ósvikið, og síð-
an er skjalið látið fylgja eftirlíkingu
verksins. Ákveðinn milligöngumaður
kemur verkinu á markað og selur það
ákveðnum manni. Slík kaup eru skráð
á staðfestingarskjölin og stuðla að því
að gera málverkið einkar trúverðugt.
Algur Meadows hefur e.t.v. verið beitt-
ur svona brögðum. Það er erfitt að
komast til botns í málum af þessu tagi.
„Falsað málverk er kannski málað í
Frakklandi," segir starfsmaður frönsku
lögreglunnar, „selt á uppboði í Tokya
og að lokum keypt af Bandaríkja-
rnanni."
Glæsileg framhliff.
Oft kaupir safnarinn listaverkið beint
frá milligöngumanni. „Þá er venjulega
um að ræða náungann, sem hefur orð-
ið safnari á einni nóttu og heldur að
hann sé einhver Guggenheim eða Mell-
on,“ segir starfsmaður frönsku lögregl-
unnar. „Hann hefur grætt í viðskiptum
og heldur að hvaðeina, sem hann taki
Fraimhiald á bls. 13.
26. nóvember
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5